De beste leiders zijn verlost van krampachtigheid

Meteen toen ik las dat Ahmed Aboutaleb was gekozen tot beste burgemeester ter wereld, dacht ik aan een interview dat Roek Lips vorig jaar met hem maakte voor Trouw. De burgemeester vertelde dat hij elke dag na thuiskomst onder de douche gaat staan om te reflecteren op de dag. Hij vraagt zich af of hij het goede heeft gezegd en het juiste heeft gedaan. Als hij vindt dat hij iemand te scherp heeft afgekapt in een debat, stuurt hij een dag later een app: 'Dat was even niet goed gisteren.'

Voor Aboutaleb is het essentieel in een leiderschapspositie dat je altijd bereid moet zijn jezelf te evalueren. Dan durf je te twijfelen aan je eigen beslissingen en van daaruit kun je nog sterker achter je keuzes te staan. Je weet dat je het nooit voor iedereen goed doet, maar je bent uit een krampachtig keurslijf gekropen. Je kunt nuanceren en beslist uiteindelijk op basis van een goed ontwikkeld geweten, niet omdat je ijverig vinkjes hebt gezet. Dat laatste staat juist voor krampachtig handelen, gevoed door angst. Je ziet het vaak bij mensen in verantwoordelijke posities, ze durven niet van de strakke lijn af te wijken.

'Ik heb ook een eigen opvatting'

Ik nam het interview er nog eens bij om te lezen wat de definitie van Aboutaleb voor leiderschap was: 'Je kunt de verkiezingen winnen en jezelf leider van het land noemen, maar het hangt er vervolgens helemaal vanaf wat je met dat leiderschap doet. Je kunt zeggen: ik luister naar de samenleving en het parlement en op basis van al die geluiden neem ik een collectief gedragen besluit. Maar je kunt ook zeggen: ik luister naar al die geluiden, maar daarnaast heb ik ook een eigen opvatting. Dat laatste vind ik meer een kenmerk van leiderschap. Zoeken naar een consensus is een handigheid die je kunt opbouwen in de loop van de tijd. Werkelijk leiderschap vraagt iet anders.'

Eén van de voorgangers van Aboutaleb is de burgemeester van Mechelen, Bart Somers, die in 2018 de eer te beurt viel. Ook een man (ook nog geboren in Mechelen) die los van een strak keurslijf kan opereren. Mechelen is een kleine stad (86.000 inwoners) tussen Brussel en Antwerpen, waar 138 (!) verschillende nationaliteit wonen. Het zou een broedplaats voor sociale onlusten en etnische spanningen kunnen zijn, maar de stad viert juist zijn diversiteit. Dat komt omdat hij diversiteit niet op de traditioneel krampachtige manier aanpakt, vertelde hij aan NRC Handelsblad. 'Linkse politici herleiden mensen tot slachtoffers. Rechtse herleiden ze tot problemen, profiteurs van de sociale zekerheid en veroorzakers van overlast en criminaliteit.' Hij organiseert nooit gesprekken met gemeenschapen of gemeenschapsleiders, de enige gemeenschap is de stad. Mechelen steekt alleen geld in projecten waar mensen elkaar ontmoeten en het werkt.

'Local' Van den Berg heeft de gun-factor

Hans van den Berg van Tata Steel is net als Somers 'een local', werkt al dertig jaar in de fabriek en woont in Beverwijk, vlakbij het fabrieksterrein. Hij is niet kil en afstandelijk, laat zich overal zien en deelt zijn twijfels. Tegen NRC: 'Nul uitstoot lukt niet, dat is een dilemma.' Zijn houding draagt er toe bij dat Tata Steel een kans wordt gegund in het streven naar vergroening.