De CO2-uitstoot in de luchtvaart is een heet hangijzer. Volgens de wereldwijde luchtvaartorganisatie IATA stootte het wereldwijde luchttransport in 2017 859 miljoen ton CO2 uit; dat staat gelijk aan 2 procent van de wereldwijde uitstoot. Maar met groei van luchtvaart, stijgt die uitstoot ook; IATA voorspelt dat het aantal luchtreizigers in 2037 verdubbeld kan zijn naar 8 miljard per jaar. De luchtvaartorganisatie van de Verenigde Naties, ICAO, voorspelt dat de CO2-uitstoot stijgt met 300 tot 700 procent in 2050 ten opzichte van 1990.
De milieuwinst die biokerosine kan opleveren, is niet gering. IATA stelt dat duurzame vliegtuigbrandstof gemaakt van grondstoffen als jatropha-olie, algen of biomassa de CO2 voetafdruk van kerosine kan verminderen met ongeveer 80 procent. De organisatie stelde zich in 2018 ten doel om in 2025 1 miljoen vluchten te laten vliegen op biokerosine. Ter vergelijking: tussen 2008 en 2018 vlogen in totaal 100.000 vluchten voor een deel op biokerosine.
Ook in Nederland liggen de ambities hoog. Op de dag van het interview presenteerde voormalig staatssecretaris van milieu Pieter van Geel een rapport over de groei van Eindhoven Airport. In dat rapport stelt hij onder andere dat de luchthaven meer gebruik moet maken van duurzame kerosine. In 2030 moet, op basis van eerdere afspraken, veertien procent van alle kerosine op de luchthaven bestaan uit duurzame kerosine. Van Geel stelt voor om dat te versnellen door in 2023 een doel van vijf procent te stellen. “Die ambitie is enorm,” reageert Theye Veen, executive director van biokerosineleverancier SkyNRG. “Vijf procent in 2023 is ongeveer 5.000 ton, net zoveel als de wereldwijde capaciteit op dit moment.”
Kansen voor biokerosine:
- Tussen 2008 en 2018: 100.000 vluchten
- Doel voor 2025: 1 miljoen vluchten
- Productie op dit moment: 5.000 ton
- Marktaandeel kerosinemarkt: 0,002 %
Wereldwijde markt
Met 5.000 ton per jaar is de markt nog klein. Eén fabriek in de buurt van Los Angeles is verantwoordelijk voor die productie. “Het is 0,002 procent van de wereldwijde markt voor Jet-A1 kerosine; dus echt heel klein.” Voor de duurzame kerosine van SkyNRG wordt nu afgewerkt frituurvet als grondstof gebruikt. Voor de volumes die nu geproduceerd worden, is daar voldoende van. Hoewel de markt nog klein is, neemt de vraag wel toe. SkyNRG voorzag de afgelopen jaren ruim 25 airlines van duurzame kerosine. “Er zijn nu dagelijkse vluchten die op door ons geleverde duurzame brandstof vliegen”, zegt Theye Veen.
Op dit moment wordt de duurzame kerosine nog bijgemengd bij normale kerosine. Dat bijmengpercentage is gebonden aan regels. “Met de huidige technologie, op basis van afgewerkt frituurvet, krijg je kerosine die vergelijkbaar is met fossiele kerosine. Er zijn al testen gedaan om op 100 procent biokerosine te vliegen, dat werkt,” zegt Veen, “Uiteindelijk zul je op 100 procent kunnen vliegen.” Het zou Veen niet verbazen als dat binnen een paar jaar ook voor commerciële vluchten mogelijk is.
Grondstoffen als uitdaging
“De allergrootste uitdaging is misschien wel de grondstof. Wij gebruiken nu frituurvet, maar de hoeveelheid frituurvet in Europa is niet zo groot dat je heel Europa daarop kunt laten vliegen. Dus je moet op zoek naar andere grondstof-technologie combinaties”, zegt Veen. De grondstof zal zeker veranderen in de komende tien jaar. “We gaan naar steeds smerigere afvalstromen, waarvan we misschien nu nog niet eens weten dat we ze kunnen verwerken, de technologie gaat daar een enorme hulp in zijn”, voorspelt Veen. Welke technologieën dat zijn, hangt af van de regio en grondstof. In de Verenigde Staten wordt bijvoorbeeld een fabriek gebouwd die uit huishoudafval kerosine moet gaan maken. De technieken die nu ontwikkeld worden, zijn ook niet allemaal helemaal proven technologies, legt Veen uit. “Van de techniek in de Verenigde Staten weten we bijvoorbeeld nog niet of hij zal werken.”
Eén van de mogelijke technieken is het gebruik van synthetische kerosine. Daarbij wordt uit een koolstofbron, water en duurzame elektriciteit kerosine gemaakt wordt. “Uiteindelijk is er, heel simpel gezegd, van ieder koolstofatoom, kerosine te maken”, stelt Veen. Dan kan in theorie ook CO2 worden omgezet in kerosine. Veen ziet dat “als een heel interessante ontwikkeling en één van de oplossingen die we nodig gaan hebben om de luchtvaart te verduurzamen.”
Meer technieken nodig
Als vliegtuigen met 100 procent duurzame kerosine afgetankt mogen worden, zijn er meer technieken nodig voor een luchtvaartmaatschappij als bijvoorbeeld KLM volledig op duurzame kerosine kan vliegen. “Alleen op basis van afvaloliën zoals frituurvet ga je het niet redden”, zegt Veen. In Zweden, op luchtvaartgebied geen grote speler, ligt een ambitie om in 2045 alleen op duurzame kerosine te vliegen. “Dat is alleen te bereiken op het moment dat je andere technologieën kunt inzetten om die targets te bereiken.”
Naast frituurvet zijn er meer grondstoffen voor duurzame kerosine. Zo vlogen de Amerikaanse luchtvaartmaatschappij United Airlines en het Australische Qantas Airways al op biokerosine gemaakt uit niet-eetbaar mosterdzaad. South African Airways vloog, in samenwerking met SkyNRG, in 2016 op tabaksolie. Etihad Airways uit Abu Dhabi voerde afgelopen januari een vlucht naar Schiphol uit met duurzame kerosine gemaakt uit zeekraal. Deze plant groeit onder andere in zoutmoerassen en mangroven.
Prijs
Hoewel de markt groeit en de voordelen er zijn, stappen airlines nog niet massaal over. Eén van de belangrijkste bottlenecks is de prijs. Waar de prijs van een liter fossiele kerosine volgens IATA uitkomt op ongeveer 52 dollarcent, kost biokerosine op dit moment twee à drie keer zoveel. Maar, zegt Veen, dat is de prijs in Los Angeles. “Als je het naar Europa haalt, ben je alweer een stuk duurder uit.”
In de Verenigde Staten zijn stimuleringsregelingen die biokerosine aantrekkelijk maken; de Nederlandse overheid heeft een eerste stap gezet, maar verder in Europa zijn er nog geen stimuleringsregelingen. Bovendien moeten de transportkosten worden meegerekend: volgens Veen komt de prijs dan vijf à zes keer hoger uit dan fossiele kerosine.
Dat de prijs hoger ligt, heeft niet alleen te maken met de productiecapaciteit. Er is ook concurrentie van de biodieselmarkt, omdat van grondstoffen voor duurzame kerosine ook biodiesel gemaakt kan worden. Naar biodiesel is veel meer vraag, dus ook meer productie. “In de luchtvaartmarkt betaal je de prijs voor biodiesel en een beetje meer om de biokerosine überhaupt te krijgen.” De komende jaren moet de prijs in Europa verder dalen, onder andere door nieuwe Europese regels die incentives bieden en doordat er meer beschikbaar komt.
Betaalbaarheid
Om duurzame kerosine betaalbaar te maken, ontwikkelt SkyNRG, in afwachting van verder overheidsbeleid, diverse programma’s. Eén daarvan is het KLM Corporate Biofuel Programme. Grote Nederlandse bedrijven betalen in dit programma extra geld voor hun vliegtickets bij KLM. Van het extra geld wordt het ‘prijsgat’ tussen fossiele kerosine en duurzame kerosine kleiner. “Met deze programma’s stellen wij organisaties in staat om te vliegen op duurzame kerosine en tegelijkertijd iets aan hun carbon footprint te doen”, legt Veen uit.
In de toepassing van biokerosine is luchtvaartmaatschappij KLM één van de voorlopers. De maatschappij voerde in 2011 de eerste vlucht uit waarbij een mix van biokerosine en normale kerosine gebruikt werd. Op dit moment worden alle vluchten vanuit Los Angeles en het Zweedse Växjö uitgevoerd op een mix die bestaat uit duurzame kerosine en normale kerosine. SkyNRG levert voor al deze vluchten de duurzame kerosine. In het KLM corporate biofuel programme doen onder andere ABN Amro, Arcadis, Luchtverkeersleiding Nederland, het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat en de gemeente Amsterdam mee.
Naast biokerosine wordt in de luchtvaartindustrie ook gekeken naar elektrisch vliegen. Dat ziet Veen als een kans, maar wel op specifieke plekken. “In het noorden van Noorwegen liggen bijvoorbeeld twee airports vlak bij elkaar. Met de auto ben je zeven uur onderweg, vliegen is dertig minuten. Dat is een afstand die met een elektrisch vliegtuig uitstekend te doen kan zijn, omdat alle voordelen van elektrisch vliegen er zijn. Als je kijkt naar de grotere commerciële luchtvaart, is dat voordeel denk ik heel beperkt.”
Beschikbaarheid
De fabriek in Californië gaat de productie opschalen, maar dat is volgens Veen nog steeds een druppel op een gloeiende plaat. SkyNRG kondigde recent aan om zelf een fabriek te gaan bouwen in Delfzijl. Daar moet vanaf 2022 jaarlijks 100.000 ton duurzame kerosine geproduceerd worden. Luchtvaartmaatschappij KLM wordt de grootste afnemer.
Naast SkyNRG zijn er meer bedrijven actief op het gebied van duurzame kerosine. Het Finse bedrijf Neste ondertekende recent een overeenkomst met Air BP om alle luchthavens in Zweden van biokerosine te gaan voorzien. Neste heeft ook plannen om een fabriek voor biokerosine te openen; die komt mogelijk in Rotterdam. Voorlopig ziet Veen de andere bedrijven niet als een bedreiging. “De ambities in de luchtvaart zijn zo hoog, dat er plek is voor iedereen die zich nu op dit speelveld beweegt en nog heel veel anderen.”
Afbeeldingen: SkyNRG
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
