Vernieuwing omarmen zonder op het bestaande af te geven

Juist nu het spel op de wagen is, zoek je naar leiders met een serieuze lange termijn visie die ook weten hoe je die in de praktijk kunt brengen. Die daarbij altijd oog houden voor de belangen van een minderheid die er anders over denkt en bij alles wat ze doen zorgen dat er lucht in de discussie blijft. Dat laatste is van belang om de zwaarte te doorbreken die de polarisatie teweeg heeft gebracht. Voormalig hoogleraar Amerikaanse geschiedenis aan de Universiteit Leiden Alfons Lammers gaf een prachtig interview aan NRC Handelsblad, doorspekt met ironie, waarin hij over onbegrip na een ironische grap verzuchtte: 'Ik bén serieus, maar je moet de dingen lichtvoetig brengen, vind ik.'

Hij geeft ook een voorbeeld van een valkuil die je moet vermijden als je een transitie in gang zet, verwijzend naar de door historici voorspelde situatie in Afghanistan. Want hij verbaasde zich er al in 2015 over dat niemand ziet dat de Taliban Afghanistan zullen heroveren zodra de Amerikanen vertrekken. 'Daar hebben ze nooit enig misverstand over laten bestaan. De chaos is nu compleet. Kabul is Saigon in het kwadraat. Jammer dat politici nooit naar historici luisteren. Ik heb net weer een boek gelezen over het gevoel van exceptionalisme van de Amerikanen. Wij zijn uniek, wij dragen over de hele wereld de goede boodschap uit. Nou, dat is sinds de Tweede Wereldoorlog voor de zoveelste keer mislukt.'

Leiders die te zeer van het eigen gelijk zijn overtuigd, gaan altijd voorbij aan de nuance en worden te ongeduldig en te agressief. Dat is misschien wel de grootste valkuil voor wie de energietransitie, hoe goed bedoeld ook, in extreem hoog tempo wil voltrekken. Versnellen is één, extreem versnellen is iets anders. Dan is de kans groot dat je in je enthousiasme uit de bocht vliegt en je je goede bedoelingen als een boemerang terugkrijgt. Als het niet snel genoeg gaat wil geestdrift nog wel eens omslaan in woede. Dan is de verandering die je bewerkstelligt niet genoeg, je wil ook graag je 'fossiele voorgangers' vernederen en verketteren.

Het voorbeeld van de Nederlandse baggeraar en maritiem dienstverlener Boskalis spreekt boekdelen. CEO Peter Berdowski is in de Volkskrant zeer openhartig. Boskalis is betrokken bij de aanleg van honderd windparken, het versterkt de Brabantse Maasdijk om het achterland te beschermen tegen overstromingen en hoopt binnenkort een contract te tekenen om een eiland op de Malediven te verhogen, om het resistent te maken tegen een stijging van de zeespiegel. Maar het meeste geld verdient het bedrijf met een baggerproject van anderhalf miljard euro voor de aanleg van een nieuw vliegveld op de Filipijnen.

Daarmee kun je Boskalis keihard verketteren, maar als je de argumentatie in het artikel goed leest, kijk je er toch anders naar. Mag je een arm land als de Filipijnen een vliegveld ontzeggen? En wat te denken van de winstgevendheid op lange termijn van dit project voor de baggeraar? Daardoor kan Boskalis meer investeren in de windindustrie. Het maakt zich met dit 'tweesporenbeleid' ook minder afhankelijk van de grillen van de politiek. Gun het bedrijf het voordeel van de twijfel, maar hou wel in de gaten of de winst ook in energietransitie wordt gestoken. Schrijf er dan niet alleen over als het niet gebeurt, maar juist ook als het wel gebeurt.

Lees hier meer van Paul van Liempt.