Het voedselsysteem verander je niet alleen, weet Willem Lageweg. Eerder bekleedde hij topfuncties bij de Rabobank en MVO Nederland. Nu houdt hij zich als directeur van Transitiecoalitie Voedsel bezig met het verduurzamen van de voedselketen. “Grote vraagstukken zoals de voedseltransitie kun je niet in je eentje oplossen. Het is zo omvangrijk. Laat ik de landbouw als voorbeeld nemen. Dat gaat niet alleen over voedsel, maar ook over grondgebruik. Want boerenland kan ook een andere bestemming hebben, denk aan woningbouw, energieproductie en natuur. Landbouw is ook nauw verbonden met de financiële sector door de export en multinationals met grote financiële belangen. Het zou naïef zijn om te denken dat we de voedselketen alleen kunnen veranderen. We hebben iedereen nodig.”
Bondgenoten
En dus bundelt Transitiecoalitie Voedsel zijn krachten met diverse partijen. Het doel is om zoveel mogelijk medestanders te verzamelen en samen op te trekken. Dat lukt niet altijd, geeft Lageweg toe. “Boeren missen al jaren duidelijkheid vanuit de politiek. Veel boeren weten niet waar ze aan toe zijn. Ze krijgen teleurstelling op teleurstelling te verwerken. Sommige agrariërs geloven niet meer dat het anders kan en organiseren demonstraties en acties. Die groep in het verzet krijgen we als coalitie niet aan boord, maar er zijn ook veel boeren die wel vertrouwen hebben en vooruit willen. Zij verenigen zich in initiatieven zoals Caring Farmers en Herenboeren. Wij werken met deze collectieven samen om een nóg grotere beweging te vormen. Tegelijkertijd kunnen zij de schakel zijn naar gangbare collega’s. Met onafhankelijke voorlichting en begeleiding hopen we dat steeds meer boeren omschakelen. Dat is belangrijk. Er is lang geboerd op dezelfde manier. Nu zijn we op het punt gekomen dat het milieu en de volksgezondheid het niet meer kunnen dragen. Het is tijd voor vernieuwing.”
Geldstromen
De landbouw hervormen betekent ook de geldstromen herzien. Vervuiling wordt nog te vaak gesubsidieerd, vindt hij. “Zoals de hectarepremie. Dat is een regeling vanuit Europa en houdt in dat boeren meer geld krijgen naarmate ze meer hectaren grond hebben. Grootschalige landbouw is nog altijd het uitgangspunt, terwijl ecologische prestaties een betere meetlat zouden zijn. Wanneer een ondernemer wordt beloond voor de inspanningen op het gebied van biodiversiteit, wordt dat meer gedaan. Die financiële prikkel is belangrijk. Hetzelfde geldt voor andere financiers. Veel banken verstrekken boeren wel een lening om de productie op te schalen, maar niet om de omschakeling naar biologisch mogelijk te maken. Gelukkig begint dat bij de Rabobank nu te veranderen. Dat is een goede zaak.”
Oproep aan de politiek
Transitiecoalitie Voedsel roept de politiek op tot actie. Onlangs deed het de oproep aan de formerende partijen om met een heldere visie te komen voor de lange termijn. Wat die visie zou moeten zijn, daar heeft Lageweg wel ideeën over. “Als we het hebben over toekomstige landbouw, dan zeg ik dat het veel meer naar gesloten kringlopen, duurzaam grondgebruik en plantaardig moet. Er moet meer oog komen voor dierenwelzijn, voor gezondheid en voor tal van diensten die boeren kunnen leveren. Wat mij betreft, is dat de stip op de horizon. Grote doelen moeten worden opgedeeld in kleinere stapjes waarvoor beleid kan worden gemaakt. Voor ondernemers actief in de voedingssector is dat belangrijk. Als het duidelijk is welke kant het op gaat, kunnen zij er rekening mee houden. Er worden nu te veel tegenstrijdige maatregelen genomen. Wetten worden aangenomen en weer teruggedraaid. Dat is demotiverend voor de mensen die ermee te maken hebben.”
De Superlijst
Daarnaast worden voedselaanbieders uitgedaagd. “Zij spelen een grote rol. Wij dagen ze dan ook uit om te bewegen naar een gezonder en meer plantaardig assortiment. Dit geldt voor alle voedselaanbieders van supermarkten tot fabrikanten, restaurants en cateraars.”
Zo steunt Transitiecoalitie Voedsel Questionmark met hun Superlijst. De lijst werd geïntroduceerd in 2019 en laat zien in hoeverre supermarkten echt duurzame en gezonde producten aanbieden en promoten. “In het begin kwam er vooral verzet vanuit de koepel van supermarkten. Inmiddels zijn we een paar jaar verder. Er is nog steeds ongemak, maar inmiddels geven supermarkten aan de ranglijst zelf ook belangrijk te vinden. Het creëert een zeker bewustzijn. Welke producten ze aanbieden, tegen welke prijs en hoe andere supermarkten het doen.”
Die weerstand die er aanvankelijk was, is Lageweg welbekend. “Eigenlijk gaat het altijd zo. Wanneer die eerste horde overwonnen is, komt er acceptatie en daarna zelfs actie. Dat helpt de transitie.” Al is er nog ruimte voor verbetering. “Supermarkten bepalen voor 75 procent wat er op ons bord terechtkomt. Ze kunnen en moeten nog meer doen dan ze nu doen.”
Het loont
Voor Transitiecoalitie Voedsel is er inmiddels genoeg bewijs dat samenwerken loont. “Je kunt elkaar echt verder helpen. Diverse gebiedscoöperaties laten zien dat een goed verdienmodel mogelijk is. Zo genereert Duinboeren, een initiatief van boeren rondom de Loonse en Drunense duinen, een mooi inkomen uit de samenwerking. Dat geldt ook voor het Markemodel in de Achterhoek. Maar ook Boerschappen, een initiatief dat zich richt op een korte keten, heeft succes. Niet elk collectief zal uiteindelijk slagen, maar er zijn genoeg voorbeelden die bewijzen dat vernieuwing in landbouw en voedsel werkt.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
