Wordt amandeldrink ‘lactosevrij’ noemen straks verboden? Niet als het aan deze lobby ligt

Invloed uitoefenen op beleidsmakers, oftewel lobbyen. Letterlijk vernoemd naar de ontmoetingsplek in het Britse parlementsgebouw waar belanghebbenden de politici informeel spraken. Het is een term die mensen al snel associëren met snode plannen en de tabaksindustrie (met dank aan de filmklassieker uit 2005, ’Thank you for Smoking’). Niets is echter minder waar. Iedereen lobbyt. “Lobbyen is simpelweg het uitspreken van je belang, het delen van je ideeën en het informeren van beleidsmakers. Het is onderdeel van het democratisch proces”, vertelt Sandrine Lauret, account director bij Hague.

Hague is als adviesbureau betrokken bij de lobby voor verschillende duurzame initiatieven. Het wil deze versnellen door partijen bij te staan in het politieke en maatschappelijke debat, zowel op nationaal als Europees niveau. In 2020 bundelde Hague, samen met initiatiefnemer Siska Pottie van Fjutjer, verschillende organisaties rond de plantaardige voedingsindustrie om hun stem in Europa te versterken. “Want met een gebundelde stem word je sneller gehoord”, vertelt Lauret. “Dat is precies wat we proberen te bereiken met de EAPF, de European Alliance for Plant-based Foods. De EAPF vertegenwoordigt producenten, NGO’s, diëtisten en onderzoekers, allemaal betrokken bij het promoten van een plantaardig dieet.”

Lees ook: Miljarden voor biologisch eten uit de EU, dit jaar miljoenen voor marketing

Vegetarische burgers en ballen

Het afgelopen jaar vierde de alliantie een grote overwinning in het Europees debat rond vleesterminologie voor vegetarische producten. “Deze wetgeving had een legitiem startpunt, namelijk het beschermen van streekproducten, zoals verschillende soorten ham (uit bijvoorbeeld Parma) en champagne (uit de Franse streek champagne)”, vertelt Lauret. “Maar sommige Europarlementariërs stelden een amendement op die wetgeving voor vleestermen als nugget, gehakt en filet zou verbieden op verpakkingen van vegetarische producten.” Wat bedoeld was als een wet die de controle op streekproducten moest versterken, werd aangegrepen om de benaming van vegetarische voeding te beperken. “En dat ging ons een stap te ver.”

Wat volgde was een intensieve campagne waarin de EAPF en zijn leden zowel internationaal als nationaal burgers en bedrijven wist te mobiliseren. Met petities werden burgers opgeroepen hun stem te laten horen, waardoor beleidsmakers in Europa zich bewust werden van de potentiële impact van het amendement. Het resultaat? Vegetarische producten mogen als burgers, balletjes, nuggets en gehakt in de schappen van onze supermarkten blijven liggen.

Lees ook: Voorspelling: vanaf 2025 eten we in Europa steeds minder vlees

Amandelmelk en alternatief voor yoghurt

Daarmee was de strijd echter nog niet gestreden. Er werd namelijk nog een amendement ingediend, bij beleidsmakers en stakeholders inmiddels bekend als Amendement 171. Dit verbiedt het gebruik van ‘zuivel-gerelateerde’ woorden op verpakkingen van niet-zuivelproducten. “Voor de duidelijkheid”, begint Lauret. “Zuivelbenamingen zijn al beschermd. Het gebruik van namen als soja- en amandelmelk is hierdoor al verboden. Deze moet je soja- of amandeldrink noemen. Maar met de nieuwe wetstoevoeging wordt ook elke referentie die wordt gemaakt naar zuivel op een plantaardig product verboden.”

Als voorbeeld noemt Lauret een plantaardig product dat niet langer op de verpakking als ‘romig’ bestempeld mag worden. “Maar het gaat nog veel verder. Het is straks ook verboden als je op de verpakking van plantaardige yoghurt zet: ‘dit product is een alternatief voor yoghurt’. Het wordt ook onwettelijk als je zegt: ‘dit product is geschikt voor mensen die lactose-intolerant zijn’, simpelweg omdat er gerefereerd wordt naar lactose.”

Lauret vermoedt dat de beleidsmakers in Europa zich niet bewust waren van de enorme impact die dit amendement mogelijk kan hebben. “Anders dan met de vleesbenamingen, was de tekst van dit amendement heel ingewikkeld opgesteld. Hierdoor werd het moeilijker voor beleidsmakers om de gevolgen van het amendement in te schatten. Men wist niet goed waarover ze precies stemden.”

Lees ook: Een derde van alle broeikasgassen komt vanuit de voedselketen

Zuivelcomplot?

Of de zuivelindustrie inspraak heeft gehad op de formulering van de wettekst is moeilijk te zeggen. “Uiteindelijk zal de zuivelindustrie ook zelf last krijgen van deze maatregel”, denkt Lauret. Nederlanders eten steeds minder zuivel. Marktonderzoeker IRI zag de verkoop van verschillende zuivelproducten in supermarkten in de periode 2016 tot 2019 inzakken met percentages van 6 tot 25 procent. Tegelijkertijd wordt de vraag van consumenten naar plantaardige zuivelalternatieven steeds groter. Maar liefst 12 procent van de verkochte zuiveldranken was in 2020 plantaardig. In 2014 was dit nog 2,6 procent. “Steeds meer zuivelfabrikanten zoals Friesche Vlag, Danone en Arla springen in deze markt”, zegt Lauret. “En ze willen deze ook vermarkten als zuivelalternatieven. Als de zuivelindustrie met de voorgestelde restricties zou instemmen, zouden ze zichzelf in feite in de voet schieten.”

Het laatste woord over de wettekst is in ieder geval nog niet gezegd. “In april zullen lidstaten, het Europees Parlement en de Europese Commissie het amendement behandelen”, zegt Lauret. “Hopelijk zien ze in wat voor schade dit kan toebrengen en verwerpen ze het amendement.”

What’s next?

Hoewel de strijd van de EAPF wat betreft benamingen nog niet gestreden is, kijkt Lauret uit naar de volgende uitdagingen die de alliantie te wachten staan. “Het is belangrijk dat we de komende jaren een gelijk speelveld creëren voor plantaardige voeding”, vertelt ze. “In sommige landen is de btw op plantaardige producten bijvoorbeeld nog steeds hoger dan op vlees en zuivel. Dat is in onze ogen onterecht en botst met de Europese doelstellingen om een plantaardig dieet te stimuleren.” Maar er is nog veel meer te doen, denkt Lauret. “Er gebeurt veel op het gebied van labelen; wat mag er wel en niet op een etiket staan? Dit brengt verschillende vragen en uitdagingen met zich mee: hoe informeren we de consument over de milieu-impact van producten? Wat is precies een duurzaam dieet en hoe kunnen we dat stimuleren? En hoe ondersteunen we boeren in de omslag naar duurzame productie? Wat dat betreft zijn we nog lang niet klaar in Europa.”