Wat is de milieu-impact van ons voedsel?

Op deze vragen zoekt DuurzaamBedrijfsleven Media tijdens tijdens de themamaand Future Food & Health een antwoord.

Nu de wereldbevolking in hoog tempo groeit naar 9 miljard mensen, moet de industrie in 2050 minstens 50 procent meer voedsel produceren dan nu. Vooral in steden waar tegen die tijd 70 procent van de wereldbevolking woont, is een constante aanvoer van voedsel noodzakelijk.

Maar niet alleen de hoeveelheid voedsel moet omhoog. Om de wereldbevolking gezond te houden moet dat voedsel ook nog eens voldoen aan eisen voor voedingswaarde en voedselveiligheid. Tegelijkertijd kan de milieudruk als gevolg van de voedselproductie niet verder toenemen.

Alternatieven voor schaarser wordende grondstoffen zijn dus hard nodig. Net als productiemethoden om de ecologische voetafdruk te verlagen en innovaties die een einde maken aan de enorme verspilling in de gehele supply chain.

Sustainable Development Goals

Het thema Future Food & Health is onlosmakelijk verbonden met de zeventien Global Goals for Sustainable Development (SDG), opgesteld en omarmd door de Verenigde Naties. De grootse ambitie is om vóór 2030 een einde maken aan extreme armoede, ongelijkheid, onrecht en klimaatverandering.

Deze SDG’s dienen als overkoepelende leidraad voor onze themamaand. We hebben de doelen daarvoor in de vorm van een drietrapsraket gegoten, waarbij elke trap laat zien waar de VN-doelen aangrijpen op het thema Future Food & Health: Milieu en Klimaat, Maatschappij, Economie.

Voor een veerkrachtiger milieu en klimaat zijn vier SDG’s relevant, die zich focussen op klimaatactie, duurzaam behoud van oceanen, duurzaam landgebruik en schoon drinkwater en sanitair.

SDG 13: Combat climate change

Landbouw speelt een grote rol in de strijd tegen klimaatverandering. Zo is de sector verantwoordelijk voor meer dan 25 procent van de uitstoot van broeikasgassen. Een grote veroorzaker van die uitstoot is de veehouderij.

De Food and Agriculture Organization (FAO) van de VN verwacht dat in 2050 de wereldwijde vraag naar veehouderijproducten met 70 procent is toegenomen. Als de veestapel stijgt om aan die vraag te voldoen, zal ook de milieu-impact van de veeteeltsector stijgen. Alternatieven voor vlees en zuivel (en veevoer) zijn dus welkom.

Verschillende bedrijven en wetenschappers spelen daar al op in, onder meer door het produceren van plantaardige producten die worden gezien als potentiële vleesvervangers. Voorbeelden zijn eendenkroos, dat wordt geteeld door ABC Kroos, en een biefstuk gemaakt van bonen, ontwikkeld voor De Vegetarische Slager. Ook voor zuivel en eieren wordt gezocht naar alternatieven. Zo werken Amerikaanse start-ups aan de ontwikkeling van melk en eiwit uit het lab.

Maar ook efficiëntere productiemethoden, die waterverbruik terugdringen en energie besparen, bieden kansen. Niet alleen in de veeteeltsector, maar ook in de land- en tuinbouw.

SDG 14: Life below water

Uit cijfers van de FAO blijkt dat wereldwijd bijna 3 miljard mensen 20 procent van hun dierlijke eiwitinname uit vis halen. De FAO stelt daarnaast dat circa 29 procent van de commercieel belangrijke visbestanden is overbevist. 61 procent is volledig bevist, wat betekent dat de vangst zeer dicht bij de maximale duurzame productie zit en er geen ruimte is voor verdere uitbreiding.

Daarnaast is er sprake van vervuiling door plastic afval in zeeën en oceanen. Volgens de VN worden er per vierkante kilometer oceaan gemiddeld 13.000 stukjes plastic afval gevonden.

Beheer en duurzaam gebruik van oceanen, zeeën en mariene grondstoffen voor duurzame ontwikkeling, luidt SDG nummer 14 dan ook. Hierbij moeten prioriteiten tussen groei en behoud en tussen industriële en ambachtelijke visserij en aquacultuur in balans worden houden. Daarbij speelt onder meer het terugdringen van de bijvangst een rol. Het Britse bedrijf SafetyNet Technologies ontwikkelde een innovatie die bijvangst moet verminderen. Het bedrijf verlicht mazen, waardoor kleinere ongewenste vissen uit het net kunnen ontsnappen.

Kansen liggen er daarnaast voor aquacultuur, of viskweek, volgens de FAO de snelst groeiende voedselsector. Verschillende bedrijven zetten al in op grootschalige productie van kweekvis. Zo kweekt Aqua4C in België voedzame omegabaars op duurzame wijze. Het bedrijf Kingfish Zeeland is daarnaast gestart met de bouw van Nederlands grootste viskwekerij op het land. De oprichters willen er een duurzaam alternatief voor tonijn kweken. Ook populair is aquaponics, waarbij in een semi-gesloten systeem gewassen en vissen worden gekweekt. Dat kan in de stad, maar ook in de woestijn.

SDG 15: Life on land

Behalve van de oceanen en zeeën zijn mensen voor hun levensonderhoud en bestaansmiddelen minstens zo afhankelijk van het landoppervlak. Bossen, die 30 procent van het aardoppervlak beslaan, leveren een essentiële bijdrage aan de biodiversiteit. Zij fungeren als een bron van voedsel, medicijnen en brandstof voor meer dan 1 miljard mensen. Daarnaast verstrekken ze schone lucht en schoon water. Bossen kunnen bovendien aanzienlijke hoeveelheden CO2 opslaan.

Tegelijkertijd is een derde van de landbouwgrond aangetast, en 75 procent van de genetische diversiteit van gewassen verloren gegaan. Ook is 22 procent van de dierenrassen in gevaar, stelt de FAO. De SDG’s hebben dan ook als doel de aardse ecosystemen, zoals bossen, draslanden, droog land en bergen, te beheren en herstellen en woestijnvorming te stoppen.

Een innovatie die woestijnvorming tegengaat, is de Cocoon van Land Life Company. Dit biologisch afbreekbare waterreservoir laat bomen, planten en gewassen zonder irrigatie groeien en gedijen in droge klimaten. Een zelflerend analyseprogramma van het World Resources Institute (WRI) moet daarnaast ontbossing tegengaan. Door met het programma satellietbeelden in omgekeerde volgorde te bekijken, leert het programma de risicofactoren voor ontbossing herkennen. Bij een tijdige signalering van risicofactoren in ongerepte bossen kunnen overheden en bosbeschermingsinstanties sneller ingrijpen.

Daarnaast nemen verschillende bedrijven hun productieketen onder de loep om ontbossing tegen te gaan. Zo besloot McDonald’s in 2015 om ontbossing uit zijn productieketen te bannen. Onlangs zetten Unilever en Cargill zelfs de samenwerking met een palmolieleverancier stop, omdat die faalde om adequate stappen te zetten om ontbossing en uitputting van turfgronden uit te bannen.

SDG 6: Clean water and sanitation

Een van de grootste uitdagingen voor de toekomst is het produceren van meer voedsel met minder water. Voor het verbouwen van gewassen en het houden van vee is 70 procent van al het zoetwater op de markt nodig. Naar verwachting leven in 2025 1,8 miljard mensen in landen of regio’s met grote waterschaarste.

Om in 2030 veilig en betaalbaar drinkwater voor iedereen toegankelijk te maken, is volgens de VN een adequate infrastructuur nodig. Daarnaast moet er worden geïnvesteerd in sanitaire voorzieningen en moet hygiëne op elk niveau worden aangemoedigd. Het beschermen en herstellen van watergerelateerde ecosystemen, zoals bossen, bergen, draslanden en rivieren, is essentieel om waterschaarste te beperken.

Meer internationale samenwerking is ook nodig om waterefficiëntie aan te moedigen en om het gebruik van behandelingstechnologieën in ontwikkelingslanden te ondersteunen. Zo realiseerde de Franse drankenproducent Pernod Ricard recentelijk verschillende waterbesparingsprojecten en sanitair-projecten in India. Een andere innovatie die de toegang tot schoon drinkwater in ontwikkelingslanden verbetert, is waterzuivering met behulp van speciaal bio-papier.

Ook het gebruik van zout water is een uitdaging voor de toekomst. Een voorbeeld van een innovatie die hierop inspeelt, is een techniek van de Nederlandse start-up Fource. De start-up maakt brak ondiep water geschikt voor de landbouw. Een denktank van Italiaanse biologen en ontwerpers doet iets vergelijkbaars, met een drijvende kas die zout water omzet in zoet water.

Maar ook technische innovaties in het productieproces van bedrijven bieden kansen. Zo reinigt Coca-Cola in zijn fabriek in Dongen glazen flessen met de helft minder water, te danken aan een nieuw systeem.

Themamaand Future Food & Health

Tijdens de themamaand Future Food & Health bekijken we hoe het bedrijfsleven deze milieu- en klimaatdoelen kan implementeren om een duurzame voedselproductie te garanderen. Volgende week zoomen we in op de tweede trap uit het model, waarbij de Maatschappij centraal staat.

De themamaand Future Food & Health wordt mede mogelijk gemaakt door Priority Partner FrieslandCampina en Loyalty Partner Lidl. 

Header-foto: Sweet Ice Cream Photography, via Unsplash Creative Commons (Cropped by DuurzaamBedrijfsleven), In tekst-foto: Frances Gunn, via Unsplash Creative Commons (Cropped by DuurzaamBedrijfsleven), Footer-foto: Celia Sun, via Unsplash Creative Commons (Cropped by DuurzaamBedrijfsleven)