Interview: ‘Steden hebben krimpregio’s nodig, en andersom’

Voorbeelden van krimpregio’s zijn de Achterhoek, Noordoost Fryslân, Noord- en Oost-Groningen, Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Limburg. Naar verwachting zullen de inwonersaantallen in deze gebieden tot 2025 verder dalen met in totaal ongeveer 55.000. Bestuursleden van de regio’s hebben bovendien becijferd dat de arbeidsparticipatie in datzelfde jaar met 22.000 afneemt en dat het gemiddelde besteedbaar inkomen met € 500 daalt.

"Voor Zeeland ligt de kracht van de regio in de locatie"

Volgens de provincie Zeeland is de bevolkingskrimp niet alleen het gevolg van een relatief laag geboortecijfer. Kansrijke groepen, zoals hoogopgeleide jongeren, verlaten hun thuishaven voor een studie buiten Zeeland en keren veelal niet meer terug naar de provincie.

Nederland is niet het enige land dat kampt met krimp. De burgemeester van het Italiaanse dorp Bormida, dat een vergelijkbare bevolkingskrimp ervaart, denkt het antwoord te hebben gevonden. Zo riep hij onlangs mensen op om zich massaal te vestigen in het verlaten dorp in ruil voor een vergoeding van € 2.000. De burgemeester denkt op die manier te voorkomen dat de vertrekkende jongeren van Bormida een ‘spookdorp’ maken.

Vergrijzing en ontgroening

In dit soort maatregelen ziet de provincie Zeeland geen oplossing. Gedeputeerde Harry van der Maas van de provincie Zeeland geeft de voorkeur aan maatregelen die de structuur in krimpregio’s versterken, boven wat hij “symptoombestrijding” noemt. De provincie pleit daarom voor meer investeringen in de regionale economie. Volgens Van der Maas is economische vitaliteit van groot belang om te voorkomen dat de leefbaarheid van de verlaten regio’s achteruit gaat.

“Zeeland heeft te maken met vergrijzing en ontgroening. Hierdoor verandert de bevolkingsopbouw en zijn er meer ouderen dan jongeren. Dat vraagt van de provincie om meer in te zetten op de regionale economie om meer werkgelegenheid te creëren”, zegt hij. “Banen zijn waar mensen wonen. Zodra de regionale economie achteruit gaat, omdat mensen niet aan een baan kunnen komen, gaat ook de leefbaarheid van de regio achteruit. Leefbaarheid en economie hebben dus sterk met elkaar te maken. Wanneer er voldoende werk is voor alle niveaus, zullen de verschillende doelgroepen niet geneigd zijn om te vertrekken.”

‘Nederland in Balans’

Als gevolg van het dalende aantal inwoners op het platteland, verwachten krimpregio’s dat belangrijke voorzieningen verloren gaan, terwijl grote steden steeds meer moeite krijgen met de gevolgen van verstedelijking, zoals gebrek aan grondstoffen en voedselbronnen. “De gevolgen van verstedelijking in de Randstad zijn voelbaar”, zegt Van der Maas. “Meer mensen in de al dichtbevolkte steden leidt tot een forse milieubelasting en een groot gebrek aan ruimte. Om de verwachte groei van inwonersaantallen in die steden in te perken, is het juist zinvol om te investeren in krimpregio’s, zodat die aantrekkelijk blijven voor de doelgroepen die naar de stad trekken.”

Samen met de provincies Groningen, Friesland, Gelderland en Limburg heeft de provincie Zeeland daarom het plan ‘Nederland in Balans’ opgesteld. Hierin roepen de provincies de onderhandelende partijen op het Binnenhof op een overkoepelend rijksbeleid te ontwikkelen, dat kansen creëert voor zowel krimpregio’s als dichtbevolkte steden. In het plan vragen de krimpregio’s het Rijk om een investeringspakket van € 350 mln tot € 400 mln per jaar over een periode van 15 tot 20 jaar. Dit geld wordt vervolgens geïnvesteerd in de arbeidsmarkt en de bereikbaarheid van dunbevolkte regio’s. Daarnaast willen de initiatiefnemers van 'Nederland in Balans' investeren in sloop, herbestemming en herstructurering van maatschappelijk vastgoed en particuliere woningvoorraad.

Van der Maas: “Dichtbevolkte gebieden hebben dunner bevolkte gebieden nodig en andersom. Bedrijvigheid kan niet alleen in de Randstad plaatsvinden. Wij zijn gebaat bij een nauwe samenwerking. Daarom roepen wij het nieuwe kabinet op om Nederland in balans te brengen en in balans te houden. Investeer net zoveel in de krimpregio’s als in de Randstad.”

 "Willen krimpregio’s aantrekkelijk blijven, dan moeten ze meer inzetten op datgene wat ze krachtig en onderscheidend maakt"

De duurzame economie op gang brengen

Aan de dunbevolkte regio’s geeft de gedeputeerde als advies mee om uit te gaan van de krachten en het onderscheidend vermogen van het gebied. “Waar ligt de kracht van de regio? Geef het aan en ga vervolgens samen met de overheid, ondernemers en onderwijsinstellingen aan de slag”, zegt Van der Maas. “Willen krimpregio’s aantrekkelijk blijven, dan moeten ze meer inzetten op datgene wat ze krachtig en onderscheidend maakt. Voor Zeeland ligt de kracht van de regio in de locatie. De provincie ligt aan het water, waardoor we veel kennis hebben over waterveiligheid en waterkwaliteit, maar ook over het opwekken van duurzame energie met water.”

Zo werkt Zeeland aan het Masterplan Campus Zeeland. Doel van dit plan is de Zeeuwse kennisinfrastructuur naar een hoger niveau te brengen en om de innovatiekracht van de provincie te vergroten. In het plan werkt Zeeland onder meer aan een onderwijsinstelling voor bèta-opleidingen om studenten op te leiden op het gebied van onder andere duurzame energie, biobased economie en duurzame waterinfrastructuur. Dit moet – naast het bestaande University College Roosevelt (UCR)  – leiden tot een tweede university (beta) college in Zeeland.

“Ook op andere fronten proberen we het onderwijs zo goed te maken, dat het naadloos aansluit op de wensen bedrijfsleven. Bijvoorbeeld door tijdens studies te zorgen voor goede praktijkopdrachten. En door ondernemers, studenten en wetenschappers bij elkaar te brengen", zegt de gedeputeerde.

“Het is belangrijk om ook de gesprekken te blijven voeren binnen de krimpregio’s. Op die manier kunnen de spelers binnen de regio vergrijzing en ontgroening aanpakken en tegelijkertijd de aantrekkingskracht van grote steden bijbenen", vervolgt Van der Maas. "Als we daar vol op inzetten en continu op zoek gaan naar manieren om de innovatiekracht van het gebied te vergroten, kunnen we van een zwakte zelfs een sterkte maken en de krimpregio’s nieuw leven inblazen.”

Foto's: Mechteld Jansen voor de provincie Zeeland