De warmtepomp als volgende debacle

In een door NRC geplaatste brandbrief maant VNO-NCW voorzitter Ingrid Thijssen de overheid tot spoed. Van het verhaal gaat meer urgentie uit dan van een standaard riedel vanuit je lobby, om voor je op vakantie gaat nog even aan je taak te voldoen. Dit verhaal heeft een bredere strekking. Het gaat er over wat er moet gebeuren om duurzaamheid nu eindelijk eens serieus te nemen. Hoe zorg je dat idee en uitvoering vloeiend in elkaar overlopen?

VNO-NCW en MKB Nederland volgen een consistente lijn. Ruim een jaar geleden presenteerden ze de nieuwe visie: ‘Ondernemen voor een Brede Welvaart.’ Inzet: het bereiken van een samenleving met gelijke kansen en werk, een duurzame leefomgeving en voldoende economische groei om die brede welvaart mogelijk te maken. Een belangrijke toevoeging bij die nieuwe koers was: ‘het bedrijfsleven wil meer verantwoordelijkheid nemen voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.’ In een ‘nieuw samenspel met de overheid’ willen de ondernemersorganisaties streven naar een nieuw Rijnlands model. Dus niet alleen vrije markt, aandacht voor alle stakeholders en niet vooral de aandeelhouder, plus nadruk op de lange termijn.

Een behoorlijke breuk met het verleden, maar een jaar later wil het niet echt vlotten met dat ‘nieuwe samenspel met de overheid.’ Thijssen zegt nu dat bedrijven niet kunnen verduurzamen omdat de ‘randvoorwaarden ontbreken.’ Het verlenen van vergunningen duurt gemiddeld acht jaar en op het stroomnet is geen plek. Ze ziet een overheid die eisen stelt, maar door gebrek aan samenhang in de besluitvorming niet regelt dat ondernemers daar aan kunnen voldoen. Thijssen illustreert het met een nieuw debacle dat in de lucht hangt, de invoering van de warmtepomp. Het kabinet besloot dat je vanaf 2026 een warmtepomp moet nemen als je je cv-ketel vervangt. Maar de fabrikant van die pompen krijgt geen vergunning om een fabriekshal te bouwen vanwege stikstof. En de pompen draaien op elektriciteit, terwijl het stroomnet vol zit.’ Hoogste tijd daarom voor het kabinet om de verantwoordelijkheid te pakken.

Het cruciale stikstofdossier wordt uitbesteed aan ‘old boy’ Remkes. Je zou toch zeggen dat dit Chefsache is voor een premier die meer moet doen dan alleen op dat record van langstzittende azen. De Volkskrant constateerde al eerder dat verantwoordelijkheid nemen niet het sterkste punt is van Rutte IV. ‘Afgelopen jaar kwamen we zo ook al aan de regeringscommissaris tegen grensoverschrijdend gedrag en aan de speciale coördinator van de sancties tegen Rusland.’ De Volkskrant schrijft: ‘Geen wonder dat een groeiend deel van de Tweede Kamer de indruk heeft dat dit kabinet elk probleem uitbesteedt zodra het lastig dreigt te worden.’

En lastig wordt het, want waar het uiteindelijk om gaat is dat de Parijse doelen worden gehaald, vastgesteld in het klimaatakkoord van 2015 in Parijs. Baanbrekend, omdat 195 (!) landen het akkoord ondertekenden. De klimaatopwarming zal links- of rechtsom tot 1,5 à 2 graden moeten worden beperkt. Het ziet er gek uit om je als verantwoordelijke bestuurder te gedragen als een calculerende scholier die alles tot het laatste moment blijft uitstellen. Dan wordt het, om in Parijse taal te blijven: ‘après moi, le déluge.’