De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) heeft een rapport gepubliceerd over de effecten van een veranderend klimaat en milieu op de menselijke gezondheid. Wat zijn de gevaren waar we mee geconfronteerd worden? En ook: wat weten we nog níét over de gezondheidsgevaren die ons te wachten staan?
Het onderzoek beschrijft verschillende paden waarlangs klimaat- en milieuschade kunnen leiden tot gezondheidsschade. Allereerst zijn er directe effecten, zoals ongezond hoge temperaturen en de dodelijke gevolgen van overstromingen. Maar er zijn ook allerlei indirecte effecten: hongersnoden, de verspreiding van infectieziektes zoals malaria en dengue en zelfs mentale gezondheidsproblemen.
Indirecte effecten
Over veel van die indirecte effecten is nog weinig bekend – het is nu eenmaal moeilijker om lange ketens van oorzaak en gevolg te overzien. Het KNAW heeft daarom een vuistdik rapport opgesteld om aan te geven waar onze kennis nog tekortschiet. En waar dus nog meer onderzoek naar gedaan zou moeten worden. Zo zijn er aanwijzingen dat verlies aan biodiversiteit ervoor zorgt dat de mens bevattelijker wordt voor infectieziektes. Hiervoor zijn verschillende verklaringen geopperd, zoals het ontbreken van andere gastheren waardoor ziektemakers zich eerder op de mens storten. Maar definitief bewijs hiervoor ontbreekt.
Wat weten we wél over de gezondheidsgevaren waarmee een veranderend klimaat en milieu ons confronteren? En wat zou het begin van een oplossing kunnen zijn? We zetten drie belangrijke gezondheidskwesties op een rij:
1. Hitte
Hitte is gevaarlijk voor de gezondheid. Aan het eind van deze eeuw zouden maar liefst 2 miljard mensen in een gebied kunnen wonen waar de gemiddelde temperatuur 29 graden of hoger is. Dit betekent dat ook ’s nachts het kwik vaak niet onder die temperatuur zakt. Hierdoor kunnen mensen warmte onvoldoende kwijtraken, wat leidt tot onder andere uitdroging en hitteberoertes.
Eerder schreef Change Inc. over een onderzoek naar hittestress in 93 Europese steden, waaruit blijkt dat daar in 2015 6.700 mensen zijn gestorven als gevolg van extreme temperaturen. Steden zijn extra gevoelig voor klimaatopwarming door het zogenaamde hitte-eilandeffect. Een grote stad bestaande uit stenen, asfalt en beton kan zomaar 4 graden warmer zijn dan zijn omgeving. Een mogelijke oplossing? Meer bomen planten. Uit hetzelfde onderzoek blijkt namelijk dat ruim een derde van de stedelijke hitteslachtoffers voorkomen zou kunnen worden door het bladerdek van bomen te verdubbelen.
2. Luchtvervuiling
Naast dat de aarde opwarmt door de uitstoot van allerlei broeikasgassen, zit de lucht die we inademen tjokvol schadelijke fijnstoffen. Dit wordt veroorzaakt door de industrie, uitlaatgassen van auto’s en allerlei andere vormen van uitstoot.
Met name onvolledige verbrandingsprocessen leveren schadelijke bijproducten op. In veel Afrikaanse en Aziatische landen wordt er bijvoorbeeld nog op open vuur gekookt – op kleine, slecht gecontroleerde vuurplaatsen. De WHO schat dat jaarlijks 4,3 miljoen mensen vroegtijdig sterven door luchtvervuiling in hun eigen huis.
De Nederlandse ondernemer Anne Osinga probeert hier wat aan te doen. Ze ontwikkelde de Mimi Moto: een klein en goedkoop kooktoestel dat op pallets van biomassa werkt. Doordat dit een veel schonere verbranding oplevert dan koken met houtskool, kan veel gezondheidsschade worden voorkomen. Daarnaast worden voor de pallets lokale reststromen zoals kokosschillen en afval uit de koffie-industrie gebruikt. Hierdoor is het kooktoestel voor veel huishoudens in de Global South ook financieel bereikbaar, vertelde Osinga aan Change Inc.
3. Waterverontreiniging
Veel van het afval dat we produceren, komt uiteindelijk in het water terecht. Denk bijvoorbeeld aan de plastic soep die in de Stille Oceaan drijft. Maar de gezondheidsrisico’s voor de mens ontstaan vaak op veel kleinere schaal. Zoals microplastics die in het drinkwater terechtkomen, of industrieën die PFAS op het oppervlaktewater lozen.
De KNAW wijst er op dat veel van deze gezondheidsrisico’s op dit moment nog slecht begrepen worden, en roept op tot onderzoek naar de gezondheidseffecten van afvalstoffen – ook in lagere concentraties, en op de langere termijn.
Een van de denkrichtingen is medicijnresten. Zo kunnen resten van antibiotica in het water ervoor zorgen dat bacteriën resistent worden tegen antibiotica – met uiteindelijk grote gevolgen voor het bestrijden van infecties bij de mens. De Nederlandse Coalitie Duurzame Farmacie maakt zich daarom hard voor een betere verwerking van medicijnen. De coalitie ijvert onder andere voor het opvangen van urine van patiënten in plaszakken en het zuiveren van rioolwater van ziekenhuizen, vertelde programmamanager Brigit van Soest-Segers eerder aan Change Inc.
Lees meer:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
