Dat is het uitgangspunt van het onderzoek door AMO, de onderzoeksfaciliteit en ‘think tank’ van Rem Koolhaas’ Office for Metropolitan Architecture (OMA), onder leiding van Reinier de Graaf. Architect Tanner Merkeley, werkte mee aan dit onderzoek en stelt dat duurzaamheid een groot begrip is waar veel mensen, maar ook bedrijven, mee worstelen doordat de term niet voor iedereen dezelfde betekenis draagt.
"Wat vandaag als duurzaam wordt beschouwd, zal niet per se over 20 jaar nog duurzaam zijn"
Impact op duurzaamheid vergroten
“Wat we zien is dat duurzaamheid vaak wordt gebruikt als een soort marketingstrategie en daar willen we als architecten vanaf stappen”, zegt Merkeley. “De impact die wij als architecten maken op het gebied van duurzaamheid is nog veel te klein. Dit komt omdat wij duurzame praktijken vaak nog meten op bijvoorbeeld gebouwniveau. Ook worden duurzame activiteiten in veel gevallen uitgevoerd binnen een kleine gemeenschap van gelijkgestemden. Als je deze activiteiten onder een vergrootglas legt en vergelijkt met de rest van de wereld, dan zie je dat we maar een beperkte impact hebben.”
Om de duurzaamheidsimpact van architectuur te vergroten, heeft de onderzoeksfaciliteit van OMA een visie ontwikkeld waarin Europese landen in 2050 volledig zijn overgestapt naar hernieuwbare energiebronnen. In het document Roadmap 2050: A Practical Guide to a Prosperous, Low-Carbon Europe verwijst AMO naar de klimaattop die in 2009 plaatsvond. Tijdens deze conferentie ondertekenden 115 wereldleiders in Kopenhagen een overeenkomst om de wereldwijde CO2-emissie in 2050 met 80 tot 95 procent terug te dringen.
Energievoorziening waarborgen
In samenwerking met onder meer McKinsey ontwikkelde AMO voor het Roadmap-document een grafische vertelling waarin de geografische, staatkundige en culturele gevolgen van een nul-emissie-energiesector zijn beschreven. Door de energie-infrastructuur volledig te integreren en te synchroniseren, kan Europa maximaal profiteren van de aanwezigheid van verschillende duurzame energiebronnen en in 2050 de energievoorziening waarborgen, stelt AMO in het document.
“De wereldleiders hebben dan wel een klimaattop ondertekend, maar weten vaak niet waar te beginnen of wat dat in de praktijk betekent”, zegt Merkeley. “Daarom zijn wij betrokken bij projecten als de roadmap, maar ook bij projecten als Zeekracht, waarin we hernieuwbare energiebronnen realiseren, zoals een windpark in de Noordzee. Hierin maken we dus volledig gebruik van wat al aanwezig is en putten we geen schaarse grondstoffen uit.”
Gebouw met verschillende functies
Naast een grootschalige groene energie-infrastructuur, ziet Merkeley voor architectuur ook kansen om bij te dragen aan duurzaamheid in de stedelijke omgeving. Zo leverde OMA eerder het Rotterdamse Timmerhuis op, wat volgens de architect het duurzaamste multifunctionele gebouw is dat op dit moment in Nederland is gerealiseerd. Aan de buitenkant zullen voorbijgangers dit gebouw niet onmiddellijk als duurzaam beschouwen, omdat er nauwelijks esthetische kenmerken, zoals zonnepanelen en beplanting, in en op het Timmerhuis zijn verwerkt.
Maar volgens Merkeley is het gebouw toch duurzaam vanwege de verschillende functies die het biedt aan bewoners en gebruikers. Zo heeft het architectenbureau in het gebouwontwerp niet alleen rekening gehouden met voldoende daglicht, natuurlijke ventilatie en energiezuinige verlichting, maar ook met de inpassing van gedeelde ruimtes. Merkeley: “Het Timmerhuis heeft een hoge gebruikswaarde. In de praktijk zijn bijna al onze gebouwen duurzaam, maar we zijn ons bewust van de beperkingen van de duurzaamheidsnormen. Er zijn namelijk veel verschillende eisen voor duurzaamheid in gebouwen.”
De architect verwijst naar certificeringsmethodes als de wereldwijd bekende Breeam-certificering die in Groot-Brittannië is ontwikkeld en de Leed-certificatie die vooral in de Verenigde Staten wordt toegepast. Deze methodes hebben elk andere eisen opgenomen om een gebouw als duurzaam te certificeren. Dit kan hindernissen opleveren, doordat gebouwen op die manier niet met elkaar vergeleken kunnen worden op het gebied van duurzaamheid, stelt de architect.
“Dat is het meest verwarrende deel van het duurzaamheidargument”, zegt Merkeley. “De normen van duurzame gebouwen veranderen bovendien naarmate de technologie zich verder ontwikkelt. Wat vandaag als duurzaam wordt beschouwd, zal niet per se over twintig jaar nog duurzaam zijn.”
"We werken samen aan de ontwikkeling van leefbare steden die de tand des tijds doorstaan"
Stad van de toekomst
Om dit waardeverlies te voorkomen, stelt de architect voor om zowel naar de toekomst als naar het verleden te kijken. Zo liggen er veel kansen in het bestuderen van de manieren waarop verschillende gebouwen zich door de tijd heen staande hebben gehouden.
Door bestaande gebouwen aan te passen aan de huidige technologie voor bijvoorbeeld energiebesparing, wordt de duurzaamheidsimpact van architectuur in de praktijk vergroot. Merkeley verwacht daarom in de toekomst dat bestaande low-tech-oplossingen hand in hand gaan met de Internet of Things (IoT)-technologie die op dit moment de stedelijke planontwikkeling domineert.
“Daardoor zal in de toekomst alles veranderen, maar tegelijkertijd niets.” Als voorbeeld noemt de OMA-architect de energiebesparing die Chinese steden wisten te realiseren door regenwater te verzamelen in een zwart vat, dat vervolgens met zonlicht werd verwarmd. Dit leverde een energiebesparing van 40 procent op voor het verwarmen van water voor douchecabines.
Verschillende contexten en situaties
Door deze slimme, maar simpele oplossingen te combineren met IoT en dataverzamelingen ziet Merkeley kansen om de stad van de toekomst voortdurend te ontwikkelen naar de veranderende behoeftes van zijn inwoners, maar ook naar de tijd waarin de stad zich bevindt.
Merkeley: “Bepaal voor jezelf wat het betekent om duurzaam te zijn. De term duurzaamheid wordt zo vaak rondgegooid dat we bijna niet meer kunnen aanduiden wat het precies betekent. Waar we bij OMA meer interesse in hebben, is het herdefiniëren van deze term in verschillende contexten en in verschillende situaties. Op die manier werken we samen aan de ontwikkeling van leefbare steden die de tand des tijds doorstaan.”
Foto's: Hoofdafbeelding: Ossip van Duivenbode via OMA, In tekst-afbeelding: Sebastian van Damme via OMA, Voetafbeelding: AMO Roadmap 2050 (Cropped by DuurzaamBedrijfsleven)
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
