Het einde van de leider en zijn rookgordijnen

Sywert van Lienden zou de zorghelden gaan helpen, was de boodschap die hij aan talkshowtafels breed uit mocht meten. Hij ging miljoenen mondkapjes uit China halen, schakelde zijn brede netwerk in en zou als moeder Teresa de geschiedenisboeken ingaan. Een actie die openhartig en sympathiek begint, maar voorlopig eindigt op de vuilnisbelt van schimmige verhalen. Heeft hij zich handig willen verrijken na een miljoenendeal met VWS? Van de man die normaal niet van het scherm te slaan is geen spoor. Hij verschuilt zich achter 'juridische haken en ogen' en 'geheimhoudingsclausules.'

Het is de tactiek van het rookgordijn, die je in de goede oude tijd vaak hoorde. Als je op feestjes wilde aantonen dat je een bloeiend bedrijf leidde, kon je het best laten zien hoe handig je was door over bankrekeningen in Luxemburg en Zwitserland te beginnen. Of over het rookgordijn aan vennootschappen dat je optrok op Malta en Caraïbische belastingparadijzen als St. Kitts en Nevis. Leiders van beurgenoteerde ondernemingen stuurden jarenlang naïeve journalisten het bos in door op elke kritische vraag samenzweerderig te antwoorden: 'U begrijpt dat we daar als beursgenoteerd bedrijf geen uitspraak over kunnen doen.' Die tactiek leidde tot dezelfde ondoorzichtige onaantastbaarheid waarin het Kremlin en het Vaticaan zich hullen.

Een man met lef en een vrouw met een strategie

Het goede nieuws is dat het rookgordijn onder invloed van een tijdgeest die meer openheid verlangt aan het slijten is. Maar er zijn nog stappen nodig. Bloomberg schreef over de 32-jarige Olfa Hamdi, een Tunesisch-Amerikaanse met potentie die een succesvol ingenieurs- en adviesbureau in San Francisco leidde. Transportminister Moez Chakchouk belde haar met het verzoek het noodlijdende staatsluchtvaartbedrijf Tunisair te saneren. Een man met lef die een vrouw met lef en een strategie een kans geeft. Zo leek het althans, maar in werkelijkheid was het de halve waarheid. Het verhaal van de vrouw is juist, dat van de man niet, las ik in NRC Handelsblad. Toen Hamdi de minister sprak trof ze een bange man die schrok van haar directe leiderschapsstijl en hervormingsplannen.

Tunis moet een belangrijk draaipunt voor het luchtverkeer in Noord-Afrika worden en dankzij Tunisair een welvarend land. Maar Tunisair overleeft de coronacrisis niet, weet Hamdi. Excuses als politieke instabiliteit en concurrentie van lowbudget-maatschappijen dienen als rookgordijn, ziet ze. Wat ze aantrof was een sterk verouderde onderneming, met achterstallige juridische dossiers, veel gevallen van corruptie en belangenverstrengeling en een bedrijf dat door strategische blunders miljarden was misgelopen. De transportminister weet het ook, maar durft zijn hoofd niet op het hakblok te leggen. In plaats daarvan kiest hij in conflicten nooit haar kant, laat de zaak op zijn beloop en stuurt haar na zes weken weer weg. Als Tunisair straks failliet is, Tunesië zijn kredietwaardigheid verliest en investeerders hun vertrouwen verliezen kan het hele land bankroet gaan. En kan dit verhaal  dienen als keerpunt in de geschiedenis van rookgordijnen.