Op 12 november 2013 reed minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) de weg op in een auto zonder menselijke bestuurder. Verschillende bedrijven, een handvol autofabrikanten én Google, zijn volop in de weer om zo’n zelfrijdende auto te bouwen.
[caption id="attachment_61320" align="alignright" width="180"] Frank Verberne, promovendus TU/e[/caption]
Een slimme auto is uitgerust met sensoren, GPS en microcontrollers en maakt rijbeslissingen op basis van deze informatie. Dit levert verschillende voordelen op. Stel: je bent op weg naar je werk in Utrecht. Je luistert naar de radio die de actuele file-informatie geeft. De radiostem suggereert dat auto’s op de A2 het beste hun snelheid kunnen aanpassen vanwege een opdoemende verkeersopstopping. Je negeert de opmerking, je bent al laat voor je afspraak. Twaalf kilometer later beland je – jawel – in de file.
De zelfrijdende auto zou gecommuniceerd hebben met andere auto’s en zijn snelheid hebben verlaagd zodat de file langzaam oplost en de auto niet hoeft te stoppen. De rijbeslissingen die een computersysteem maakt zouden wel eens nauwkeuriger kunnen zijn dan het menselijk inzicht.
Er is echter nog veel onderzoek nodig voordat zelfrijdende auto’s in de showroom staan. Om van zelfrijdende auto’s een succes te maken, moeten bestuurders de controle over hun auto uit handen durven geven. Zijn we in staat om dit te doen? En wie moet de schadevergoeding betalen als je zelfrijdende auto per ongeluk de kat van de overburen overrijdt? De technologie wordt omringd door psychologische randvoorwaarden. Frank Verberne is als promovendus verbonden aan de Technische Universiteit Eindhoven. Aan het onderzoeksinstituut TNO in Soesterberg toetst Verberne of vertrouwen in een zelfrijdende auto kan worden verhoogd door proefpersonen een virtuele persoon te laten zien die een rijsimulator bestuurt. Op die manier krijgt het besturingssysteem van de auto een gezicht.
Wat is de hypothese van het onderzoek?
“De virtuele persoon heeft of een aantal kenmerken overeenkomstig met de proefpersoon, of heeft dat niet. Dat wil zeggen: het gezicht, de hoofdbewegingen en de rijdoelen van de virtuele persoon lijken op die van de proefpersoon, of juist niet. De hypothese hierbij is dat wanneer de virtuele persoon (de avatar) op de proefpersoon lijkt, deze meer vertrouwd wordt dan wanneer die niet op de proefpersoon lijkt.”
Welke rol speelt vertrouwen bij zelfrijdende auto’s?
“Vertrouwen speelt een sleutelrol in de acceptatie van de toekomstige zelfrijdende auto. Ook al zou deze auto technisch gezien beter, veiliger en duurzamer rijden, we hebben er niets aan als mensen het niet voldoende vertrouwen. In dit onderzoek wordt vertrouwen in een virtuele persoon op verschillende manieren gemeten: proefpersonen spelen risicovolle spelletjes met de virtueel persoon en stappen daarna in een rijsimulator, waar de virtuele persoon de controle overneemt van het voertuig.”
[caption id="attachment_61322" align="aligncenter" width="520"] Links: het virtueel gemaakte hoofd van Verberne. Rechts: standaard avatar ‘Bob’. Midden: avatar met evenveel fysieke kenmerken van Verberne als Bob.[/caption]
Hoe link je zelfrijdende auto’s aan duurzaamheid?
“Mensen zijn verre van optimale bestuurders met betrekking tot duurzaamheid. Om te weten hoe je duurzaam moet reageren in het verkeer, moet je ver vooruit kunnen kijken. Omdat het zicht van mensen beperkt is, en vaak ook nog geblokkeerd wordt door objecten op en naast de weg, kunnen mensen simpelweg niet zo ver vooruit kijken als zelfrijdende auto’s. Door beter te anticiperen en te communiceren met andere auto’s, kunnen zelfrijdende auto’s gedrag vertonen waarbij duurzaamheid geoptimaliseerd wordt.”
Ook al zou deze auto technisch gezien beter, veiliger en duurzamer rijden, we hebben er niets aan als mensen het niet voldoende vertrouwen
Op welk gebied kan de meeste besparing worden geleverd?
“De meeste reductie in brandstofverbruik kan worden gerealiseerd met betrekking tot optrekken en afremmen. Wanneer zelfrijdende auto’s gaan communiceren met elkaar en met de infrastructuur, dan weet een auto precies wanneer een verkeerslicht groen wordt en waar andere auto’s zich bevinden. Daarop kan vroegtijdig geanticipeerd worden, zodat het optrek- en afremtraject geoptimaliseerd wordt."
"Bovendien wordt er ook veel onderzoek gedaan naar auto’s die kort op elkaar rijden, de zogenoemde platoons. Omdat auto’s in een platoon kort op elkaar rijden en met elkaar communiceren, kunnen ze als het ware als één auto voortbewegen. Dat wil zeggen dat elke auto in de platoon tegelijkertijd kan optrekken of afremmen naargelang de situatie. Bovendien hebben de auto’s minder luchtweerstand, zodat hun brandstofverbruik afneemt.”
Zijn er nog meer voordelen?
“Eén van de grootste voordelen naast duurzaamheid is de vermindering in dodelijke en niet-dodelijke ongelukken. Als je verder weet dat de belangrijkste oorzaak van deze ongelukken de menselijke factor is – schattingen lopen uiteen van 90,3 tot 99,2 procent – dan zie je dat veel ongelukken voorkomen kunnen worden door zelfrijdende auto’s die, in tegenstelling tot mensen, niet moe of afgeleid raken.
Een ander voordeel is dat de mobiliteit van meerdere mensen verhoogd kan worden. Nu zijn ouderen en kinderen onder de 16 jaar afhankelijk van anderen en het openbaar vervoer om van A naar B te komen. Wanneer de zelfrijdende auto goed functioneert, neemt de mobiliteit van iedereen toe. Dat betekent dat dronken mensen naar huis kunnen worden gereden, kinderen naar school gebracht kunnen worden, en ouderen vervoerd kunnen worden wanneer ze willen.”
Argumenten als ‘maar ik vind autorijden leuk’ en ‘ik denk dat ik beter kan autorijden’ wegen wat mij betreft minder zwaar dan de potentiële positieve effecten van zelfrijdende auto’s
Welke nadelen voorzie je?
“Ten eerste gaat de rijvaardigheid van de bestuurders achteruit. Aangezien ze minder of niet meer zelf rijden, gaat deze vaardigheid langzaamaan verloren. Wanneer de zelfrijdende auto dan de hulp nodig heeft van de mens – techniek is ook niet perfect – dan zal deze minder in staat zijn om adequaat in te grijpen."
"Ten tweede is het lastig om aan te geven wie er verantwoordelijk is voor een mogelijk ongeluk. Moet je dan de programmeur aanklagen omdat er een bug in het systeem zit? Of de fabrikant van de auto? Of de maker van het communicatiesysteem dat op dat moment faalde? Er wordt nu druk gekeken naar hoe we met dit vraagstuk om moeten gaan.”
Stelling: door mensen veroorzaakte CO2-uitstoot mag door slimme technologie worden opgelost als hiervoor een beetje controle wordt ingeleverd.
“Ik wil zelfs stelliger zijn: laat dat beetje maar weg. Als slimme technologie in staat is om CO2 uitstoot van auto’s te verminderen, dan moeten we daar vooral naartoe. Argumenten als ‘maar ik vind autorijden leuk’ en ‘ik denk dat ik beter kan autorijden’ wegen wat mij betreft minder zwaar dan de potentiële positieve effecten van zelfrijdende auto’s.”
Zou jij in een zelfrijdende auto willen rijden?
“Natuurlijk! Hoewel ik al 4 jaar onderzoek doe naar zelfrijdende auto’s, heb ik er nog nooit in een mogen rijden. Het lijkt me interessant en spannend om te kijken hoe ver de techniek momenteel is, en of ik zelf de controle wel uit handen al durf te geven. Misschien moet ik toch een keer een ritje in die auto van Google regelen.”
Foto's: Frank Verberne
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
