‘Het meest rechtse kabinet ooit’. Met die woorden werd de samenwerking tussen PVV, VVD, NSC en BBB al veelvuldig aangekondigd. Vannacht kwamen de partijen tot een hoofdlijnenakkoord van 26 pagina’s waarmee alle vier de fracties uiteindelijk akkoord konden gaan. PVV-voorman Geert Wilders noemde het moment ‘historisch’. Niet alleen omdat zijn regeringsdeelname en de gekozen vorm (een extraparlementair kabinet) ongewoon zijn in Nederland, maar ook omdat het aanstaande kabinet zijn migratieplannen bestempelt als ‘de strengste ooit’. Bij de presentatie van het akkoord herhaalde Wilders de belofte die hij zijn kiezers al jaren maakt: de Nederlander komt weer op één. Maar op welke plek stellen de vier partijen het veranderende klimaat?
Niet vooroplopen
Of de klimaatplannen van het nieuwe kabinet ambitieus te noemen zijn, hangt af van het vergelijkingsmateriaal. Is dat met de welbekende ‘shredder’ waar Wilders het Nederlandse klimaatbeleid doorheen wilde halen, dan ligt er een ambitieus pakket op tafel. Maar is dat met de wensen van partijen als GroenLinks-PvdA, D66, Volt of Partij voor de Dieren, dan zijn de plannen niet erg vergaand. Voorop staat in ieder geval dat de formerende partijen af willen van de rol van Nederland als ‘beste jongetje van de klas’. Bestaande klimaatafspraken moeten in stand gehouden worden, maar daar moeten geen nieuwe regels bovenop komen. Er wordt bij veel thema’s geschreven dat er ‘geen nieuwe nationale koppen op Europees beleid’ moeten worden gezet. Daarmee willen de coalitiepartners zorgen dat klimaatbeleid ‘draagbaar, haalbaar en uitvoerbaar’ is. Uit het hoofdlijnenakkoord blijkt dat er toch een streep gaat door een aantal bestaande regels.
Energietransitie
Wat betreft (hernieuwbare) energie- en warmtebronnen komen veel gezamenlijke punten uit de verkiezingsprogramma’s terug. De partijen benadrukken het belang van een eigen, duurzame energieproductie om niet afhankelijk te zijn van andere landen voor energie. De gaswinning in Groningen wordt gestaakt, maar de Noordzeekraan gaat daarentegen verder open. Het kabinet moet het oplossen van netcongestie prioriteren en de regie daarover in handen houden. Windmolenparken worden zoveel mogelijk op zee gebouwd, waarbij nadrukkelijk rekening wordt gehouden met de visserij. Over zonnepanelen en -parken staat niets in het akkoord, behalve dat de salderingsregeling per 2027 in één keer wordt geschrapt. De partijen willen vol inzetten op kernenergie; de bestaande centrale in Borssele blijft open, de bouw van twee nieuwe centrales gaat door en daar moeten bovendien nog twee centrales bij komen. De subsidie van biomassa als energiebron wordt zo snel mogelijk gestaakt. Ook willen de partijen een streep zetten door de verplichting om vanaf 2026 cv-ketels te vervangen door warmtepompen.
Het Klimaatfonds verdwijnt niet, zoals de PVV tijdens de verkiezingen wilde, maar wordt ingezet voor technieken als de opvang en opslag van CO2 (CCS) en groene waterstof. Wel is in de financiële bijlage van het hoofdlijnenakkoord te lezen dat het budget van het Klimaatfonds met 1,2 miljard euro wordt verlaagd. Over het Nationaal Groeifonds wordt in het akkoord niet gerept, maar in de financiële bijlage staat vermeld dat rondes vier en vijf komen te vervallen, waardoor er 6,8 miljard euro minder wordt uitgegeven. Wel gaat er 1 miljard euro extra naar staatsinvesteerder Invest-NL.
Benieuwd wat het akkoord betekent voor het bedrijfsleven? Lees er meer over in dit artikel van MT/Sprout.
Duurzaamheidswetgeving voor de gebouwde omgeving wordt in het akkoord niet uitgebreid belicht, behalve dat de partijen aangeven geen extra, nationale regels op dat gebied te zullen gaan opstellen. Wel moet het huurbeleid van sociale huurders rekening houden met het verduurzamen van wijken. Over de grondstoffentransitie wordt niet meer gezegd dan dat ‘materialen waar mogelijk worden hergebruikt’
Landbouw en stikstof
Misschien wel de grootste verandering ten opzichte van voorgaand beleid zit hem in de regels op het gebied van landbouw en stikstof. De deelname van de BBB aan het nieuwe kabinet schemert daarmee flink door in het hoofdlijnenakkoord. Allereerst gaat het stikstofbeleid op de schop. De Nitraatrichtlijn, een Europese wetgeving die het gebruik van stikstof in de landbouw reguleert, moet worden aangepast en regio-specifiek worden gemaakt. De huidige maximale hoeveelheid stikstof uit dierlijke mest moet bovendien uit die richtlijn worden geschrapt. Ook moet de lijst van beschermde Natura 2000-gebieden worden ‘herijkt’. De partijen schrijven dat ze ‘alles op alles gaan zetten om de afbouw van de huidige derogatie terug te draaien’ (derogatie is een uitzondering om als boer meer stikstof uit te stoten dan wettelijk is toegestaan). Met die waslijst aan eisen zal de nieuwe minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (visserij is een toevoeging van het nieuwe kabinet) het naar verwachting niet makkelijk krijgen in Brussel.
Verder gaan de coalitiepartners niet aansturen op het gedwongen uitkopen van boeren, maar bieden ze als laatste redmiddel wel vrijwillige uitkoop aan. Er komt aandacht voor jonge boeren om hen te begeleiden bij het overnemen of oprichten van bedrijven. Rode diesel, een dieselsoort waar een lager accijnstarief voor geldt, maakt zijn herintrede in de land- en tuinbouw. En hoewel er niet zal worden ingezet op een gedwongen krimp van de veestapel, wil het aanstaande kabinet wel ‘concrete stappen’ zetten om de veehouderij toekomstbestendig en dierwaardiger te maken. Daarbij wordt ‘bezien’ hoe het vervoer van dieren over lange afstanden beëindigd kan worden.
Mobiliteit
In de paragraaf ‘Infrastructuur, openbaar vervoer en luchtvaart’ wordt nauwelijks expliciet gesproken over het verduurzamen van de mobiliteit. Alleen over het wagenpark zijn de partijen duidelijk: de elektrische rijder moet tot 2025 gestimuleerd blijven worden met subsidies. Het thema verduurzaming lijkt wel in andere plannen verscholen te zitten. Zo moet internationaal treinvervoer gestimuleerd worden door struikelblokken voor nieuwe partijen weg te nemen. Vijf nieuwe Nederlandse treinstations moeten worden aangesloten op internationale hogesnelheidslijnen. Daarnaast wordt de bereikbaarheid van landelijke gebieden verbeterd door meer buslijnen op te tuigen, wat gezien zou kunnen worden als een manier om zulke gebieden minder afhankelijk te maken van de auto.
Op sommige punten willen de partijen het nadrukkelijk anders aanpakken dan voorgaande kabinetten. Zo moet de maximumsnelheid weer omhoog naar 130 kilometer per uur en wordt gekeken naar het uitstellen van zero-emissiezones voor wegvervoer. Ook lijkt het erop dat Schiphol niet hoeft te krimpen. De netwerkkwaliteit van Schiphol moet behouden worden – met geluidshinder voor omwonenden als aandachtspunt – en op de lange termijn is doorgroei van de luchthaven mogelijk (waarbij wel wordt gesproken over stillere en schonere vliegtuigen).
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
