Hoe Den Haag als eerste stad ter wereld fossiele reclame verbiedt

Op 12 september 2024 nam de gemeenteraad van Den Haag een besluit dat nationaal en internationaal het nieuws haalde. Dat ging vooral over een initiatiefvoorstel van de Partij voor de Dieren. Daar stond de volgende zin in geschreven: “Fossiele reclame, die zichtbaar is vanaf een voor het publiek toegankelijke plaats, is verboden.” Een meerderheid stemde voor en zo werd het verbod op fossiele reclame verankerd in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV).

Klimaatcrisis

“We zitten in een klimaatcrisis. Er moet heel veel gebeuren om het tij te keren. Dan is het dweilen met de kraan open als je enerzijds zegt: we willen de klimaatcrisis aanpakken en minder CO2 uitstoten en anderzijds toestaat dat reclame in de buitenruimte het gebruik van fossiele brandstoffen stimuleert”, stelt wethouder Robert Barker (Partij voor de Dieren), verantwoordelijk voor het reclamebeleid. “Reclame normaliseert dit gedrag, terwijl we juist willen stimuleren dat er minder gevlogen wordt en dat er minder fossiele brandstoffen gebruikt worden. Dan is een verbod een stap die belangrijk is om te zetten.”

Wereldprimeur

Hij schaart fossiele reclames onder dezelfde categorie als alcohol, tabak of gokken. Ook die advertenties zijn aan banden gelegd. “Met roken verpest je je longen. Met fossiele brandstoffen verpest je de longen van de aarde”, zegt Barker. “Er is een hele beweging van steeds meer steden die dit verbod opleggen in reclamecontracten. Wij zijn de eerste stad ter wereld die het echt met regelgeving verbiedt. Eigenlijk hopen we op een sneeuwbaleffect. Dat andere gemeenten volgen. Daarom waren we blij met alle nationale en internationale aandacht. Wat dat betreft hebben we de wind mee. VN-baas António Guterres zei laatst nog over de klimaatcrisis dat we Russische roulette spelen met de aarde. In diezelfde speech zei hij dat een fossiel reclameverbod een verstandige maatregel is.”

Nieuw bestuur

Hoe kwam het verbod tot stand? Robert was als raadslid al vanaf 2021 bezig met een dergelijk verbod. Zijn eerste voorstel om fossiele reclame te verbieden in de hele metropoolregio Den Haag haalde het niet. Als raadslid diende hij alsnog een voorstel in om dit verbod in Den Haag in te voeren. “Je zag dat meer gemeenten hiermee bezig waren en dit in nieuwe contracten opnamen. Maar dat gaat best traag, omdat sommige contracten met reclame-exploitanten nog vijf jaar doorliepen. Dus als je verandering wilt bereiken, dan zou je dit ook via wetgeving kunnen doen. Op gemeentelijk niveau is dat de APV”, vertelt hij. Zijn eerste voorstel hiervoor werd afgewezen. Bij de tweede poging zat er een nieuw stadsbestuur en was Barker wethouder. In die rol zag hij zijn eigen initiatiefvoorstel wel een meerderheid halen in de gemeenteraad.

Kort geding

Als de regel op 1 januari ingaat gaat de gemeente eerst waarschuwen als het verbod wordt overtreden. Daarna worden boetes uitgedeeld. De reisbranche heeft aangekondigd een kort geding aan te spannen tegen het reclameverbod. Volgens branchevereniging ANVR is het in strijd met de vrijheid van meningsuiting. Barker is niet bang voor een mogelijke rechtszaak. “Er zullen altijd juridische risico’s zijn, want je doet iets wat nog nooit gedaan is, maar wij denken dat het op deze manier mogelijk is. Wij hebben er vertrouwen in dat we dit winnen”, zegt hij. “Volledige vrijheid van meningsuiting gaat niet op voor commerciële uitingen. Daar kun je als gemeente gewoon beperkingen voor opleggen. Europese rechters hebben eerder geoordeeld dat een reclameverbod is toegestaan, als er een goede reden voor is. Die hebben we aangegeven. In dit geval is dat het belang van de gezondheid en de leefomgeving.”

Klimaatimpact

In de APV is het verbod redelijk nauw omschreven. Dat varieert van reclame voor grijze stroomcontracten tot benzine, van vliegtickets tot auto’s met een brandstofmotor. In private contracten met exploitanten wordt het verbod wat breder omschreven. Zal het verbod impact hebben of is het een druppel op een gloeiende plaat? Barker: “De ANVR zet niet voor niets de aanval in. Als het geen effect zou hebben dan zouden ze niet dreigen met een kort geding. Ze zijn juist bang voor het sneeuwbaleffect. Op de lange termijn hopen we dat er nog veel meer maatregelen volgen om de klimaatcrisis aan te pakken. Ik hoop ook dat dit verbod de norm omkeert. Dat het minder standaard wordt om te vliegen bijvoorbeeld. Dat mensen meer duurzame keuzes gaan maken.”

Volgens hem zou de baanbrekende houding van Den Haag een krachtig precedent kunnen scheppen voor steden wereldwijd, en een belangrijke stap kunnen betekenen in de strijd tegen de klimaatcrisis.

Lees ook:

• Prijsvrij vraagt zijn klanten te vliegen met mate: ‘Ik noem dat greenwashing’
• Meer gemeentes stoppen met vleesreclames: heeft dat zin?
• Is het einde van greenwashing in zicht? ‘Transparantie is een nieuwe modus waar iedereen aan moet wennen’
• JCDecaux: duurzame buitenreclame gaat verder dan zonnepanelen op bushokjes