Droogte speelt de agrarische sector parten. Zo zorgde het extreem droge jaar 2018 voor een aanzienlijke dip in de opbrengst van zowel aardappelen, uien als tarwe - gewassen waar Nederlandse akkerbouwers sterk van afhankelijk zijn. Volgens klimaatmodellen van het KNMI nemen deze problemen de komende decennia alleen maar toe. In het meest ongunstige scenario nemen periodes van droogte met dertig procent toe tot 2050.
Wat kan de akkerbouw doen om dit te ondervangen? En wat is financieel haalbaar? Dat hebben onderzoekers van Wageningen University en ABN AMRO onderzocht. De resultaten hiervan zijn vandaag gepresenteerd in een rapport.
Andere gewassen
Niet alle gewassen kunnen even goed tegen droogte. Met name aardappels en uien zijn hier erg gevoelig voor. Geschat wordt dat de opbrengst per hectare van uien tot 18 procent en van aardappelen tot 40 procent kan afnemen. Deze percentages verschillen van regio tot regio en van grondsoort tot grondsoort. Met name in Noordwest-Nederland wordt een zeer sterke daling in de opbrengst van aardappelen verwacht.
Overschakelen op meer droogtebestendige gewassen is daarom een logische keuze. Tarwe is bijvoorbeeld veel beter bestand tegen lange periodes van droogte. Een probleem voor Nederlandse akkerbouwers is echter dat tarwe veel minder geld in het laatje brengt dan aardappels. De onderzoekers becijferen dat een droogtebestendige mix van gewassen akkerbouwbedrijven 3000 tot 75.000 euro minder oplevert dan een doorsnee gewassenmix.
Paradoxaal genoeg wijzen de onderzoekers er ook op dat een mindere oogst niet altijd minder winst betekent. In jaren met tegenvallende oogsten, liggen de voedselprijzen vaak ook hoger - een kwestie van vraag en aanbod. Hogere prijzen kunnen soms compenseren voor een lagere opbrengst.
Waterhuishouding
Akkerbouwers kunnen ook droogteschade voorkomen door slimmer met het beschikbare water om te springen. Nu gebeurt het besproeien van gewassen meestal met grote sproeiers. Dit water wordt voor 60 procent uit de ondergrond opgepompt en 40 procent is oppervlaktewater, bijvoorbeeld uit sloten en meren. Waterschaarste kan door boeren deels worden ondervangen door zelf water op te slaan - bijvoorbeeld door regenwater op te vangen.
Bij het besproeien gaat relatief veel water verloren - met name omdat grote hoeveelheden water in de warme zon verdampen. Daarom kiezen boeren steeds vaker voor zogenaamde druppelirrigatie: een methode waarbij onder de grond waterslangen worden aangebracht. Zo kan heel precies, en dus met minder water, een akker worden bewaterd. Dit levert wel extra kosten op - in sommige gevallen wel 2000 euro per hectare. Of dit soort kosten uit kunnen, verschilt sterk van bedrijf tot bedrijf.
Slimme investeringen?
Nederland bestaat grosso modo uit akkerbouwbedrijven op kleigrond en op zandgronden - voor beide hebben de onderzoekers uitgezocht of investeringen in waterberging en besproeiing uit kunnen.
Het onderzoek stelt dat voor akkerbouwbedrijven op zandgrond deze investeringen niet lonen. De kosten voor waterberging en efficiëntere besproeiing zijn waarschijnlijk hoger dan het verlies aan inkomsten wanneer wordt overgeschakeld op een droogtebestendige mix van gewassen.
Voor akkerbouwbedrijven op kleigronden ligt dit anders. Hier worden doorgaans veel droogtegevoelige, maar hoogrenderende gewassen zoals aardappelen geteeld. Overschakelen op systemen zoals druppelirrigatie, of het ondergronds opslaan van water kunnen in veel gevallen uit. Het is voor die boeren veel te duur om afscheid te nemen van de aardappels en uien. Daarom is de economische prikkel om te investeren in een zorgvuldigere omgang met water groot.
Meer over droogte:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
