Betoog: “De oplossing voor een duurzame planeet zit in het kleinste leven op aarde"

De versnelling van de industrialisatie aan het begin van de twintigste eeuw bracht in korte tijd duizelingwekkende innovaties teweeg. Auto's verschenen in het straatbeeld, het vliegtuig werd uitgevonden en machines namen het werk over van mensen. Hoewel deze ontwikkelingen heel opwindend waren en zich in een razend tempo opvolgden, werd ook gevreesd voor de consequenties. Mensen waren bijvoorbeeld bang hun baan te verliezen. Achterdocht en zelfs complottheorieën verspreidden zich snel.

Achteraf gezien weten we dat de uitkomst niet zo deprimerend was als het toen leek. Integendeel, sommige beroepen verdwenen, maar er kwamen andere beroepen voor in de plaats. Het belangrijkste is dat deze wetenschappelijke en technologische vooruitgang onze gezondheid, rijkdom en het welzijn van de gehele samenleving aanzienlijk heeft verbeterd. Hierdoor konden meer kinderen naar school en kregen zij een kans om op de sociale ladder te stijgen. Iets dat daarvoor onmogelijk was. Er is ook een schaduwzijde aan deze ontwikkelingen die met de dag zichtbaarder wordt. Die welvaart ging wel ten koste van iets, namelijk onze planeet.

Moderne oplossingen voor moderne uitdagingen

Nu, ongeveer honderd jaar later, bevinden we ons in een soortgelijke revolutie, met de opkomst van moderne technologieën. Op het gebied van data, kunstmatige intelligentie en biowetenschappen. De impact hiervan is enorm. Neem fermentatie. De techniek van fermenteren is duizenden jaren oud en werd al toegepast door de oude Egyptenaren. We kennen de producten die micro-organismen leveren in het fermentatieproces ook al heel lang, denk bijvoorbeeld aan culturen, gisten en bacteriën voor het maken van kaas, brood, bier en talloze andere toepassingen in de voedings- en drankenindustrie.

Die ontwikkeling gaat verder. Ook vandaag de dag gebruiken wij het gereedschap dat de natuur ons biedt, ditmaal in de vorm van micro-organismen. Daarmee kunnen we gezond voedsel produceren. Een belangrijk aspect dat nu veel meer aandacht krijgt is dat fermentatie een enorm verschil kan maken in het verduurzamen van de voedselproductie. Het proces is in de kern hetzelfde gebleven, maar kan het sneller en op grotere schaal worden toegepast.

Vissen voeren met algen

Hoe nodig dat is bewijst het meest recente rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) maar weer eens. Klimaatverandering vindt in hoog tempo plaats. Extreme weersomstandigheden zoals regen en droogte vergroten wereldwijd de uitdagingen van voedselsystemen. En dit terwijl nu al 820 miljoen mensen hongerlijden, een derde van ons voedsel wordt verspild, en 30 procent van de broeikasgasemissies wereldwijd wordt uitgestoten door de landbouw. Dan te bedenken dat de wereldbevolking voor 2050 nog zal toenemen tot 10 miljard mensen. We hebben dus dringend een herziening van deze voedselsystemen nodig. Wat we moeten doen, is een nieuwe en duurzame route uitzetten voor de toekomst.

Bij DSM zetten we ons in om gezonde en duurzame voeding voor iedereen mogelijk te maken. Met dat doel voor ogen ontwikkelen wij verschillende oplossingen met behulp van fermentatie: wij gebruiken micro-organismen voor het ontwerpen van grootse oplossingen. Neem onze joint-venture Veramaris. Zo'n 20 procent van alle gevangen vis wereldwijd wordt gebruikt om, jawel, andere vissen te voeren. Ondertussen rekenen wereldwijd ongeveer drie miljard mensen op vis uit onze oceanen als bron van eiwitten en voeding. Nog eens miljoenen mensen profiteren van de rijke omega-3-vetzuren in visoliesupplementen die een gunstig effect hebben op het menselijk brein, de ogen en het hart. Veramaris gebruikt een uniek fermentatieproces waarvoor slechts twee hoofdgrondstoffen nodig zijn, namelijk algen en suiker. Zo vormt het een duurzaam alternatief voor in het wild gevangen vis. Het resultaat is dat vis in de oceanen kan blijven, en dat is ongelooflijk belangrijk voor de biodiversiteit.

Biefstuk zonder koe

Een andere interessante samenwerking is de ontwikkeling van gecultiveerd vlees met start-up Meatable. Gecultiveerd vlees, of kweekvlees, is beter voor onze planeet. Je eet een biefstuk, zonder dat er nog een koe aan te pas is gekomen. Dat betekent: minder antibioticaresistentie, minder zoönose, geen dierenwelzijnsissues, minder water en landgebruik. Meatable heeft een nieuw, natuurlijk proces ontwikkeld voor de productie van echt vlees. Het verschil is dat een koe ongeveer drie jaar nodig heeft om voldoende vlees te produceren en dat Meatable dit hele proces in slechts een aantal weken tijd kan volbrengen. DSM ontwikkelt samen met Meatable kosteneffectieve voedingsbodems om het vlees op te kweken. Dat is nodig om deze innovatieve technologie sneller te kunnen opschalen. Het groeimedium is momenteel nog peperduur. Maar het is tegelijkertijd wel een oplossing voor een van 's werelds grootste uitdagingen: het produceren van voldoende gezonde eiwitten voor iedereen. Om 10 miljard mensen te voeden en tegelijkertijd onze planeet te beschermen, hebben we alle beschikbare eiwitten uit alle bronnen, dus vlees, vis en planten, hard nodig.

De problemen zijn bekend - we zien ze dagelijks in nieuwsberichten en talkshows. Een eindeloze stroom van slecht nieuws en problemen. Je zou er somber van worden. De oplossingen voor veel problemen zijn er al, maar daarover hoor of zie ik weinig tot niks, het zijn de best bewaarde geheimen. En geheimen leiden tot een gebrek aan bewustzijn en vertrouwen. Helaas kan dit gebrek aan bewustzijn, net als aan het begin van de vorige eeuw, tot achterdocht leiden. En wanneer de mogelijkheden en technologische vooruitgang slechts bij een kleine groep insiders bekend zijn, zien consumenten deze oplossingen als 'te mooi om waar te zijn', vooral als het gaat om ons voedsel. Laat staan dat consumenten bewust kunnen kiezen voor deze duurzame oplossingen tijdens het boodschappen doen. De geweldige verhalen achter deze nieuwe innovaties, de voordelen ervan en de oplossingen die ze bieden, zijn maar moeilijk te vinden. Ze worden niet vaak genoeg en niet begrijpelijk genoeg verteld.

Baanbrekende innovaties komen niet tot hun recht

Daarnaast is het belangrijk dat we dit gebrek aan bewustzijn aanpakken, omdat het direct invloed heeft op regelgevende besluiten. Om die reden worden technieken, die al enkele duizenden jaren veilig worden gebruikt, niet op grotere schaal toegepast. Zonder de juiste regelgeving komen baanbrekende innovaties niet tot hun recht, terwijl die noodzaak meer dan ooit duidelijk is.

Ik zie het als de verantwoordelijkheid van de wetenschap, binnen universiteiten èn bedrijven, om troubadour te zijn en de fascinerende verdiensten van verbeterde technologieën op overtuigende wijze te delen. Want de kans om onze wereldwijde voedselsystemen te verbeteren gaat snel voorbij. Meer concreet: wetenschappers, kom uit jullie laboratoria en onderwijs de mensen! Op sociale media, op televisie, op de radio, in tijdschriften, via tentoonstellingen, op scholen. We moeten creatief zijn. Bij DSM hebben we bijvoorbeeld een interactieve tentoonstelling georganiseerd en in samenwerking met Artis Micropia een game ontwikkeld om het 150-jarige bestaan van biotechnologische innovaties op de Biotech Campus Delft te vieren. Op de tentoonstelling konden kinderen en hun ouders praktijkvoorbeelden zien van micro-organismen die voedsel produceren. Maar dit is slechts één lokaal voorbeeld. Eén klein druppeltje op een grote gloeiende plaat. Om de wereld te kunnen veranderen, hebben we impact nodig. We hebben snelheid nodig. We moeten vertellen over de geweldige mogelijkheden van kleine micro-organismen, veel vaker, nog luider en aan veel meer mensen.

Edith Schippers is President DSM Nederland