Circle Economy, MVO Nederland, Accenture en DuurzaamBedrijfsleven Media organiseren dit jaar voor het eerst het nationale onderzoek Circular Economy Index. Dit interview is onderdeel van het rapport 'From rhetoric to reality, The Circular Economy Index of Dutch businesses', dat in 2016 gepubliceerd werd. Andere geinterviewden zijn ProRail & Royal HaskoningDHV, Brabantia, Landal Greenparks & Van Gansewinkel, HP.
Snelle technologische ontwikkelingen hebben binnen een paar jaar de verlichtingsmarkt op zijn kop gezet. TL-bakken in de kantooromgeving hebben plaatsgemaakt voor energiezuinige en intelligente LED-armaturen. Maar dat is volgens Philips Lighting nog maar het begin.
Sinds een jaar of vier werkt de onderneming aan verdienmodellen waarin verlichting geen product is maar een dienst. Light-as-a-service (Laas) moet de weg vrijmaken voor circulariteit. Philips blijft eigenaar en kan de apparatuur gemakkelijk terugnemen voor hergebruik. De grondstoffenbesparing levert ook nog eens kostenbesparing op voor de klant. Volgens Van der Vloed is circulaire verlichting tussen 5 en 20 procent goedkoper.
“Philips is een ander bedrijf aan het worden”, zegt Van der Vloed. “Toen we nog vooral lampen produceerden, hadden we in de eerste plaats slimme mensen nodig om de techniek te ontwikkelen. Binnen het circulaire verdienmodel zit juist ook veel toegevoegde waarde in de dienstverlening.”
Wat is het circulaire model van Philips Lighting?
“Philips levert al jaren lichtsystemen met armaturen en besturing. Maar we wilden meer meedenken met de klant. Bij Laas betaalt die klant niet meer voor de aanschaf van de armatuur, maar voor het gebruik. Philips blijft eigenaar van het product en dat brengt verantwoordelijkheid met zich mee. Onze armaturen zijn duurzaam, maar we willen ze ook duurzaam verwerken aan het einde van de levensduur. Alle producten die we terugnemen, brengen we opnieuw in omloop. Of dat nu via hergebruik is of door met partners de grondstoffen terug te winnen.”
Wat betekent circulariteit voor product design?
“Vroeger praatten we vooral over de initiële kosten. Nu gaat het om de kosten over de hele levensduur of zelfs meerdere levensduren. Daar houden we bij het design van het product rekening mee. De meeste grondstoffen zitten in de armaturen: alles dat om de lamp heen zit. Wanneer een armatuur 30.000 uur heeft gefunctioneerd, is een nieuwe lichtbron met een nieuwe driver voldoende om hem opnieuw te gebruiken. Je kunt ook losse componenten hergebruiken. Armaturen moeten daarom gemakkelijk uit elkaar te halen zijn. Delen die weinig slijten, moeten terugneembaar zijn.”
Hoe dicht is Philips bij ketensluiting?
“Het duurt nog een aantal jaren tot we een volledig circulair product hebben. We geven complete armaturen al een tweede levenscyclus. Hergebruik van onderdelen is iets waar we nu grote stappen in zetten.”
"Denk niet in producten, maar in business modellen. Verfijning komt uit het productontwerp, maar alles start met een businessmodel"
“Partners zijn daarin heel belangrijk. Philips werkt zowel aan de voorkant als aan de achterkant samen met andere partijen. Zoals Thomas Rau, die ons uitdaagt en inspireert, en inzamelorganisatie LightRec. Ook op financieel vlak bestaat veel innovatie. Philips blijft eigenaar van de armaturen, maar om ruimte te houden voor investeringen, kunnen die niet op de balans blijven staan. Daarvoor werken we ook binnen Philips Capital samen met partners.”
Wat is het belangrijkste obstakel voor circulaire verlichting?
“De manier van denken. In veel branches is weerstand tegen de verschuiving van eigendom naar diensten. We betalen op kantoor per kopietje en leasen een auto die nooit ons persoonlijke bezit wordt. Maar bij verlichting is dat anders. Je hebt te maken met de bouwkolom, die producten wil aanschaffen en afrekenen. Verantwoordelijkheid voor onderhoud over lange tijd is nog geen vast onderdeel van aanbestedingen. Geen enkele sector is zo traditioneel als de bouw. Maar ook de grote bouwers willen nu echt veranderen.”
De ontwikkeling van circulaire verlichting gaat hand in hand met nieuwe diensten voor vastgoed en de bebouwde omgeving, vertelt Van der Vloed. De Philips-directeur toont de armaturen aan het plafond van zijn werkkamer in het Eindhovense hoofdkantoor van Philips Benelux. “Er is geen systeem dat een dichter grid heeft dan verlichting. Het is een perfect netwerk om andere technologie aan toe te voegen.”
Van der Vloed wijst op The Edge, het hoofdkantoor van Deloitte aan de Amsterdamse Zuidas, ontwikkeld door OVG. De verlichting is nog niet circulair - het Laas-concept was nog niet beschikbaar toen Philips enkele jaren geleden met OVG ging praten– maar wel heel innovatief.
Wat levert slimme verlichting op voor The Edge?
“De armaturen in The Edge herkennen welke personen er onder zitten door te communiceren met hun smartphones. Iedere medewerker kan zijn voorkeur voor lichtniveau en temperatuur in zijn telefoon opslaan. Elk armatuur past die waarden aan voor de personen die aanwezig zijn. In gebouwen wordt de verlichting op werkplekken vaak ingesteld op 500 lux. Dat is de laagste gemene deler voor alle werknemers. Maar in The Edge is de lichtsterkte ingesteld op 300 lux. Slechts 12 procent van alle medewerkers blijkt dat naar boven te willen bijstellen. Het levert een besparing van 40 procent op.”
“De verlichting registreert ook hoeveel mensen waar aanwezig zijn. Elk uur van de dag, elke dag van de week. Met die data kan een kantoor efficiënter ingericht worden. Deloitte is in The Edge van 1.000 werkplekken voor 1.700 werknemers naar 1.100 werkplekken voor 2.700 werknemers gegaan. Dat is een onwaarschijnlijke besparing.”
Hoe kijken gemeenten naar circulaire straatverlichting?
“Duurzaamheid is belangrijk voor gemeenten, circulariteit nog niet. 60 procent tot 70 procent van alle nieuwe straatverlichting in Nederland is LED. Maar de ontwikkelingen verlopen traag. Een lantaarnpaal is na dertig jaar afgeschreven. Het duurt dus dertig jaar voordat een gemeente de laatste lantaarnpaal heeft vervangen door de technologie van vandaag. Dit soort processen kom je overal tegen. Het is een denkwijze. We staan onvoldoende open voor innovatie.”
"Stip op de horizon is dat over tien jaar 30 procent tot 40 procent van de business uit ons circulaire businessmodel komt"
“Een burgemeester die een echte stip op de horizon wil zetten, kan te maken krijgen met een ambtenarenapparaat dat veel behoudender is. Er rijden elke dag mensen rond in onderhoudsbusjes om te controleren welke armaturen het niet meer doen. Dat schouwen is niet meer nodig wanneer slimme armaturen zelf kunnen melden dat ze vervangen moeten worden. Voor de mensen die dat onderhoud doen, is straks geen werk meer. Dat is natuurlijk een punt dat opgelost moet worden.”
Wat is je advies voor andere grote bedrijven die aan circulariteit werken?
“Start vanaf nieuw stuk papier. Denk niet in termen van hoe je dingen nu doet. Ontwerp alles wat je oppakt opnieuw. Laat je niet leiden door obstakels - die er gegarandeerd zijn. Denk niet in producten, maar in business modellen. Verfijning komt uit het productontwerp, maar alles start met een businessmodel.”
Wat is de impact van circulariteit voor het businessmodel van Philips?
“Het is heel belangrijk, alles wat we doen is gericht op de ontwikkeling van Light-as-a-service. Maar de impact op de omzet is nu nog beperkt. Stip op de horizon is dat over tien jaar 30 procent tot 40 procent van de business uit ons circulaire business model komt.”
Header image: Deloitte | In-text image: Philips Lighting
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
