“Ons voedselsysteem is een voortvloeisel uit de Tweede Wereldoorlog”, vertelt Van den Bosch. “Vanwege de voedselschaarste destijds hebben beleidsmakers een keten opgetuigd met maar één doel: zo efficiënt mogelijk produceren, tegen een zo laag mogelijke prijs.” Een logisch perspectief gezien de situatie toen. Maar sinds een aantal decennia weten we dat dit systeem niet houdbaar is. Daarom pleit Van den Bosch voor een nieuwe aanpak. Samen met een aantal zorginstellingen en een zestal voedingsbedrijven zet hij zich onder de vlag van innovatienetwerk Foodsquad in voor een duurzaam en toekomstbestendig voedselsysteem.
Meerdere planeten nodig
Allereerst even dit: de wereldbevolking stijgt de komende 30 jaar van 7,6 naar 10 miljard inwoners. Landbouw veroorzaakt nu zo’n 20 procent van de mondiale uitstoot van broeikasgassen; tweederde daarvan is afkomstig van de veeteelt. Als we niks doen stijgt de milieubelasting door voedsel tot 2050 met nog eens 50 tot 90 procent. Daarnaast is landbouw grootverbruiker in landoppervlak (40 procent van het land op aarde), water (70 procent van de totale vraag naar zoetwater) kunstmest (met schadelijke stoffen als ammoniak, lachgas en nitraat) en de eindige maar essentiële grondstof fosfaat.
Voedselketens
“Honderd jaar geleden was je voor gek verklaard als je iemand had uitgelegd dat we bossen in Brazilië moeten kappen om soja te verbouwen voor Nederlandse varkens waarvan het vlees naar China gaat”, vertelt Van den Bosch. “Maar nu is dit economisch het efficiëntste systeem, doordat allemaal kosten buiten beschouwing worden gelaten.”
“Het probleem is dat de prijs die we op het moment voor eten betalen, puur is gebaseerd op de economische kosten die de producent maakt”, gaat Van den Bosch verder. “Alle andere negatieve gevolgen van voedselproductie komen op het bord van de volgende generatie. Denk aan bodemuitputting en – verontreiniging door bestrijdingsmiddelen en bemesting.” Maar ook CO2-uitstoot van transport, biodiversiteitsverlies en onderbetaling behoren tot ‘externaliteiten’; niet meegerekende kosten of schade die wel worden veroorzaakt door productie. “Inmiddels zijn er genoeg alarmsignalen dat het oude economisch model niet houdbaar is, of het nu gaat om klimaatopwarming, onderbetaling of bodemvruchtbaarheid.”
Wat is de echte waarde?
Hoe het ideale systeem er volgens Van den Bosch uit ziet is simpel. “In feite moeten we niet meer nemen, dan de aarde kan herstellen. De moeilijkheid zit in hoe we dit systeem realiseren.” Volgens Van den Bosch ligt een groot deel van de oplossing in het rekenen met de daadwerkelijke prijs van voedsel; inclusief de externaliteiten dus. “Deze berekeningen kunnen we inmiddels maken, bijvoorbeeld met de True Cost Accounting methode van universiteit van Wageningen. Het berekenen van deze prijs is alleen niet het doel. Het doel is om de geïdentificeerde externaliteiten te minimaliseren. De inkomsten uit de prijs van externaliteiten die overblijven, stop je vervolgens in een fonds voor regeneratieve landbouw.”
En ja, dit betekent dat dingen duurder worden. “Hier wordt in mijn ogen veel te lang omheen gedraaid. Willen we de klimaatdoelstellingen halen, dan moet de voedseleconomie drastisch veranderen.” Een taak die volgens hem te complex is om alleen aan de consument over te laten. Daarom ziet hij een grote rol voor overheden en bedrijven.
Stapsgewijze oplossing
Van Den Bosch vindt het begrijpelijk dat dat supermarkten niet van vandaag op morgen hun prijzen omhoog gooien. “Toch moeten deze partijen beseffen dat ze de afgelopen 50 jaar een cruciale schakel hebben gevormd in de keten. Deze retailers hebben enorme machtsposities vergaard. Een deel van de verantwoordelijkheid van de oplossing ligt ook op hun bord.” Hij pleit voor een stapsgewijze oplossing, waarbij supermarkten aankondigen binnen zoveel jaar te rekenen met de echte prijs van voeding. “Je zult zien dat NGO’s en de politiek zich achter deze initiatieven gaan scharen, waardoor de druk op de concurrenten steeds groter wordt om hetzelfde te doen.”
Catering met externaliteiten
Ook Van den Bosch zit op een plek waar hij impact kan maken met zijn cateringbedrijf. “Wij ontwikkelen een cateringcontract op basis van de echte prijzen. Vervolgens hebben wij een financiële prikkel om deze externaliteiten zo laag mogelijk te houden, bijvoorbeeld door lokaal en biologisch voedsel te leveren. Tegelijkertijd kunnen opdrachtgevers hun werknemers ook beïnvloeden, door aan te sturen op vlees- en zuivelvrije dagen.”
En daar ligt volgens Van den Bosch ook gelijk de crux van een toekomstbestendig voedselsysteem. “Wie vandaag rekent met de echte prijs van een met Braziliaanse soja gevoede koe, stapt morgen over naar lokaal geteeld voer. Wie bij wil dragen aan een gezond systeem, past zijn dieet aan. Met lokaal verbouwde groente en fruit uit het seizoen, eiwitten uit noten en een klein beetje vlees en zuivel. Een nieuwe voedselketen vraagt echt niet van ons dat we teruggaan naar 1850.” Er blijven altijd voedselstromen bestaan die duizenden kilometers afleggen, denkt Van den Bosch. “Maar de basis moet zijn om kringlopen dichterbij huis te sluiten. Idealiter halen we ons dieet voor 70 procent uit een straal van drie- vierhonderd kilometer om ons heen.”
Dit artikel kunt u ook lezen in het net uitgekomen Change Inc. Magazine #3, met daarin een special over de toekomstbestendige voedselketen. In het magazine vindt u ook nog twee heerlijke recepten die Jonnie Boer en Emile van der Staak speciaal delen met de lezers van Change Inc. Wilt een magazine toegestuurd krijgen? Bestel dan nu éénmalig gratis het Change Inc. magazine #3!
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
