Changemaker Erik Does (Ekoplaza): ‘Biologisch eten duurder? Niet als je de toekomstige kosten meeneemt’

Is het imago van biologisch de afgelopen jaren veranderd?

“Biologisch wordt steeds meer als een deel van de oplossing gezien. Dat is positief, al is de oorzaak verre van positief. Het wordt namelijk steeds duidelijker wat er gebeurt wanneer er veel chemische bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. De roep om alternatieven wordt luider.”

Bij Ekoplaza gaan de principiële keuzes altijd voor het commerciële belang, staat op de website. Is dat soms niet lastig?

“Nee, dat is niet lastig. Bij Ekoplaza hebben we een missie, we hebben een visie en we hebben waarden. Daarbinnen hebben we een economisch model gebouwd dat werkt. In dat model zorgen we niet voor de maximale aandeelhouderswaarde. Het is wel een aandeelhouderswaarde waarbij we continuïteit realiseren. In die zin denk ik dat het kan. Sterker nog: we bewijzen dat het kan. We kunnen die keuzes maken waar we achter staan en continuïteit realiseren op economisch vlak.

De structuur laat het toe om naar de lange termijn te kijken. We worden niet door aandeelhouders gepusht om meer dividend uit te betalen of om meer winst te maken. Daardoor kunnen we keuzes maken die niet meteen renderen. Dat is belangrijk, want juist door onze keuzes zijn we succesvol. Al gaan die soms ten koste van de omzet.”

Bij Unilever gebeurde onlangs het tegenovergestelde. Daar werden de duurzaamheidsambities juist teruggeschroefd om meer winst en dus aandeelhouderswaarde te creëren.

“Klopt, en ik ben bang dat meer organisaties zullen volgen. Ik vrees dat Unilever voor een aantal vergelijkbare bedrijven een negatief voorbeeld zal zijn. Zelf ben ik van mening dat er veel meer is dan winst uitgedrukt in euro’s. Winst in geld betekent vaak een verlies voor andere elementen.”

Een principiële keuze is dat alle producten luchtvracht-vrij zijn. Hoe werkt dat bij verse voedingsmiddelen die van ver weg moeten komen, neem avocado’s?

“Die komen per boot. Dat duurt een stuk langer, dat staat vast. Het transport per boot is redelijk eenvoudig te realiseren. De vervolgstap is om de productie te verplaatsen, zodat we een lokaler aanbod realiseren. Daarvoor zijn we veel in overleg met telers. Recentelijk hebben we de graansoort spelt naar Nederland gehaald. Met een teler en een pletterij die de producten verpakt, zet je dan zo’n systeem op. Dat scheelt voedselkilometers en je haalt ook een stukje werkgelegenheid hierheen. Ik denk dat lokaal de toekomst is. Als Nederland exporteren we ons helemaal dol. In toenemende mate moeten we ervoor zorgen dat we in ons kleine landje producten voor onszelf produceren. Dus niet produceren om te exporteren, maar om hier op te eten.”

Ekoplaza, zelf een familiebedrijf, werkt veel samen met andere familiebedrijven. Zo worden de nadelen van grootschaligheid voorkomen, stond in een column van jouw hand. Op welke nadelen doel je?

“Het inkopen van producten op de wereldmarkt voor de laagste prijs werkt anonimiteit in de hand. Vaak is onduidelijk hoe en door wie een product wordt gemaakt. Het kan ertoe leiden dat je elkaar niet meer als mens behandelt. Dat moeten we echt niet willen. We moeten meer gaan voor kwaliteit. Als we met partijen werken van een soortgelijke schaalgrootte, dan kunnen we samen afspraken maken en voor kwaliteit op maat gaan. Daarmee krijgen we een stukje controle terug.”

Er zijn best wat mensen die Ekoplaza als duur bestempelen. Wat zou je tegen hen zeggen?

“Als je niet met de seizoenen mee-eet en niet goed naar de inhoud kijkt, dan denk ik dat dat klopt. Aan de andere kant liggen er in de supermarkten genoeg A-merken die niet eens biologisch, maar toch duurder zijn. Dat heeft vooral te maken met marketing en reclame. Wanneer er veelvuldig geadverteerd wordt, ben je eerder bereid om wat meer te betalen dan voor een product dat je minder goed kent, maar wat kwalitatief technisch wel beter is. Ik wil maar zeggen: duur is relatief.

De vraag is ook: is biologisch wel zo duur? Als je het vandaag afrekent misschien wel. Neem je de toekomstige kosten mee, is het zeer de vraag. Dan zijn biologische producten een logische keuze met respect voor de komende generatie. Ik las laatst dat er 25 miljard euro nodig is om ons drinkwater schoon te krijgen. Ook de beschikbaarheid van zoet water is in het geding, dus dat bedrag zal waarschijnlijk verder oplopen. Dat zijn kosten die je zonder chemische spuit grotendeels niet zou hebben. Dat is pijnlijk. Zo zijn er meer elementen die niet worden meegenomen in de huidige productprijs, maar die we op den duur moeten betalen. Stikstof, CO2-opslag, verzuring van de bodem: het zijn allemaal zaken die niet goed geregeld zijn in de gangbare landbouw. Inmiddels kunnen we niet meer wegkijken voor de gevolgen. Veranderen is lastig, maar het moet echt anders.”

Zijn er nog andere uitdagingen waar je tegenaan loopt?

“Het veranderende klimaat is een enorme uitdaging voor onze voedselkwaliteit. Het desbetreffende ministerie is onlangs omgedoopt naar voedselzekerheid. Om eerlijk te zijn word ik een beetje bang van dat woord. Als we van kwaliteit naar zekerheid gaan, begin ik te vermoeden dat dat met gif geregeld moet worden. Dan is er namelijk meer controle over de opbrengst. Dat vind ik een enge verwachting. Ik hoop dat mijn interpretatie volledig onjuist is, maar het feit dat we niet meer gaan voor kwaliteit baart mij zorgen. We zien meer bewijzen dat chemische bestrijdingsmiddelen leiden tot de ziekte van Parkinson. Ook kanker en Alzheimer worden ermee in verband gebracht. Dat zijn allemaal zaken waar we last van gaan krijgen. Door het probleem steeds verder vooruit te schuiven, komen we niet tot een oplossing. Dat vind ik verontrustend, helemaal voor de komende generatie.”

Laten we afsluiten met een positieve noot. Waar zie je dat je impact maakt?

“Op dit moment groeit het bedrijf in de Benelux. Met de problemen van nu worden we steeds relevanter. Het is duidelijk waar Ekoplaza voor staat. We blijven te allen tijde trouw aan onze missie en visie. Dat een toenemend aantal consumenten dat waardeert, is fijn. Ook zetten we stappen met ons plasticvrije systeem Wisselwaar. Daarmee verkopen we biologische producten in navulbare statiegeldpotten. Dat scheelt weer plastic, wat ook een groot dilemma is. Binnen Ekoplaza worden zo meerdere wereldproblemen aangepakt.

Onze nieuwe campagne heet ‘Principieel voor een betere wereld (en niet een beetje)’ en wil zeggen dat we diverse keuzes maken en daar vol overgave mee aan de slag gaan. Het voorbeeld van Unilever vind ik vrij dramatisch. Er komt een nieuwe CEO die zegt: we gaan het anders doen, minder duurzaam dan we beloofd hebben. Of duurzaamheidsresultaten worden gemeten met een systeem waarbij de prestatie niet wordt verbeterd, maar de uitkomst mooi naar voren komt. Dat is heel jammer. Bij Ekoplaza maken we bepaalde keuzes en daar blijven we bij, ook in tijden van bijvoorbeeld inflatie. Dat maakt het merk duidelijk. Doelen bijstellen doen we niet. Ik zou me daar als CEO niet prettig bij voelen.”

Andere Changemakers:

• Changemaker Evelyn Brakema (Groene Zorg Alliantie): ‘Groot deel van Nederland kent de relatie tussen klimaatverandering en gezondheid niet’
  
• Changemaker Christian de Jong (Bever): ‘Het succes van onze duurzame initiatieven gaat verder dan alleen het financiële aspect’
• Changemaker Vincent van der Holst redt broeken en mensenlevens: ‘Toen ik met het idee kwam, zag ik iedereen met hun ogen rollen’