De mossel heeft in vergelijking met andere dierlijke eiwitbronnen een lage milieubelasting. De CO2-uitstoot van de schelpdieren ligt zes keer lager dan garnalen of kip en acht keer lager dan rundvlees. Komen ze uit het Waddengebied en de Oosterschelde, is de keten kort en het aantal transportkilometers laag.
Filters van de zee
Mosselen worden ook wel de filters van de zee genoemd. Voor hun dagelijkse voeding filteren ze algen uit het water. Dat komt de waterkwaliteit ten goede. Daarnaast vissen mosselen CO2 uit de oceanen en slaan het op.
Natuurherstel
Ze kunnen ook worden ingezet als natuurherstel. Koopman: “Mosselen zoeken elkaar op en vormen gezamenlijk een rif. Die riffen dienen vaak als schuilplaatsen voor andere organismen. Het is een veilige plek. Er wordt gepaard en beschutting gezocht in tijden van gevaar. Onderzoek van universiteit Wageningen heeft uitgewezen dat er veel meer bodemdiersoorten aanwezig zijn op plekken met mosselen. Mosselbanken en riffen vervullen ook een rol bij de kustverdediging: ze fungeren als golfbrekers. Met de stijgende zeespiegel kan dat nog eens goed van pas komen.”
Gezond
Er zijn ook planten die veel eiwitten bevatten en CO2 opslaan. Neem de vlinderbloemige planten waar peulvruchten in groeien. Of om in het thema van de zee te blijven: zeewier. Dat beaamt Koopman. “Maar mosselen bevatten waardevolle vetten zoals omega-3. Dat geldt niet voor plantaardige voeding. En het is een puur product. Waar vleesvervangers erg bewerkt kunnen zijn, is de mossel een natuurproduct. Er is niks aan toegevoegd. Naast proteïne bevatten ze ook mineralen en vitaminen. Dat maakt mosselen hartstikke gezond.”
Export
In Nederland worden aardig wat mosselen geoogst: elk jaar zo’n vijftig miljoen kilo. We eten ze een stuk minder. Jaarlijks belandt zo’n 10 miljoen kilo op de Nederlandse borden. De overige 40 miljoen kilo gaat naar andere landen, zoals Frankrijk en België.
Aan de mosselen
Zonde, vindt Koopman. Ze pleit voor meer mosselen in ons dagelijkse dieet. “De mosselconsument vergrijst en maar weinig jongeren eten mosselen, terwijl het product wel past binnen een duurzaam en gezond voedselsysteem. Van al het zeeleven is dit misschien wel het meest duurzame product om te eten. Er is maar weinig kennis over de herkomst, alle mogelijke bereidingswijzen en het duurzame karakter van mosselen. Met onze diners willen we jongeren enthousiasmeren voor mosselen. Mosselen worden vaak geassocieerd met een grote pan, maar er is veel meer mogelijk. Ze kunnen door de curry, salades en pasta’s. Of ze kunnen worden verwerkt in dumplings en tot ceviche. Mosselen zijn veel meer dan het traditionele pannetje.”
Wat volgens haar niet helpt, is dat mosselen ergens bij de vis onderin de schappen van de supermarkt liggen. “Het springt niet bepaald in het oog. Mosselen worden nog altijd verkocht in grote verpakkingen van twee kilogram. Dat is niet aantrekkelijk voor mensen die bijvoorbeeld alleen wonen of liever meerdere kleinere maaltijden per dag eten. Ik hoop dat de sector de komende jaren meer inzet op productinnovaties die aansluiten op de behoefte van de consument.”
Klimaatverandering
Net als veel bedrijfstakken heeft de mosselsector te maken met klimaatverandering. Mosselkwekers zien dit jaar een tegenvallende oogst. Dit komt door de instroom van zoetwater door de vele regenval. Ook zit er veel schuimalg in de zee, een algensoort waar mosselen niet goed tegen kunnen. Is het wel een goed idee om massaal aan de mosselen te gaan nu het aanbod terugloopt? Volgens Koopman kan het geen kwaad. “We kweken hier meer dan genoeg mosselen om aan een toenemende vraag te kunnen voldoen. Het klopt dat de sector in wat zwaarder weer zit. Om de opbrengst veilig te stellen, wordt deels uitgeweken naar andere kweekgebieden in Engeland, Duitsland en Ierland. Daar zijn dan wel meer transportkilometers mee gemoeid. Er ontstaan ook initiatieven vanuit de sector. Zo wordt er onderzocht of mosselen niet beter op andere plekken kunnen groeien, bijvoorbeeld bij windmolenparken in zee of dichter bij de kust.
Er zijn twee manieren om mosselen te kweken: in bodemcultuur en hangcultuur. Zoals de naam al zegt, worden bodemcultuurmosselen gekweekt op de bodem. Wanneer de mosselen na twee jaar volgroeid zijn, worden ze met netten opgeschept. Hier is kritiek op, omdat dit het bodemleven aantast. De hangcultuurmosselen groeien niet op de bodem, maar in netten. De bodem van de zee blijft dus ongeroerd. In 2008 is een convenant gesloten om de bodemcultuur mosselen naar nul te brengen. De komende jaren wordt de bodemmosselzaadvisserij in de Waddenzee stapsgewijs afgebouwd. Dat is goed nieuws voor het bodemleven.”
Dierenwelzijn
Is de mossel een verantwoorde keuze als het gaat over dierenwelzijn? “Bij schaal- en schelpdieren zoals mosselen is er veel onzekerheid over de pijnervaring en wat ze precies voelen. Dat durf ik dan ook niet te zeggen. Mosselen en ook oesters worden levend verpakt en op het moment van bereiden pas gedood. Ik kan me voorstellen dat sommige mensen daar moeite mee hebben. Maar in hoeverre de dieren dat zelf meekrijgen, is onduidelijk.”
Zwart-wit
Koopman is ervan overtuigd dat mosselen een plek verdienen in een toekomstbestendig dieet. “Als we het hebben over duurzamer eten en drinken, gaat het al snel over vegetarisch en veganistisch. Zo zwart-wit hoeft het in mijn ogen niet te zijn. Als de eiwittransitie slaagt, hebben we straks een mix van 60 procent plantaardige en 40 procent dierlijke proteïne. Binnen die dierlijke eiwitten zijn mosselen een duurzame keuze. Het is jammer dat mosselen niet vaak genoeg worden aangesproken als eiwitbron. Het is geen plantaardig of vegetarisch product, maar wel hartstikke gezond en een veel duurzamere keuze dan garnalen of rundvlees.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
