“Dit is nog eens wat anders dan op de A12 staan, hè?!” galmt een stem door de bus die langzaam volstroomt. Vroeg op dinsdagmorgen heeft zich op het plein van station Sloterdijk in Amsterdam een groep geestdriftige mensen verzameld. Hun felle kleren steken af tegen de grauwe buitenlucht, hun stemmen klinken geanimeerd. Alle 75 zijn ze aandeelhouder van Unilever, het bedrijf achter merken als Knorr, Dove, Axe en Cif. Maar die informatie alleen geeft slechts een beperkt beeld van wie ze écht zijn.
Bovenal zijn ze namelijk milieuactivist; samen maken ze deel uit van Milieudefensie, de organisatie die grootvervuilers probeert aan te sporen tot duurzamer gedrag. Hun aandelen van Unilever hebben ze alleen maar gekocht om aanwezig te mogen zijn op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering van het bedrijf, die de volgende dag plaatsvindt in Londen. Laat dat nu net de bestemming zijn die twee buschauffeurs op station Sloterdijk in hun navigatie aan het typen zijn.
Oordeel van de rechter
Milieudefensie is misschien wel het bekendst van de rechtszaak die het in 2021 aanspande tegen oliegigant Shell. De rechter oordeelde toen dat Shell zijn CO2-uitstoot in 2030 met 45 procent móet hebben teruggebracht. Met dat succes nog vers in het achterhoofd, maakte Milieudefensie dit jaar bekend ook de Nederlandse bank ING voor de rechter te slepen. Het is een stap die de organisatie pas neemt als er geen vertrouwen meer is dat een oproep tot verduurzaming vrijwillig wordt gehonoreerd. Bij een bedrijf als Unilever is het nog niet zo ver, en daarom zijn de actievoerders bijeengekomen om af te reizen naar Londen en het bedrijf ter verantwoording te roepen. Anders dan bijvoorbeeld Extinction Rebellion, bekend van het herhaaldelijk blokkeren van de A12, doet Milieudefensie dat door vragen te stellen tijdens aandeelhoudersvergaderingen.
Vanwege logistieke redenen zijn ze onderverdeeld in twee groepen, elk met een eigen bus. In de eerste zit een grote groep jongeren; studenten en starters, veel van hen lid van de jongerentak van Milieudefensie. In de tweede bus – gekscherend gedoopt tot ‘retrobus’ – lopen de leeftijden meer uiteen. Daarin zitten bijvoorbeeld Marieke (27), politiek actief bij de SP, die na de containerramp bij Ameland in 2019 besloot om ook milieuactivist te worden. “Ik vond toen dat er meer klimaatactie moest komen, en als individu kun je dat niet voor elkaar krijgen. Dat moet als groep.”
Maar ook Paulette, leeftijd in de zeventig, die in 2015 met Milieudefensie vanuit Nederland naar de ondertekening van het klimaatakkoord in Parijs fietste. “Op een fiets zonder versnellingen!” voegt ze daar trots aan toe. En Truus (62), een projectmanager woonachtig in de Achterhoek, die activistisch werd toen ze zag hoe de natuur om haar heen veranderde door milieuvervuiling en klimaatverandering. “Veel bomen gaan dood en je ziet hier steeds minder vlinders en bijen.” Ze ging zich inlezen en kwam vanzelf bij de klimaatrapporten van het IPCC terecht. “Je hebt je ogen dicht als je niet ziet wat er gebeurt, vooral in de zuidelijke werelddelen waar het nu al niet meer leefbaar is.”
Taylor Swift
In de bussen is de sfeer opgewekt, de gesprekken van informele aard. Onderweg worden er kennismakingsspellen gespeeld, legt iemand uit wat een veganistische studentenvereniging inhoudt en verklaart iemand anders zich een fan van Taylor Swift. “Daarover gesproken”, wordt nog wel gezegd, “je weet toch wel dat Taylor Swift het schoolvoorbeeld is van kapitalisme?!” Iemand anders reageert: “Ach, gun die jongen toch lekker z’n Taylor.” Als de buschauffeurs in België voor een plaspauze stoppen bij een Shell-tankstation, trekt er een gepijnigde lach door de groep.
Doelstellingen Unilever
Naarmate de bussen dichter bij de veerterminal in Calais komen, wordt de toon serieuzer. De aanwezigen moeten namelijk niet vergeten dat de motivatie achter de reis ernstig is. Ze zijn ontevreden met de klimaatdoelen die Unilever heeft gesteld en willen het bedrijf daarop aanspreken. Temeer omdat topman Hein Schumacher onlangs bekend maakte enkele van Unilevers duurzaamheidsdoelen af te zwakken. In de tas van Milieudefensie zit een rapport van onderzoeksbureau Profundo, dat in de komende dagen nog vaak zal worden aangehaald. Wouter Kolk, een van de woordvoerders van Milieudefensie, pakt in de ‘retrobus’ de microfoon erbij om erover te vertellen.
“Profundo maakt nog net geen gehakt van Unilever. Voor grofweg een derde van de scope 3-uitstoot heeft het bedrijf geen concrete doelen gesteld. Hun huidige scope 3-doelstellingen, kloppen dus niet. En voor een groot deel waarvoor het bedrijf wél een doelstelling heeft, ligt er geen plan klaar. Bovendien veroorzaakt het bedrijf een klimaatschade van 268 miljard euro tot 2050. Unilever heeft ooit een CEO gehad die in ieder geval de ambitie had om voor de planeet te zorgen, Paul Polman. Maar Hein Schumacher is een anti-Polman. Bij hem draait het weer gewoon om de winst en de aandeelhouder, ten koste van het klimaat.”
Hoog tijd dus, vindt Milieudefensie, om Unilever daarop aan te spreken. De organisatie wil weten of Unilever nog steeds van plan is om zich aan het klimaatakkoord van Parijs te houden. Tijdens de aandeelhoudersvergadering zijn meer dan tien activisten van plan om vragen te stellen aan het bestuur. Ze hebben allemaal een eigen inleiding bedacht, maar het verzoek waarmee ze eindigen, is elke keer hetzelfde: kan Unilever toezeggen zijn CO2-uitstoot in de hele waardeketen in 2030 met 48 procent beperkt te hebben ten opzichte van 2019?
CEO confronteren
Truus is een van de vraagstellers. In de bus slijpt ze haar pleidooi nog wat bij, een tekst die ze woord voor woord op haar laptop heeft uitgetypt. Na de overtocht van Calais naar Dover, als de bussen bijna in Londen zijn aangekomen, vertelt ze erover.
“Ik ga tegen Unilever zeggen dat ik een positief gestemde aandeelhouder ben. Dat motiveer ik door de vier duurzaamheidsambities van het bedrijf op te noemen en een citaat van de vorige CEO voor te lezen, Alan Jope. Daarin zegt hij dat Unilever zich wel aan zijn klimaatdoelen móet houden, omdat het daarmee de meeste waarde creëert voor de aandeelhouder. Ik eindig door te zeggen dat ik er daarom van overtuigd ben dat Unilever goede intenties heeft en volmondig ja zal zeggen op ons verzoek. Dat bedoel ik sarcastisch, omdat ik me om de tuin heb laten leiden door Unilever. Toen ik hun website las, dacht ik: waarom zou ik dit bedrijf het vuur aan de schenen willen leggen? Totdat ik het rapport van Profundo las, en me realiseerde dat hun uitgesproken intenties in tegenspraak zijn met de werkelijkheid. Ik wil de huidige CEO daarmee confronteren.”
Vreedzame demonstratie
De volgende ochtend, na een nacht slapen in een backpackers-hostel, heeft Milieudefensie zich verzameld voor het Hilton Bankside-hotel. Daar vindt even later de aandeelhoudersvergadering plaats. Uitgerust met spandoeken en protestbordjes scanderen ze leuzen die veel bekijks trekken van omstanders. Een passant die verneemt dat het om een milieudemonstratie gaat, roept lachend dat hij in een elektrisch busje rijdt. De vraag die iedereen bezighoudt, is: gaat Unilever ja of nee antwoorden op het verzoek van Milieudefensie?
“Op basis van het huidige klimaatplan van Unilever, zijn onze verwachtingen niet hoog”, vertelt Kolk. “Unilever kan prima zijn eigen vergroening betalen, maar kiest ervoor om dat niet te doen. De vraag voor Schumacher en zijn aandeelhouders is: is het bedrijf op deze manier nog wel toekomstbestendig? Ik ben vooral benieuwd of Unilever bereid is om dit soort risico’s te blijven nemen. Wij leggen een duidelijke keuze voor: ga je je als bedrijf aan Parijs houden, of loop je het risico dat we elkaar in de rechtbank zien?”
Voor die stap naar de rechter is het nu nog te vroeg, benadrukt hij. “We staan echt nog open voor positieve geluiden vanuit Unilever. We gaan dus kijken of er aanknopingspunten zijn om hun plannen te verbeteren. Daar gaan we eerst op wachten.”
Duidelijk thema
Binnen stroomt de vergaderzaal van het Hilton langzaam vol, voornamelijk met oude, Britse mannen. De actievoerders van Milieudefensie hebben zich netjes aangekleed, maar het contrast met de andere aandeelhouders is duidelijk. Marieke merkt het ook. “Ik vind het wel spannend”, zegt ze. “Er hangt echt een soort air. Ik voel me hier niet thuis.”
Het is snel duidelijk wat het hoofdthema van de aandeelhoudersvergadering zal zijn. Nog geen vijf minuten nadat president-commissaris Ian Meakins de vergadering heeft geopend, breekt een Greenpeace-protest los. Die organisatie blijkt ineens ook volop vertegenwoordigd in de zaal. Er barst een confettikanon open en vanuit meerdere hoeken van de zaal klinkt het: “You ditch plastic, or we ditch Dove!” (Dove is een van de merken in het portfolio van Unilever). Geleidelijk worden de demonstranten afgevoerd door de bewaking.
Zelfde eis
Als het moment is aangebroken voor het publiek om vragen te stellen, steekt Milieudefensie van wal. Een van de eerste vraagstellers is de Nederlandse actrice Gaite Jansen, bekend van de serie Peaky Blinders, die met Milieudefensie is meegereisd. Ze wil meer actie ondernemen tegen vervuilende bedrijven en haakt bij enkele van de door Milieudefensie bezochte aandeelhoudersvergaderingen aan. In haar pleidooi spreekt ze over het nemen van verantwoordelijkheid en hoe ze niet kan begrijpen dat een bedrijf en diens CEO willens en wetens het klimaat zouden willen vervuilen. Even later is ook Truus aan de beurt, met nog vele anderen na haar. Zoals gepland, eindigen ze allemaal met dezelfde eis.
Dit tot ongenoegen van de andere aandeelhouders, die met elke vraag steeds luider gaan kreunen. Na verloop van tijd beginnen ze zelfs op te staan en de zaal te verlaten, al dan niet verbaal. “Meneer de voorzitter, deze vergadering is gekaapt!” schreeuwt een Britse dame. “Gaat u daar nog iets aan doen?!” Maar het is zinloos, de vragen vanuit Milieudefensie blijven komen.
Unilever laat iedereen netjes aan het woord, maar verandert de aard van zijn antwoorden niet. Schumacher waardeert de komst van de milieuactivisten, zegt hij. Maar met hun stellingname is hij het simpelweg niet eens. In zijn ogen is de koers van Unilever namelijk wél duurzaam, en is de strategie van zijn bedrijf wel degelijk in lijn met het klimaatakkoord van Parijs. Unilever heeft beloofd zijn uitstoot in scope 1 en 2 in 2030 met 100 procent te hebben teruggebracht ten opzichte van 2015. Voor scope 3 doelt het op een reductie van 42 procent (energie en industriële processen) en 30,3 procent (bossen en landbouw) ten opzichte van 2021.
Wetenschappelijke doelen
Volgens Schumacher is dat genoeg om de klimaatdoelen van Parijs te halen, temeer omdat het Science-Based Targets Initiative (SBTi) dat zou hebben onderschreven. Op de website van die organisatie is inderdaad te lezen dat Unilevers doelen voor scope 1 en 2 in lijn zijn met het beperken van de opwarming van de aarde tot 1,5 graden. Voor scope 3 is deze berekening echter niet gemaakt. Ook is te lezen dat Unilever zijn doelen om koolstofneutraal te worden, heeft teruggenomen.
Een harde ja of nee op de 48 procent-eis van Milieudefensie, wil Schumacher niet geven. “Dat zou heel onverstandig zijn, aangezien wij niet dezelfde definitie van waardeketens hebben als jullie en niet dezelfde meetmethodes gebruiken.”
Na een vergadering van meerdere uren is het de activisten genoeg en verlaten ze luid zingend de zaal. Er is inmiddels bijna niemand meer over, en met weinig resterende vragen komt de vergadering snel daarna ten einde.
Lees hier een uitgebreider verslag van de aandeelhoudersvergadering.
‘Gevoelige snaar’
Onder Milieudefensie is de sfeer naderhand enigszins bedrukt. Eén activist zit op de grond en kijkt verslagen voor zich uit. Er klinkt op sommige plekken nog gelach, maar voornamelijk lijkt de groep de negatieve sfeer in de zaal nog te moeten verwerken. Onder hen ook actrice Jansen. “Ik vond het echt een intense ervaring. We hebben sowieso een indruk achtergelaten, maar het was heel helder dat we in een ruimte waren waar mensen geen zin in ons hadden. Ik vond het ongemakkelijker dan ik van tevoren had gedacht, maar daardoor ook wel nog stoerder dat Milieudefensie dit doet. We hebben duidelijk een gevoelige snaar geraakt, anders zou er niet zo gereageerd zijn.”
Truus kijkt tevreden terug op de vraag die ze aan Unilever stelde. “Van tevoren zag ik er wel een beetje tegen op, maar het viel erg mee. En ik vond het eigenlijk wel mooi dat de andere aandeelhouders zich begonnen te ergeren aan ons. Het belangrijkste is dat zij zien dat er een grote groep uit Nederland is gekomen die zijn zorgen wil uiten. Ik hoop dat er bij hen een gerede twijfel ontstaat of Unilever de waarheid spreekt of een sterk staaltje greenwashing vertoont.”
Wat ze van de antwoorden van Schumacher vindt? “Ik had geen ja op onze vraag verwacht. Maar ik snap nog steeds niet waarom ze die niet kunnen geven. Ze wekken de indruk dat ze op de goede weg zijn met hun duurzaamheidsbeleid en zich aan het klimaatakkoord van Parijs houden. Waarom zeggen ze dan niet gewoon ja? Waarschijnlijk omdat ze er dan aan gehouden kunnen worden. Milieudefensie kan de reactie van Unilever meenemen in zijn overweging om een rechtszaak te beginnen.”
Doorbouwen
De volgende dag, onderweg terug naar station Sloterdijk, is de stemming weer wat positiever. Er is gisteravond gedanst in het hostel en vandaag stond er sightseeing op het programma. Maar voordat iedereen zich opmaakt voor een lange, nachtelijke terugrit, wordt nog even gereflecteerd op de aandeelhoudersvergadering. Moet Milieudefensie dit volgend jaar weer doen? Is dit wel de beste manier om voor verandering te zorgen? Steeds eindigen met dezelfde vraag, is dat wel houdbaar op de lange termijn? De komende tijd zullen ze zich over die vraagstukken buigen, maar voorop staat dat er vaart in hun beweging moet blijven. “Het is nu tijd om door te bouwen”, wordt door de microfoon gezegd. Het volgende protest staat al met blokletters in de agenda’s.
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
