Directeur VEB Gerben Everts: ‘Innovatie is geen volgende app voor een deelscooter, maar komt van bedrijven die met nieuwe concepten komen om de energietransitie te versnellen’

Hij is net terug van een wintersportvakantie met familie plus aanhang, maar stort zich meteen scherp en gedreven op de klimaattransitie en de rol daarin van investeerders, overheid en bedrijfsleven. Everts kan diplomatiek zijn als het moet, maar schuwt het gestrekte been niet als dat in zijn ogen noodzakelijk is. Bijvoorbeeld als het gaat om grote toonaangevende bedrijven die uit de bocht vliegen. “Als het slecht gaat met een bedrijf en de reputatie totaal aan gort is, zoals bij Philips in de nadagen onder CEO Frans van Houten, en hij krijgt toch een variabele beloning, dan is dat beschamend."

Compensatie voor de top van AkzoNobel vindt hij ook onbestaanbaar, ‘omdat de bonustargets niet zijn gehaald.’ En wat te denken van de ‘onvoorstelbaar zwakke communicatie van Heineken’ over terugtrekking uit Rusland. “Weg zijn is de sleutel inleveren. Hoe ze het nu gespeeld hebben doet enorm veel afbreuk aan hun reputatie. En dat voor een bedrijf dat enorme winsten maakt vanwege het merk, niet vanwege het product. Je zou zeggen dat die de communicatie ook hier beter op orde zouden hebben. En kijk eens naar ING dat over vertrek uit Rusland zei: ‘Als we weggaan, betalen mensen hun schulden niet af.’ Alsof er nog iemand in Rusland is die zijn schulden afbetaalt aan ING. Dat geld ben je kwijt. Wat een onzinargument!”

Eigen broek ophouden

Sinds anderhalf jaar is Everts (opgeleid als jurist, bedrijfseconoom en registeraccountant) directeur van de VEB, de vereniging die zich richt op de belangenbehartiging van de particuliere belegger en op het bevorderen van effectenbezit. Niet voor niets gaat de VEB proefprocessen voeren tegen de heffing in box 3, nadelig voor beleggers. Net als in zijn vorige functie als bestuurslid bij de Autoriteit Financiële Markten wil hij graag twee termijnen aanblijven, omdat ‘tien jaar voor een leider lang genoeg is.’ Hij is ook lid van D66, maar ambieert geen politieke functie, ‘omdat ik hier meer impact kan maken.’ Hij benadrukt dat zijn leden (ongeveer 30.000) geen ‘rijke mensen zijn die nog rijker willen worden.’ Everts: “De achterban van ons kan niet in pensioenstelsels meedoen omdat hij ondernemer is en zijn bedrijf heeft verkocht, of als ZZP’er actief is. Een groep die groeiende is, heel goed voor een flexibele samenleving. Ze moeten hun eigen broek ophouden. Ze beleggen en investeren steeds liever in bedrijven die de ESG-doelen serieus naleven. Daarom communiceren we voortdurend welke stappen we zetten. Waarom we Follow This steunen bij Shell, dat het ook voor de belegger op lange termijn beter is als Shell groen en duurzaam wordt.”

Hoe belangrijk wordt de rol van investeerders in de energietransitie?

“Voor de energietransitie is veel geld nodig. Naast publiek geld zijn er ook private investeringen nodig. Een sterke kapitaalmarkt zet de boel in gang. De EU-top pleit niet voor niets voor een kapitaalmarktunie in Europa, om het private geld en de spaartegoeden naar de groeimotoren van morgen te leiden. Als die investeerders snel kunnen schakelen met een Board die ze serieus neemt kan het tot veel innovatie en snelle verandering leiden.”

Waarom gebeurt dat nu niet?

“Iedereen kijkt op zijn eigen kleine postzegel: dit is mijn taak en dat doe ik. Autoriteiten die over vergunningen gaan, politici die bang zijn over vier jaar weggestemd te worden, de leider van een bedrijf die alleen naar zijn eigen positie kijkt. Je moet juist een brede visie hebben. Dat het Ministerie van Economische Zaken & Klimaat en VNO/NCW in Den Haag naast elkaar zitten en de deur bij elkaar platlopen is ook geen goede zaak voor de verandering. Er wordt te weinig naar investeerders geluisterd. Pensioeninstellingen sturen op een goede oudedagsvoorziening, waarbij het niet alleen om geld gaat, maar ook om werkgelegenheid voor je kinderen, om het klimaat, om de mogelijkheid te kunnen blijven fietsen langs de bossen. Veel investeerders staan er ook zo in.”

Op welke investeerders moet je vooral letten?

“Ik denk dat de retailmarkt de grootste investeerder is die invloed heeft op de keuzes. De actieve belegger is ondernemer die niet in een pensioenfonds zit, maar zelf spaart. Die zorgt voor de beweging. Daarachter zit een enorme zak geld van de pensioenfondsen, die de index volgen. Beide moet je bedienen, maar als je het hart van de Retail-belegger weet te raken met een innovatief concept, met een visie op hoe je een bedrijf leidt en je de klimaattransitie het snelst realiseert, dan win je. Kijk naar Tesla. Je ziet ze weinig in de wagenparken, maar de koers en waarde gaat skyhigh. Ze verkopen maar aan een paar landen in de wereld: China, Amerika, Noorwegen en Nederland. Het is klein, maar wel het meest waardevolle bedrijf in de auto-industrie. Omdat alle Retail-beleggers het prachtig vinden. Een mooi concept met een ‘character’ in het bestuur. Wat gebeurt er? De pensioenfondsen moeten mee, de koersen gaan omhoog, het wordt groter in de index, het krijgt rugdekking en de mogelijkheid om nieuwe fabrieken te bouwen. Dit soort ‘gekken’ met een wild idee, waarvan iedereen aanvankelijk zegt dat het niet kan, bewijzen dat het wél kan. Zo zullen er meer ondernemers met wilde ideeën komen, die uiteindelijk revolutionair blijken en de transitie in werking zetten. Daar heb je wél de Retail-belegger voor nodig.”

Denkt u dat deze discussie straks ook op Europa overslaat?

“Nee, Amerika staat er anders voor. In bepaalde Staten in Amerika speelt dat je zoveel mogelijk banen moet behouden die nu van belang zijn voor de economische inrichting. In de Rust Belt States (zoals Michigan Missouri, Ohio, West Virginia, Indiana, PvL) gaat het om de auto-industrie en kolen, in Texas om de olie. Het is bescherming van de bestaande industrie en een laatste stuiptrekking van de oude economie.”

In de staat Florida is anti-ESG wetgeving aangenomen en daar is de Republikein Ron De Santis gouverneur, een mogelijke kandidaat voor het komende presidentschap.

“Toch ben ik er juist optimistisch over dat dit het nieuws haalt. Tien jaar geleden werd klimaatverandering ontkent of weggehoond, nu is de richting van de beweging een geheel andere, ook in de krantenkoppen. De investeringspakketten die Biden erdoor kreeg spreken boekdelen. Topman Larry Fink van BlackRock, de grootste vermogensbeheerder ter wereld, steunt ook ESG.”

In Amerika geldt hij bij Fox News daarom als woke, dat had hij nooit kunnen bevroeden. En toen de oorlog in Oekraïne uitbrak zei hij ook dat een pas op de plaats nodig was toen het ging over versneld afscheid nemen van fossiel.

“De Larry Fink’s van deze wereld gaan het pleit wel beslechten. De groene transitie is niet meer te stoppen, al zal er af en toe nog een oprisping komen, gevoed door oude sentimenten. Door de oorlog is hij natuurlijk even voorzichtiger geworden. Nu fossiel afstoten in alle beleggingen is misschien niet handig, maar komend jaar zal hij zijn taak weer oppakken en de keuze voor ESG nog harder aanmoedigen. Ondanks de oorlog moeten we risico’s blijven nemen. Het grootste risico is juist niets doen. Er staan doorbraken te wachten die de energielevering in de wereld eenvoudig gaan oplossen. Naast kernenergie gaan we het redden met solar, wind, groene waterstof en (diepe) geothermie. Fossiel heb je nog maar even nodig. Leidinggevenden moeten hier ook hun rol pakken. De executie van duurzaamheid is de keuze van jou en je team. Je moet niet blijven hangen in: ‘ik wil wel duurzaam, maar ik heb te maken met mijn omgeving.’ Dat is leiderschap van vroeger.”

Als leiderschap zo belangrijk is, moet je er ook goed voor betalen. U bent heel kritisch over variabele beloningen, maar vindt u dat CEO’s in Nederland over het algemeen genoeg verdienen?

“De gemiddelde beloning voor een CEO in Amerika is 14 miljoen dollar. Het is niet uit te leggen dat dat zijn of haar toegevoegde waarde is. Het ligt hier lager, maar ook veel hoger dan nodig is. Het is een klein clubje dat het onderling bepaalt en verdeelt, een clubje van voormalige bestuurders die nu commissaris zijn én bestuurders die met ze in onderhandeling gaan. Hoe scherper ze de onderhandeling in gaan, hoe meer waardering ze krijgen van commissarissen. Dat is zo fout als wat. Een topbestuurder die zegt: ‘Ik vind het genoeg zo’, wordt niet aangenomen, want die gaat in onderhandeling met klanten waarschijnlijk ook niet het onderste uit de kan halen, redeneren ze. Dit systeem van commissarissen die zijn losgezongen van de werkelijkheid leidt tot die buitensporige bedragen. Bij Philips moest president-commissaris Feike Sijbesma eerst de beloningscomponenten uitvoeren die zijn voorganger, die uit ander hout gesneden is, had vastgelegd. Dit jaar heeft Sijbesma verzuimd de beloning voor Van Houten op nul te zetten. Je ziet zoiets vaker: iemand uit de vakbond of de politiek die commissaris wordt ondergaat een gedaanteverwisseling. Het gebeurt nu ook met een man die een gewaardeerde CEO bij DSM was. Ik vermoed dat ze niet gezien willen worden als ‘die linkse types’ die altijd de Haagse normen volgen en dan ga je mee in de groepsdruk. Een commissaris in deze tijd moet de rug recht houden, rationeel zijn, en niet meegaan in het idee dat een CEO tot de uitverkorenen behoort.”

Dan kiezen de beste mensen voor een concurrent of gaan naar het buitenland, is het weerwoord.

“Je moet natuurlijk geen overheidssalaris betalen voor een functie in het bedrijfsleven, maar boven een miljoen vervalt de prikkel om nog meer geld. Daarnaast: wie goed is voor bedrijf X, is niet meteen ook geschikt voor bedrijf Y, omdat het vaak een andere manier van werken is. En het dreigement dat ze anders naar het buitenland vertrekken geloof ik niet. De gemiddelde topper in Nederland spreekt niet eens fatsoenlijk Engels. De top in Nederland is in de regel ook niet beter dan wat in het buitenland voorhanden is. En je gaat hier niet zomaar weg, vanwege omgeving, familie en kinderen.”

Welk bedrijf doet het goed?

“ASML doet het heel goed. Die hebben nog nooit een conflict met ons gehad over beloning. De toon aan de top is daar dat je niet buitensporig moet belonen. Er heerst een natuurlijke rust, zodat niet het hele bedrijfsleven roept dat ze ook bij ASML kunnen gaan werken. De bestuurders daar komt lof toe.”

Is afscheid nemen van fossiel, ook afscheid nemen van Shell? Door de schaalgrootte hebben groene initiatieven enorm veel impact.

“Shell is heel belangrijk in de klimaattransitie. Met zonneparken, windparken waterstof en geothermie. Ze kunnen buizen aanleggen en hebben veel kennis in huis. Wel moeten ze stoppen met fossiele exploratie. Of je splitst jezelf in ‘Shell Fossiel’ voor aandeelhouders die het allemaal niets kan schelen en voor korte termijn rendement gaan en ‘Shell Groen’, waar de ABP’s van deze wereld in kunnen investeren. Die tak zal heel populair worden, de fossiele tak wordt uiteindelijk verboden.”

Als bedrijven risico’s moeten nemen, mag de overheid niet achterblijven. Dat zal nog een hele klus worden.

“De overheid is risico-avers, zeker als het gaat om de energietransitie. Vooral de verlening van vergunningen is een draak. Zorg dat je de vergunningsduur inperkt tot maximaal anderhalf jaar, nu ligt het gemiddelde in Europa op 5 tot 7 jaar. Richt proeftuinen op, pilots om te testen hoe het sneller kan, met een vergunningsduur van 1 maand. Als je een goede partij bent met een goed idee, mag je hier doen wat je wil. Hou niet vast aan een ideologie, maar wees pragmatisch.”

Groningen indachtig is de risicobereidheid nog meer afgenomen.

“Niets doen is het ergste. Als je zegt dat in de bodem van Nederland niet meer mag worden gegraven omdat we Groningen hebben gehad, draai je het om. Door Groningen hebben we juist inzicht gekregen in wat fout ging, dus weten we nu hoe we het beter kunnen doen. Zoek naar kritische grondstoffen zodat je niet afhankelijk bent van dubieuze regimes, zonder de bodem uit te putten en de wereld onleefbaar te maken. Dat kan door alle innovatiekracht in te zetten die je tot je beschikking hebt.”

Blijft Gronings aardgas een alternatief?

“Het is nu niet de tijd om daar stevig mee op de trommel te roffelen, maar ik denk van wel. De overheid heeft tot in lengte van lengte van jaren verzuimd te vertellen dat de aardbevingen in Groningen een heel andere impact hebben dan gewone bevingen die dieper in de aardkorst zitten, waardoor het veel meer horizontaal schudt. De politiek durfde niet uit te leggen dat het honderd jaar doortrilt en dan ben je je vertrouwen kwijt. Ook als je nu stopt met gas onttrekken is het verstevigen van de huizen hard nodig. Ga dat nu meteen doen en sla het onderzoek over of het hele of het halve huis moet worden verstevigd. Zonder tijdrovende inspectie al die 28.000 huizen verstevigen. Dan heb je een industrieel bedrijf onder de grond en daarboven zijn de bewoners beschermd tegen de impact van de bedrijfsvoering. Die huizen staan dan zo stevig dat je gewoon weer gas uit de grond kunt halen.

Elke Groninger zal nu boos worden als ik dit zeg, maar ik weet waarover ik het heb. Ik heb er zelf bovenop gewoond. Afgelopen jaar heb ik het huis van mijn vader verkocht. De Groningers is tot in lengte van jaren onrecht aangedaan door er gas weg te halen en niks voor de provincie terug te doen. Voor nu: verstevig eerst de huizen en voer daarna discussie. Het gas dat nog in de grond zit kun je er dan gerust uithalen.”

Hoe moet die discussie verlopen?

“Geef de Groningers een groot deel van de opbrengst, dan kun je een prachtige provincie optuigen. Haal er vervolgens stap voor stap rendement uit, zolang gas nog een relatief schone vorm van energie is. Beter uit eigen grond dan uit Qatar. Maar het mag nooit meer ten nadele van de gezondheid van de Groningers gaan. Vertrouw er ook op dat ze de discussie zelf beginnen. Het is niet goed wat staatssecretaris van Mijnbouw Hans Vijlbrief wil, namelijk de pijpleidingen met cement dichtstoppen. Spindoctors zeggen tegen politici: ‘Noem in je openbare optreden een naam van iemand die kwetsbaar is en dat je die gisteren nog hebt gesproken. Dat je samen over iemands arm hebt gehuild.’ Het is hypocriet, maar ze doen het allemaal omdat het emotionele werkt. De politiek moet zich schamen voor wat het de Groningers heeft aangedaan, maat moet niet in de emotie en de ideologie blijven hangen.”