"We plegen roofbouw op de aarde, en dat wordt maar een klein beetje via belastingen gecorrigeerd"

Hoog tijd dus dat alle Westerse bedrijven verplicht overstappen op verantwoorde leveranciers, vindt D’Angremond. En ook retailers moeten hun verantwoordelijkheid nemen. “Om te voorkomen dat het een enorm zoekproces wordt in de supermarkt. Het is voor de consument niet te doen om bij elk product te weten wat de meest duurzame optie is. Dus laten we die invloed vooral niet overdrijven.”

Hoe zorg jij voor een snelle verduurzaming?

“Met het woord snel heb ik een beetje moeite. Ik was ooit bij een bijeenkomst waar David Nabarro sprak, destijds de VN-rapporteur op voedselveiligheid. Hij vertelde dat een gemiddelde politicus zo’n vier jaar op zijn stoel zit. En een gemiddeld veranderproces duurt zo’n twintig tot dertig jaar. De beleidshorizon en de tijd die veranderingen als deze vergen loopt te ver uit elkaar dat dit wringt. Vanuit Fairtrade Nederland maken wij tempo door er voor te zorgen dat bedrijven worden geholpen bij het verduurzamen van hun waardeketens. We helpen ze heel concreet door handelingsperspectief te bieden. Als ze meedoen maken we dat zichtbaar met ons Fairtrade-keurmerk. Meestal kun je al binnen een half jaar gecertificeerd zijn, afhankelijk van je productiestructuur.”

Welk type leider is daar voor nodig?

“Een bruggenbouwer. Iemand die mensen met elkaar verbindt. Want als je dat doet, en ook kijkt naar wat anderen nastreven, dan leer je het brede veld beter begrijpen. Waar behoefte aan is, en welke kant je innovatietrajecten op moet duwen. Omdat het speelveld waar wij in opereren heel complex is, heb je veel partijen nodig om tot resultaten te komen. Participatie-leiderschap, want je kunt het niet alleen. Samen moet je – in dit geval letterlijk – de boer op. Mét de boeren. Ik zie vaak goede initiatieven waar men vergeet boeren uit te nodigen, terwijl het over hun gaat. Bovendien is het belangrijk dat je principes hebt. Alle leiders in duurzaamheid hebben principes. Een beetje een paradox omdat ‘de Nederlandse zakenman’ juist uitblinkt in pragmatisme: we focussen op zaken waar we zo snel mogelijk zoveel mogelijk geld kunnen verdienen. Maar er moeten principes meespelen om te komen tot een gelijke verdeling in de keten. Principes die verder gaan dan wat je als ‘jantje gemak’ in de sommetjes meeneemt. De manier waarop wij boekhouden is fundamenteel fout. We nemen in het sommetje om te komen tot de winst niet mee wat de impact van het product is op water, lucht, grond en gemeenschap. Dat wentelen we af op de maatschappij. We plegen in feite roofbouw op de aarde, en dat wordt maar een heel klein beetje via belastingen gecorrigeerd. Het is vreemd dat wij deze factoren buiten de berekeningen houden.”

Lees ook: True Price, de oplossing voor de te lage prijs van voeding?

Ben je tevreden met wat je zelf al bereikt hebt?

“Zeker, over het algemeen ben ik heel tevreden en trots op wat het team allemaal al heeft bereikt. Helemaal als ik kijk hoe we het doen in vergelijking met andere Fairtrade organisaties. In Nederland consumeren we per hoofd van de bevolking veel Fairtrade-producten, en de volumes groeien door. Bovendien initiëren we als Fairtrade Nederland veel. Dat wordt vervolgens meegenomen in de internationale organisatie. Bijvoorbeeld het meten van de lonen op plantages vanuit één instrument. Dat is nu internationaal omarmd. Zo heeft iedereen inzicht of de salarissen op het niveau van een leefbaar loon zijn. Daarbij gaat het om de werknemers op de plantages. Bij de boeren spreken we van leefbaar inkomen. Met name bij cacao hebben we veel studies gedaan naar wat een leefbaar inkomen is. Die zaten er namelijk ver vanaf. Dat model inclusief referentieprijs zie je nu en masse overgenomen worden door de cacao-industrie. En dat verplicht ons om door te blijven gaan en de aanpak met leefbaar inkomen referentie prijzen ook te vertalen naar koffie- en bananenboeren.”

Welk doel heb je voor ogen?

“Een belangrijke doelstelling is het bereiken van leefbare inkomens voor boeren, fatsoenlijk werk en leefbare lonen op plantages. Het mooiste zou natuurlijk zijn als we onszelf kunnen opheffen. Maar in alle eerlijkheid denk ik dat dat nog wel even duurt.”

Waar ben je het beste mee geholpen?

“Er is nog steeds een te grote vrijblijvendheid in de markt. Daar moet iets aan worden gedaan. Het is nu te makkelijk voor bedrijven om even in – en niet veel later weer uit te stappen. Dat kan de markt uit door verschillende manieren. De vrijblijvendheid kan worden teruggedrongen door bijvoorbeeld sectorafspraken te maken. Daardoor komt sectorbreed het verduurzamingsproces in beweging. En het kan via wetgeving. Daar is men mee bezig, maar belangrijk is dat het ambitieus genoeg is. Anders doet het eerder kwaad dan goed.”

Waar heb je spijt van?

“Elke situatie waarbij het niet gelukt is om de boeren aan tafel te krijgen. Dat is altijd een gemiste kans. Want het geeft vaak enorm veel inzicht. De reden dat het niet lukt? Ze wonen vaak op twaalf uur vliegen hiervandaan, en soms wordt het domweg vergeten. Maar als we het doen levert het enorm veel op. Het is nog beter om uit hun mond te horen waar ze behoefte aan hebben. Gelukkig lukt het tegenwoordig steeds vaker om ze via een videoverbinding in te bellen, al laat het internet daar nog wel te wensen over.”