Morele terugtrekking: Leiding geven alsof je er zelf niet bij bent

Van Louis van Gaal weten we dat hij graag in de derde persoon over zichzelf spreekt. Het doet er ook niet veel toe of je dat kunt waarderen of verafschuwt. Hij levert volksvermaak, in het ergste geval helpt hij mee aan de uitschakeling van het Nederlands elftal, maar dan komt er weer een ander waar twitterend en roeptoeterend Nederland de laagste instincten op kan botvieren. Het heeft verder geen invloed op de opwarming van de aarde, de stand van het onderwijs of de ontwikkelingen op de verziekte huizenmarkt.

Erger wordt het als bepalende politici het keer op keer laten afweten. Sigrid Kaag beloofde nieuw leiderschap, maar verslikt zich in haar hyper-principiële opstelling in een land waar de bereidheid om compromissen te sluiten altijd aanwezig moet zijn, omdat je afhankelijk blijft van coalitievorming. Deze wijze van opereren leidt tot kostbaar tijdverlies. En tot een merkwaardig fenomeen. Je verliest je in tegenstrijdigheden alsof je er zelf niet bij bent. Kaag zei in april stellig dat Rutte zich van nu af aan terughoudend moet opstellen. Om in augustus even stellig te beweren dat Rutte het nu moet oplossen.

Schade berokkenen en ermee leven

Zoals ook GroenLinks en PvdA riepen dat het anders moest en het land dat ook wilde. Maar het land had toch gestemd, tijdens verkiezingen waar ze zelf aan meededen? Verkiezingen waarin ze niet bijster goed scoorden. Alsof ze er niet bij waren. En dan de oude leider Rutte. Die in Nieuwsuur 'radicale ideeën' beloofde te verkondigen die er op neerkwamen dat hij 'allerlei dingen anders ging doen.' Intussen ging hij behendig op de oude manier door. Zijn reactie op het klimaatrapport van het IPCC sprak boekdelen. Zoals gewoonlijk stemmen tellend, kwam hij tot: 'zeer zorgelijk', maar het moest allemaal wel 'haalbaar en betaalbaar blijven.'

In een hoofdredactioneel commentaar in NRC Handelsblad werd er nog iets merkwaardigs uitgelicht. Rutte 'ontwaarde "een gat" tussen de Nederlandse klimaatdoelen en wat er op dat vlak daadwerkelijk is bereikt.' Alsof hij er zelf niet bij was. Dit overeenkomstige verschijnsel waar de vooraanstaande Nederlandse politici door worden getroffen, is trefzeker beschreven door de Canadees-Amerikaanse psycholoog Albert Bandura in zijn boek 'Moral Disengagement. How People do Harm and Live with Themselves.' Het gaat over het concept van morele terugtrekking. Processen waarin je al analyserend je moraal opzij zet. Je denkt dan een tijd lang dat het niet over jou gaat, maar langzaam lever je je moraal in en haak je bijna af. Dan laat je de ECB en de rechtbank knopen doorhakken, omdat je zelf geen beslissing meer kunt of durft te nemen.

Maersk voegt de daad bij het woord

Daar kom je niet zo makkelijk mee weg als je een groot bedrijf moet leiden. Op Bloomberg las ik dat Maersk, de grootste containerrederij ter wereld, 1,4 miljard dollar in schone schepen steekt. Het gaat om een klein deel van de oude vloot, maar alle nieuwbouwschepen gaan CO2-neutrale brandstoffen gebruiken, waarbij methanol de brandstof is die aan die vraag moet voldoen. Maersk zeurt niet over haalbaar en betaalbaar, maar voegt de daad bij het woord door aan te geven dat de veel duurdere schone brandstof tot hogere vrachttarieven zal leiden, waarbij een percentage van 15 procent werd genoemd. Dan weet iedereen in ieder geval waar hij aan toe is en waarvoor hij het doet.