Er is maar één manier om crimineel leiderschap te stoppen

In de aanloop naar de aanval op Oekraïne sprak ik voor de microfoon van BNR met een keur aan deskundigen over de verschillende scenario's die voorhanden waren. Wat ik hoorde leidde bij mij tot de geruststellende gedachte dat de spanningen weliswaar hoog opliepen, maar het zou zeker niet tot oorlog in Europa leiden. Experts met een hoge militaire achtergrond, Ruslanddeskundigen en columnisten kwamen tot dezelfde conclusie: wat heeft Poetin eraan om Kiev binnen te vallen en een oorlog met Europa te riskeren. Hij is tevreden dat hij met relatief geringe moeite al zoveel onrust en verdeeldheid heeft weten te zaaien.

Terug op de fiets naar huis zorgde het voor wat meer rust in mijn hoofd. Het waren dezelfde analyses die ik las in de (inter)nationale pers. Op de dag van de invasie was alles anders, maar bleken de meeste deskundigen zo grootmoedig toe te geven dat ze zich misrekend hadden. In Het Parool schreef columnist en ondernemer Derk Sauer dat hij na 32 jaar ervaring de aanval op Oekraïne niet zag aankomen. 'Hoe Poetin transformeerde van een gewiekste FBI-agent en politicus tot de messiaanse groot-Russische potentaat van nu, is voer voor de geschiedschrijving.'

Volgens Sauer koestert Poetin zich 'in de rol van Bully die met hyperbolen de wereld terroriseert.' Iemand die zich omringt met kritiekloze vazallen en de leden van zijn eigen Veiligheidsraad als kleine kinderen toespreekt, als een humeurige vader die elk moment zijn geduld kan verliezen. Op die manier leidinggeven kan alleen bij de gratie van onderdanige meelopers, die leven 'on bended knee.' Columnist Nausicaa Marbe beschrijft Poetin in De Telegraaf zoals hij zich nu voor de wereld ontmaskerd heeft. Als een 'onbetrouwbare machtswellusteling, een potentaat met stalinistische trekken en een levensgevaarlijke revanchist.' Onderhandelen met zo iemand is lastig, 'omdat Poetin niet op gelijke logicavoet met anderen discussieert.' De gerenommeerde Financial Times columnist Martin Wolf gaat nog een stapje verder: 'Poetin is misschien wel de gevaarlijkste man die ooit geleefd heeft. Hij zet zich in voor het herstel van Ruslands verloren Rijk, onverschillig voor het lot van zijn eigen volk en vooral meester van een enorme nucleaire kracht.'

Waar Poetin zich ontpopt als de gevaarlijkste leider ooit, wees secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties op ander zwak leiderschap, in zijn toespraak naar aanleiding van het IPCC-rapport waarin staat dat de helft van de mensheid risico loopt door opwarming van de aarde. Persbureau Reuters citeert Guterres, die zegt dat het rapport 'een atlas van menselijk lijden en een vernietigende aanklacht tegen mislukt leiderschap is.' En: 'Ongecontroleerde koolstofvervuiling dwingt 's werelds meest kwetsbaren tot een kikkermars naar vernietiging. De feiten zijn onmiskenbaar. Deze troonsafstand van leiderschap is crimineel.'

Crimineel leiderschap is alleen te keren door intensieve samenwerking van de softpowers. Met leiders die harde keuzes durven te maken en in staat zijn om concurrerende partners te verbinden. Het kan, nu de urgentie doorklinkt. Zoals NAVO en EU door Poetin opeens zij aan zij kunnen optreden, moeten er ook sterke coalities worden gevormd om klimaatverandering een halt toe te roepen. Veiligheid en klimaat gaan hier hand in hand, want we hebben niets aan het tegengaan van opwarming als een kernoorlog de aarde voor tenminste tien jaar in duisternis zal hullen. Hopelijk worden de goede leiders op tijd wakker.

Paul van Liempt