Adviesraad: 'Voer suikertaks in om gezondheidskloof te verkleinen'

De suikertaks is inmiddels al in 43 landen ingevoerd, maar nog niet in Nederland. Het werkt als volgt: als het suikergehalte in frisdrank hoog is, betaal je ook meer belasting over het product en wordt het duurder. In Engeland geldt dat voor dranken met meer dan vijf gram suiker per 100 milliliter. Jaap Seidell is hoogleraar voeding en gezondheid aan de VU, en voorstander van een Nederlandse suikertaks op frisdrank. Suikerhoudende dranken zijn volgens de hoogleraar nu veel te goedkoop, en de gezonde keuze daarom al snel duur. “Op deze manier kopen kinderen met weinig geld eerder energydrink, een halve liter kost maar 29 cent.”

Lees ook: Corona zorgt voor meer honger en armoede, vooral in Afrika

Suikertaks in Groot Britannië

Sinds Groot-Brittannië in 2018 de suikertaks heeft ingevoerd, hebben frisdrankfabrikanten het suikergehalte teruggebracht, waardoor de gehele suikerinname is afgenomen. Uit onderzoek van de Universiteit van Cambridge blijkt dat huishoudens hierdoor gemiddeld 10 procent minder suiker per week kochten. Het geld dat via de suikertaks binnenkomt, gaat naar het ministerie van onderwijs die het inzet ter bestrijding van obesitas. Maar omdat veel fabrikanten zich al zo snel al hebben aangepast omdat ze niet duurder wilde zijn, leverde het minder op dan vooraf beoogd. Geen 600 miljoen per jaar, maar minder dan de helft. 

In Frankrijk werd de belasting op een iets andere manier ingevoerd: daar werden alle dranken belast. Wel is de belasting, net als in het VK, hoger naarmate er meer suiker in zit. Dat zorgde voor een mindere afname van de verkoop van suikerhoudende frisdrank dan in het Verenigd Koninkrijk. Het RIVM deed vorig jaar onderzoek naar de effecten van de suikertaks in Frankrijk, Groot-Brittannië en Noorwegen. Uit het onderzoek blijkt dat een suikertaks ervoor zorgt dat er minder suiker aan frisdranken wordt toegevoegd, en dat de suikerhoudende dranken minder worden verkocht. Daarnaast adviseert het RIVM dat, om de gezondere keuze te stimuleren, naast een suikertaks ook subsidie of prijsverlaging voor gezonde dranken zou kunnen helpen.

Lees ook: Ons voedselsysteem moet op de schop, vindt Jaap Seidell

Ook in Nederland is de overheid aan zet

Volgens Seidell is ook in Nederland de overheid aan zet in de strijd tegen overgewicht. “Bedrijven hebben grote ambities, maar je kunt aan de fabrikant niet vragen om hun producten duurder en minder aantrekkelijk te maken. Als je als eerste minder zout aan je chips toevoegt of minder suiker in drankjes doet, wordt het marktaandeel ook kleiner.” Daarom is het belangrijk dat de overheid deze regels oplegt, zodat er een gelijk speelveld in de markt ontstaat.

In het rapport pleit de adviesraad naast de suikertaks voor een verbod op reclame voor ongezond voedsel en voor een btw-verlaging op groente en fruit. Ook moeten gemeenten bevoegdheid krijgen om snackbars en fastfoodrestaurants te weren, om zo een gezonde leefomgeving te bevorderen. Volgens de raad hangen de gezondheidsachterstanden samen met maatschappelijke problemen, en leven Nederlanders met een kwetsbare maatschappelijke positie gemiddeld zeven jaar korter. Corona heeft deze verschillen ook nog eens uitvergroot. “Mensen hebben al meer stress en minder geld te besteden dan voor de coronapandemie, dus gaan ze nog meer voor de ongezonde keuze. Dat vergroot de kloof,” licht Seidell toe.

Het RVS adviseert het Ministerie van Volksgezondheid daarom met een gezamenlijke, langdurige aanpak te komen. Volgens Seidell is het ook heel belangrijk dat we de kennis over gezonde voeding en voedselvaardigheden vergroten. “Mensen denken dat vruchtendrank gezond is. En ze hebben geen idee hoe ze verse groentes moeten bereiden. Als we op de basisschool al meer voedseleducatie geven, zoals een gezonde schoollunch en kook- en smaaklessen, komt dat de samenleving ten goede. Er is al aangetoond dat kinderen daardoor gezonder worden, de cohesie verbetert en pesten afneemt.” En daar zouden we bijvoorbeeld de opbrengst van de suikertaks voor kunnen inzetten.

Maandag 12 april om 10 uur 's ochtends praten we over voeding in de Future Business Live, de interactieve webinar van Change Inc. Met Jaap Seidell, Teun Verheij (Albron) en Marijn Simons (Plus) gaan we in gesprek over of bedrijven meer moeten doen om de samenleving te behoeden voor ongezond eetgedrag en overgewicht. Je kunt je aanmelden via deze link, en maandag live vragen stellen aan de sprekers.