Het voelt toch goed, zo’n stukje kip pakken met het karakteristieke bio-keurmerk erop. Je ziet de kip voor je, vrij scharrelend door een voedselbos. Alleen de beste granen zijn goed genoeg voor de mevrouw. Dat het daardoor drie keer zo duur is als de plofkip die ernaast ligt, neem je voor lief. Het is toch louter om iets goed te doen voor de wereld?
Milieu-impact van biologisch eten
Maar zo eenvoudig is het niet. Want hoewel dierenwelzijn inderdaad veel beter is bij biologisch, geldt dat niet voor de milieu-impact. Er verschenen verschillende studies die laten zien dat biologisch vlees uiteindelijk evenveel of zelfs meer CO2-uitstoot oplevert dan de ‘conventionele landbouw’. En dat lijkt ook te gelden voor gewassen, zoals aardappels of groenten. Uit een Zweedse studie blijkt dat biologisch eten meer uitstoot veroorzaakt omdat er (veel) meer ruimte nodig is om gewassen te verbouwen. En meer oppervlak voor een kilo groenten betekent relatief meer CO2-uitstoot.
Biologisch eten is dus niet beter voor het milieu, en daarmee niet ‘duurzaam’. Hoe kan het dan dat de EU toch inzet op biologische landbouw, als onderdeel van de ambitieuze klimaatplannen? Dat blijkt ingewikkeld. “De vraag of biologisch beter is voor het klimaat, is moeilijk te beantwoorden”, vertelt Roline Broekema, onderzoeker bij Wageningen University and Research. “Ik ken verschillende studies die biologisch vergelijken met niet-biologisch, maar er is geen duidelijke lijn in de uitkomsten te trekken; soms is biologisch beter, soms niet.”
Farm to fork is de naam voor de landblouwplannen van de EU. Ze passen in de ambitieuze klimaatdoelen die de unie voor zichzelf stelt, en zetten de landbouwsector op zijn kop. De Farm to Fork strategie stelt een boel nieuwe regels voor op het gebied van landbouw, onder meer om de biodiversiteit te beschermen. Zo komen er reductiedoelstellingen voor het gebruik van pesticiden, moet het aandeel biologische landbouw groeien, worden de normen voor dierenwelzijn herzien, moet de emissie van de landbouw omlaag en moeten boeren voortaan een eerlijk deel van de winst voor duurzaam geproduceerd voedsel krijgen.
De biologische voedselketen
Hoe kan dat? Daarvoor kom je al snel terecht bij de ‘keten’: de hele rits aan boerderijen, producenten, verwerkers en transporteurs die komen kijken bij een lapje vlees of een potje rodekool. Elk stapje in de keten draagt bij aan de milieu- en CO2-impact van eten. Maar sommige stappen meer dan anderen. Zo is de veeboer verantwoordelijk voor een groot deel van de uitstoot van koeien, die in de wei methaan uitstoten. Maar ook het verbouwen van soja in Brazilië, bedoeld als veevoer, is een belangrijke bijdrage. Vaak gaat er regenwoud tegen de grond voor sojaboerderijen.
Biologisch vlees gebruikt biologisch voedsel, en dat is vaak geen soja uit het Braziliaanse regenwoud. Daarin is de milieu-impact dus minder. En biologisch geteelde gewassen gebruiken geen bestrijdingsmiddelen, wat de biodiversiteit ten goede komt. De kleinschaligheid zorgt er soms ook voor dat er bij de oogst minder CO2 vrijkomt, omdat er minder zware machines nodig zijn. Bovendien gebruikt biologische teelt doorgaans geen kunstmest. En kunstmest is een enorme bron van CO2, vooral bij de productie.
Waarom is biologisch eten duurder?
Zo zijn er dus vele onderzoeken die elk een ander aspect van landbouw en veeteelt belichten en tot andere conclusies komen. Voor de EU is biologisch eten echter een onmisbare peiler voor de duurzame toekomst. Dat heeft grote gevolgen voor boeren in heel Europa, maar ook voor de Europeanen. Op dit moment is biologisch flink duurder dan regulier eten. En hoewel er oproepen zijn om de BTW voor biologisch eten te verlagen, geeft de politiek daar nog geen gehoor aan.
Betekent dit dan dat we straks allemaal veel meer moeten betalen voor een stukje vlees, omdat het biologisch is? Misschien wel. Een recent rapport van de Autoriteit Consument en Markt laat zien dat de prijs van biologisch eten nu een grote barrière is voor de mensen. Maar als je het Broekema van de WUR vraagt, is het sowieso belangrijk dat ons eetpatroon verandert. “Biologisch eten kan zeker duurzaam zijn, maar alleen als de consumptie ook verandert. Men moet minder producten eten met een hoge milieu-impact, zoals vlees of zuivel. En meer dingen met een lage milieu-impact, zoals peulvruchten, vis en groente.”
Biologisch eten gezonder?
Broekema werkte aan een paper over de verandering in voedselpatroon die nodig is om de klimaatdoelen te halen. Tegen 2030 moeten ‘we’ in Nederland 33 procent minder vlees en zuivel eten en 150 procent meer groenten, peulvruchten, vis en ander eten met lagere CO2-uitstoot. Als we dat doen, dan kunnen alle producten biologisch zijn. En omdat we minder vlees eten is de hogere prijs dan netto ook een minder groot probleem. Het prijsverschil tussen biologische en niet-biologische groenten en peulvruchten is minder groot. Een bijkomend voordeel: we halen veel meer gezonde voedingsstoffen uit dit nieuwe eetpatroon.
Ten slotte: hoewel biologisch niet altijd duurzamer is qua CO2-uitstoot, is het wel een manier om meer in balans met het land te leven. Circulaire landbouw, de droom van Europa, is veel makkelijker vanuit een biologische manier van werken omdat je de grond minder uitput. Dat lijkt ook de belangrijkste reden dat de EU zo graag meer biologische landbouw ziet: alleen door anders om te gaan met landbouwgrond kunnen we de komende decennia nog verantwoord eten verbouwen voor de hongerige Europeanen. Als die dan meer groenten en minder vlees eten, is dat voor iedereen beter: mens, milieu en dier.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
