“Ik wil een concurrent”
… roept Bas Turk, een van de twee oprichters van TommyTomato, halverwege het interview uit als antwoord op de vraag of hij bang is voor concurrentie. TommyTomato, een sociale onderneming die schoollunches verzorgt op basisscholen, groeit als kool. Het bedrijf is in 2020 opgericht. Begin 2023 stond de teller op 110 aangesloten scholen en afgelopen kwartaal zijn er nog eens 60 scholen bijgekomen. In 2025 is het de bedoeling dat de ‘Health Angels’ – zoals TommyTomato zijn maaltijdbezorgers noemt – 100.000 kinderen bedienen. Zolang er geen concurrentie is, wordt er niet gewerkt met contracten. Niet met scholen en ook niet met ouders. “Als klanten kunnen weglopen blijf je scherp”, aldus Turk.
‘Culture eats strategy for breakfast’
TommyTomato is niet gestart vanuit het streven om een sociale onderneming te worden. Je zou het een optelsom van eerdere ervaringen van de oprichters kunnen noemen.
Bij het zonnepanelenbedrijf Sungevity ondervond Turk de meerwaarde van het werken vanuit een sterke maatschappelijke missie en bij salesbureau Pepperminds leerde hij dat een goede en gezonde cultuur essentieel is voor het succes van een organisatie. “Als de cultuur van je bedrijf beroerd is, dan krijg je niets van de grond”. Of zoals een leidinggevende van Turk het treffend duidde: ‘Culture eats strategy for breakfast’. Via dit laatste bedrijf leerde Turk mede-oprichter Erik van der Plas kennen.
Boterhammen
“Bij Pepperminds was er op donderdag altijd een warme lunch. Daar wilde je bij zijn. Niemand plande zijn afspraken buiten de deur rond die tijd”, vertelt Turk. Zo ontstond het plan om warme lunches bij bedrijven te gaan verzorgen. Maar het zusje van Bas – die in het onderwijs werkt – raadde hem aan om zich op scholen te richten. In eerste instantie overheersten de dollartekens; scholen gaan immers niet failliet. Tegelijkertijd keken beide mannen naar hun eigen gezinnen (Turk en Van der Plas hebben allebei drie jonge kinderen) en verwonderden zich erover dat wij het in Nederland normaal vinden om kinderen ’s morgens en ’s middags – als ze de meeste energie verbruiken – boterhammen te geven en er pas vlak voor het slapengaan ‘wat goeds in te stoppen’. “Dat is toch eigenlijk heel vreemd.”
‘Half time’
Dit is het eerste artikel in een reeks van artikelen over sociaal ondernemerschap.
In 2015 heeft de VN 17 duurzaamheidsdoelstellingen (SDG’s) vastgesteld. De SDG’s vormen een wereldwijde oproep tot actie om de planeet te beschermen, armoede te beëindigen en ervoor te zorgen dat alle mensen vrede en welvaart ervaren.
De duurzaamheidsdoelstellingen startten in 2015 en lopen nog tot 2030. We zijn nu ongeveer op helft. De eerste 7 jaren waren mager. We hebben 7 vette jaren nodig om in 2030 positief te kunnen rapporteren. Sociaal ondernemers, die ‘impact first’ opereren, kunnen hier een belangrijke rol in spelen. In deze serie komen sociaal ondernemers aan het woord die op inspirerende wijze een bijdrage leveren aan één of meer van de SDG’s. We gaan in gesprek over de uitdagingen in hun werkveld, maar vooral ook over de kansen die er nog liggen. Voor henzelf, maar ook voor andere (aanstormend) sociaal ondernemers.
Geen ‘elite-dingetje’
Tegelijkertijd met de oprichting van TommyTomato werd de TommyTomato Stichting in het leven geroepen. “Je kunt niet een school binnenkomen en alleen de kinderen die het kunnen betalen te eten geven”. Zo’n 20 tot 30 procent van de doelgroep kan het niet betalen, deze kinderen worden vanuit de stichting geholpen. De overige 70 tot 80 procent bestaat uit betalende ouders. De stichting heeft een ANBI-status en dan mag je in feite niet aan één doel geven. TommyTomato is bezig om daar een oplossing voor te vinden in de vorm van sponsoring en alternatieve verdienmodellen als ‘S’kool’ en ‘Soeperchefs’.
‘Goed eten voor het leven’
Van de SoeperChefs (professionele koks) krijgen kinderen op school kookles, met groenten in de hoofdrol en vanuit S’kool biedt TommyTomato basisscholen lesmateriaal, gastlessen en themadagen over gezonde voeding. “We leren kinderen waar eten vandaan komt en wat je lichaam nodig heeft om zich goed te voelen. Dan help je ze ook om bestand te raken tegen reclames in de supermarkt. Er komen straks kinderen van school af die kunnen koken en voor het leven een goede basis hebben gelegd met gezonde voeding.” Op die manier neemt TommyTomato ook nog eens scholen werk uit handen door een deel van de taken van de leerkracht over te nemen. Geen overbodige luxe in een tijd waarin het lerarentekort steeds verder oploopt.
Duurzaamheidsdoelstellingen
Alleen al op de eerste drie duurzaamheidsdoelstellingen (geen armoede, geen honger, goede gezondheid en welzijn) gooit TommyTomato hoge ogen. Op de vraag of ze hier bewust mee bezig zijn, geeft Turk aan dat ze er pragmatisch in staan:
“We zijn het bedrijf weliswaar niet gestart vanuit het idee om een sociale onderneming op te zetten, maar als we met vraagstukken worden geconfronteerd kijken we graag hoe we maatschappelijke uitdagingen voor ons kunnen laten werken. Iedereen heeft last van een gebrek aan personeel: wij kunnen juist goed uit de voeten met mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt. Eind 2025 willen we 100.000 kinderen bedienen – dit zijn zo’n 10 miljoen lunches per jaar. Dan kun je echt impact maken. Een transitieboer (een boer die biologisch wil gaan boeren) heeft drie jaar nodig om de grond biologisch te maken. Door zaken te doen met transitieboeren helpen we actief mee om de keten te veranderen. Door de keten anders in te richten, hoeven we daar niet meer voor te betalen en doordat we vegetarische maaltijden aanbieden, leveren we een bijdrage aan de eiwittransitie. Wij zijn niet voor of tegen vlees, maar voor groente. Daarom zijn alle gerechten vegetarisch.”
Investeren in een generatie
Als je de mannen zo beluistert krijg je bijna het idee dat hun kostje al gekocht is, maar volgens Turk is het nog regelmatig heel spannend. Om te kunnen groeien zijn er grote investeringen nodig. “We hebben laatst het aanbod van een investeerder afgeslagen, omdat we het belangrijk vinden dat de partijen die in ons investeren bij ons passen. Investeerders moeten niet direct afhaken wanneer het even wat minder gaat en zich op de lange termijn aan ons willen binden. Wij gaan niet voor de komende vijf of zeven jaar, maar voor minstens 25 jaar. We zien het als een investering in een generatie.”
Groene groei
Om de ambitieuze doelstelling om 100.000 kinderen in 2025 van een warme lunch te voorzien te behalen, is er nog een aantal investeringsrondes nodig. Maar als ze met de huidige snelheid door blijven stomen, kan TommyTomato over een paar jaar weleens een van de grotere cateraars van warme schoollunches in Europa zijn. Daarmee levert de onderneming een mooie bijdrage aan de gezondheid en het welzijn van vele kinderen.
‘Impact first’
Inmiddels is TommyTomato geregistreerd bij de Code Sociale Ondernemingen. Steeds meer bedrijven gaan voor een certificering als B-Corp. Voor die certificering is maatschappelijke impact een van de doelen. Het keurmerk van de Code voor Sociale Ondernemingen gaat verder en stelt dat sociaal ondernemers impact first moeten zijn. Sociaal ondernemers hebben in de eerste plaats een maatschappelijke missie; zij willen vóór alles een maatschappelijk probleem oplossen.
Om geregistreerd te blijven moet het bedrijf openheid van zaken geven en zijn impact meten. ‘Zodra we winst maken reserveren we een deel voor het maken van impact’ stelt TommyTomato op zijn website. Ook zijn de statuten gewijzigd zodat het duidelijk is dat TommyTomato een impact-onderneming is met een belangrijke missie: levenslang gezonde eters creëren.
Wat Turk betreft kunnen er grotere stappen worden gezet wanneer sociale ondernemingen samenwerken en partijen als bijvoorbeeld de Code voor Sociale Ondernemingen en Social Enterprise NL zich actiever inzetten om sociaal ondernemerschap écht op de kaart te zetten. “Op dit moment zijn er maar zo’n zestig ondernemingen aangesloten bij de Code voor Sociale Ondernemingen. Dat moeten er veel meer worden willen we echt impact maken. En er moet veel meer voordeel aan verbonden zijn, zodat het echt interessant wordt om al deze moeite te doen.”
Laaghangend fruit
We sluiten het gesprek af met de vraag waar kansen liggen voor aspirant sociaal ondernemers die in deze sector het verschil willen maken. “Dat heb ik al gezegd,” roept Turk. “De bedrijven natuurlijk. Wij komen er voorlopig niet aan toe, maar er zijn heel veel bedrijven waar geen catering is en waar werknemers naar de supermarkt gaan om voor 8 euro een dure, ongezonde lunch te kopen. Zorg gewoon dat er warme vegetarische lunches zijn voor 4 of 5 euro.” Afgaand op de geluiden bij TommyTomato kan impact first en het verdienen van een goede boterham, prima samengaan. Nu alleen nog een concurrent om ze scherp te houden.
Wie werpt zich op?
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
