“Het economisch onderwijs is aan vernieuwing toe”, zegt Govert Buijs, hoogleraar maatschappelijke en economische vernieuwing aan de Vrije Universiteit. “We worden als samenleving met heel nieuwe uitdagingen geconfronteerd. Met name de klimaatverandering en de oorzaken daarvan zijn fundamenteel. En de manier waarop de markt nu georganiseerd is, ligt daaraan ten grondslag.”
Neoklassieke theorieën
Toch krijgen de toekomstige ondernemers, managers en werknemers in hun studie voornamelijk de neoklassieke economische theorieën aangeleerd. En dat heeft grote invloed op de wereld van morgen. “Economen hebben invloed op het overheidsbeleid en bedrijfskundigen bepalen hoe bedrijven gerund worden. Vanwege hun cruciale maatschappelijke functie is een verrijking van het huidige curriculum noodzakelijk. Alleen op die manier creëren we in het economieonderwijs structureel aandacht voor essentiële thema’s als welzijn, gelijkheid en duurzaamheid,” zegt Buijs.
Die vernieuwing is overigens al volop van start gegaan. Op verschillende onderwijsinstellingen zijn al initiatieven om het economieonderwijs inclusiever, duurzamer en toekomstbestendiger te maken. Tijdens de week van het economieonderwijs kregen die de afgelopen dagen extra aandacht. Dat is hard nodig, vindt initiatiefnemer Buijs. “Er is nog volstrekt onvoldoende aandacht voor andere waarden dan het financiële in het economieonderwijs. Heel veel mensen denken nog steeds in economische groei. Want dan kunnen we ook verduurzaming betalen. Dat komt erop neer dat je meer moet vervuilen om vervolgens de vervuiling op te kunnen ruimen.”
Lees ook: Opmerkelijk: 10 vakantiebestemmingen om te vermijden in 2023
Armoede
De oorzaak daarvan zit volgens Buijs in de manier waarop de economische wetenschap zich de afgelopen eeuwen heeft ontwikkeld. “Het doel was om ons met behulp van materiële economische ontwikkeling aan de armoede te ontworstelen. Dat is in grote delen van de wereld niet meer ons grootste probleem. De welvaart moet weliswaar beter verdeeld worden, maar meer materiële groei kunnen we ons eenvoudigweg niet meer permitteren.”
De gedachte dat een economie alleen gezond is als hij groeit is volgens Buijs volkomen achterhaald. “Dat is een ‘idée fixe’. De Japanse economie bijvoorbeeld heeft na 1990 een heel lange periode gekend waarin die niet meer groeide. Daar valt veel over te zeggen maar viel men daar toen dood uit de boom? Nee!” Ook kun je vraagtekens zetten bij de winstgevendheid van bedrijven die grondstoffen aan de aarde onttrekken, vervuilen of onleefbaar loon betalen. Wat is dan werkelijk ‘winst’?
Lees ook: Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen op de COP27 tot nu toe?
Waanzinnig
“Als je op een andere manier kijkt zijn veel ondernemingen helemaal niet winstgevend. Neem de luchtvaart: de verhouding tussen opbrengsten en kosten als je de milieuschade meerekent. Hetzelfde geldt voor fossiele brandstoffen en de kosten die zich daarvoor op de langere termijn aandienen. Hoe langer, hoe meer duidelijk wordt dat we nu bezig zijn met wat we achteraf als een waanzinnig project zullen beschouwen.”
De verandering van economisch denken kan niet zonder vernieuwing van het economieonderwijs. Volgens Buijs moeten we leerlingen niet meer leren dat economie een op zichzelf staand systeem is waar de balans tussen vraag en aanbod altijd de juiste prijs oplevert. Maar veel meer dat wij mensen de economie zelf vormgeven en zelf bepalen vanuit welke uitgangspunten we dat doen en welke waarden we daarin meenemen. “Dan kan je denken aan de kwaliteit, de leefomgeving, het onderwijsniveau, vrije tijd, maar ook schone lucht, natuur of stilte. Ook daar zijn al volop voorbeelden van, zoals de ‘Better Life Index’ van de OECD.”
Lees ook: Hoe maak je een weg CO2-neutraal en circulair? Deze bedrijven laten het zien
Uitputting
Op scholen en universiteiten moeten dan ook andere economische vakken gegeven worden over onderwerpen zoals true price en ‘integrated reporting’ waarbij niet alleen financiële, maar ook ecologische en sociale resultaten worden gerapporteerd. Ook is meer aandacht voor de geschiedenis van het economisch denken belangrijk, vindt Buijs. “Er zit een wisselwerking tussen de ontwikkeling van een samenleving en wat we van de economie verwachten. Vroeger ging het om het bestrijden van armoede, nu is de uitputting van de aarde het grote probleem. Juist door het bestuderen van de geschiedenis zie je dat economie niet een vast gegeven is maar zich ook ontwikkelt en aanpast.”
Ook moeten we af van het idee dat de markt alles zelf oplost. Volgens Buijs heeft de markt altijd een kader nodig waarbinnen het goed kan functioneren. Dat kader maakt de overheid, bijvoorbeeld door het creëren van een ‘level playing field’ voor bedrijven die alle externe kosten meenemen in de prijs. “Die worden anders weggeconcurreerd.”
Lange adem
Het vernieuwen van economieonderwijs vereist een lange adem want onderwijscurricula en lesmateriaal hebben een lange looptijd. Gelukkig is er op scholen steeds meer aandacht voor dit soort thema’s. Ook is er steeds meer nieuw materiaal beschikbaar. “We zijn er nog lang niet, maar er wordt hard aan gewerkt.”
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief: iedere dag rond 07.00 uur het laatste nieuws
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan! Schrijf je hier in voor onze dagelijkse nieuwsbrief.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
