De huidige vogelgriepepidemie (variant H5N1) werd in oktober 2021 voor het eerst vastgesteld. Overal de hele wereld raken vogels besmet, op zo’n 100 Nederlandse bedrijven is de vogelgriep geconstateerd. Om de vogelgriep niet verder te laten verspreiden, moet pluimvee noodgedwongen binnen blijven.
Vrije-uitloopeieren
In Nederland is de ophok- en afschermplicht voor pluimvee al geruime tijd van kracht. Dit heeft consequenties voor pluimveebedrijven die vrije-uitloopeieren verhandelen. Omdat kippen langer dan zestien weken zijn opgehokt, worden hun eieren niet langer als vrije-uitloopeieren beschouwd en worden deze als goedkopere scharreleieren verkocht. Aan de andere kant maken pluimveehouders met vrije-uitloopkippen wel meer kosten. Dit zit ‘m vooral in de grond waar zijn bedrijf opstaat, zegt Harry Hunse van pluimveehouderij Het Drentse Heide Ei. “Mijn kippen kunnen naar buiten, wat betekent dat ik meer grond en een buitenverblijf nodig heb. Dat is duur.”
Biologische eieren
Voor biologische eieren gelden andere regels. “Het is een hele andere categorie”, legt Kees Sijbenga uit. Met zijn biodynamische legkippenbedrijf verhandelt hij uitsluitend biologische eieren. “Vrije-uitloopkippen zijn in principe scharrelkippen die naar buiten kunnen, en daar zit dan een extra toeslag op. Biologische kippen hebben meer ruimte in de stal, krijgen ander voedsel en er wordt geen gebruik gemaakt van antibiotica. Je kunt van een biologische kip dus niet zomaar een scharrelkip maken.”
Vrije-uitloop de schakel tussen scharrel en biologisch
Vrije-uitloopeieren werden de afgelopen jaren al vaker goedkoper verkocht door de ophokplicht. Dit baart de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders zorgen. Voorzitter Bart-Jan Oplaat: “Straks stoppen bedrijven volledig met vrije-uitloop en gaan ze terug naar scharrel. Dit is nadelig voor de kippen, maar ook voor de sector.” Oplaat noemt vrije-uitloop een belangrijke schakel tussen scharrel en biologisch. “Een boer gaat niet zomaar van scharrel naar biologisch. De investeringen zijn te hoog om in één keer te doen. De stap is te groot. Daarom maken veel pluimveehouders vaak eerst de stap van scharrel naar vrije-uitloop, en een paar jaar later naar biologisch. Deze tussenstap is dus cruciaal.”
Wie betaalt de schade?
Diverse supermarkten hebben besloten om de eieren niet voor een lagere prijs in te kopen. PLUS en de Jumbo laten weten dat ze hun pluimveehouders de contractprijs van vrije-uitloopeieren blijven betalen. Volgens Oplaat zijn pluimveehouders hierdoor niet helemaal uit de problemen. “Zo’n 70 procent van de eieren komt in de supermarkt te liggen, maar er zijn ook nog andere afnemers. De andere 30 procent wordt verkocht aan partijen zoals bakkerijen, restaurants en koekjesfabrikanten. Zij betalen vaak wel de lagere prijs, waardoor de rekening uiteindelijk alsnog deels op het bord van de boer terecht komt.”
“De mens is een gewoontedier”
Ook de Albert Heijn blijft de eieren afnemen tegen de prijs van vrije-uitloopeieren. “De eieren blijven staan in het schap waar ze altijd staan, in de bekende verpakking. Via de schapkaartjes en een speciaal etiket op de eierdozen informeren we onze klanten”, zegt een woordvoerder.
Dat de plek in de supermarkt en de verpakking nagenoeg hetzelfde blijven, vindt Oplaat positief. “De mens is een gewoontedier, dus die pakt waarschijnlijk hetzelfde doosje. Is het schap met vrije-uitloopeieren daarentegen leeg, dan is de kans groot dat de consument overstapt naar scharreleieren. Dat scheelt toch geld, en mensen zijn in deze tijden van inflatie al prijsbewuster. Als consumenten voor langere tijd scharreleieren moeten kopen, dan komt dat in hun systeem. Het is niet vanzelfsprekend dat ze weer overstappen naar vrije-uitloopeieren als die er weer zijn.”
Ophokken een hulpmiddel, geen oplossing
Hoelang de kippen nog binnen moeten blijven, is onduidelijk. De vogelgriep waart nog altijd rond. Vorige week was er nog een grote uitbraak in het Gelderse Loo, waardoor 60.000 leghennen werden geruimd. Biodynamische boer Kees Sijbenga: “Uiteindelijk is de ophokplicht geen echte oplossing. Het is effectief, maar de boer kan het virus alsnog de stal inlopen en muizen kunnen het overbrengen aan de kippen.” Bovendien wordt het dierenwelzijn tegengewerkt door deze maatregel, vindt hij. “De stressfactor van de kippen neemt toe als ze lang binnen moeten blijven. Ze gaan aan elkaar pikken, worden onrustig. Ik heb een mooie buitenruimte voor de kippen. Het is zonde dat ze daar nu al weken geen gebruik van kunnen maken.”
Is een vaccin tegen de vogelgriep nabij?
Pluimveehouders en de vakbond roepen al lange tijd op om pluimvee te vaccineren tegen de vogelgriep. De universiteit van Wageningen doet momenteel een proef met drie verschillende vaccins die mogelijk werken. “Het zijn vaccins die al in een ver stadium van ontwikkeling zijn”, zegt vogelgriepexpert Nancy Beerens, ook betrokken bij het onderzoek. Dit betekent echter niet dat de vaccins binnenkort al klaar zijn voor gebruik. Beerens: “Dit is echt nog een laboratoriumonderzoek. Je moet ook weten hoe het vaccin zich in de praktijk gedraagt. Dat gaan we nog toetsen."
Als het vaccin effectief blijkt, kan er nog niet massaal gevaccineerd worden. “Eerst moet het vaccin geregistreerd worden. Daarnaast zijn er ook beperkingen in de handel als je gaat vaccineren. Dat zijn richtlijnen die zijn afgesproken binnen de Europese Unie. Er moet dus ook wettelijk nog veel geregeld worden voordat zo’n vaccin gebruikt kan worden in de pluimvee-industrie”, aldus Beerens. Toch is de voorzitter van de Nederlandse vakbond Pluimveehouders voorzichtig positief. “Als het vaccin doet wat het moet doen, dan is er perspectief. Dat is een grote stap op weg.”
Meer lezen?
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
