Tijdens corona was er tijd voor reflectie en kreeg het woord vliegschaamte een serieuze lading. Eerst had je een clubje dat al jaren principieel tegen vliegen was, al naar gelang je opvatting noemde je dat ‘de voorhoede’ of ‘de dogmatici.’ Maar gedurende corona breidde de groep vliegschamers zich uit. Het was geen scheldwoord meer, maar iets om serieus over na te denken.
Dat de jonge generatie zich roerde speelde ook een rol. Want wie wil het nageslacht een schone toekomst ontnemen? Het hielp ook dat slimme jonge ambassadeurs van zich lieten horen. Vooral de voormalig voorzitter van de Jonge Klimaatbeweging Werner Schouten deed dat op een sympathieke manier. Door de elegante formulering te verkiezen boven de schrille toon, verwierf hij meer aanhang dan boodschappers van hetzelfde verhaal in het verleden.
Zijn ‘geen woorden, maar daden’ houding maakte indruk. Hij wees op het gat tussen denken en doen, door hem als klimaatschizofrenie omschreven. Je ziet de gevolgen van vliegen en van ons consumptiepatroon veel beter, zegt hij, maar tegelijk word je in alle online-advertenties die langskomen aangemoedigd zoveel mogelijk te vliegen en consumeren. Schouten ontkent niet dat hij zelf als student in Zuid-Korea is geweest en daar een ervaring opdeed die zijn leven verrijkt heeft, maar ‘het gros van de mensen gaat niet voor die ervaring, maar voor toerisme.’ En hij relativeert ook het argument van op reis gaan voor een beter begrip van andere culturen: ‘In mijn treinreis door Europa deed ik weinig ervaringen op die je verder brengen in je denken. Overal stuit je op gelijksoortige attracties.’
De conclusie van Werner Schouten: ‘Ik weet dat duurzaam vliegen binnen dertig jaar onmogelijk is. Vraag je dus af wat je prioriteiten zijn en of dat ook zonder vliegen kan. Ik heb daarom besloten niet meer te vliegen.’ Dat hij dan bijvoorbeeld geen minister van Buitenlandse Zaken kan worden, neemt hij op de koop toe. Afgelopen weken werd duidelijk dat hij niet voor alle jongeren spreekt, getuige de reeks twintig- en dertigjarigen in de rijen op Schiphol die de vliegschaamte voorbij leek. Maar voor het eerst hoorde je diehard vliegers aarzelen: ‘Ik zou met de trein naar Parijs gaan, maar ben gaan vliegen omdat alles volgeboekt was.’ En: ‘Ik vlieg niet meer drie keer per jaar, maar één keer.’ Het lijken kleine verschuivingen, maar het ziet er meer uit als een definitieve ommekeer in de manier van denken.
Die ommekeer moet ook tot stand komen bij de grote leiders. En dat kan omdat de consumenten ook, zij het langzaam, meebewegen. Schiphol-CEO Dick Benschop reageerde veel te laat met een excuus dat geen indruk maakte. Als president-directeur van Shell Nederland kon hij tegen een stootje en als campagneleider voor de PvdA zei hij na de voor zijn partij desastreus verlopen verkiezingen: ‘De PvdA had scherper moeten kiezen: of Paars of vernieuwing.’ Nu zei hij namens Schiphol: ‘Dit mag nooit meer gebeuren.’ Hij had met het oog op een toekomst waarin de vliegschaamte alleen maar zal toenemen, beter terug kunnen grijpen op zijn politieke analyse van destijds. Scherper kiezen: voor een kleinere luchthaven met oog voor zowel slimme strategen én uitvoerders. En als je die laatste groep naar behoren honoreert, hoef je ook nooit meer te zeuren over vergeefse zoektochten naar personeel.
Paul van Liempt
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
