Milieuorganisaties stellen 22 eisen om de luchtvaart snel duurzamer te maken

Dat blijkt uit de actieagenda voor een duurzame luchtvaart die milieuorganisaties Natuur & Milieu, Greenpeace, Milieudefensie en Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland woensdag hebben aangeboden aan de directeur-generaal luchtvaart van het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat (I&W). In het rapport staan 22 aanbevelingen om de luchtvaart sneller duurzamer te maken.

Lees hier meer over duurzame luchtvaart

Schiphol geen hub Europa

Dat is volgens de milieuorganisaties dringend noodzakelijk nu klimaatdoelen niet gehaald worden en stikstof een steeds groter probleem wordt, terwijl een luchthaven als Schiphol nog altijd geen natuurvergunning heeft. Het kabinet wil het aantal vluchten per jaar aan een maximum van 440.000 binden, maar volgens de organisaties kan dat aantal nog drastisch naar beneden als Nederland niet langer vasthoudt aan de internationale hub-functie van Schiphol. Nu is 32 procent van alle passagiers een overstapper van de ene op de andere internationale vlucht. Op vluchten van KLM en zijn partners is dat zelfs 70 procent. Volgens de organisaties worden reizigers nu tegen dumpprijzen naar Schiphol gelokt om over te stappen op lange afstandsvluchten. Dat is onhoudbaar. “Schiphol kan simpelweg niet langer de plek zijn waar heel Europa overstapt”, stellen ze.

Klimaateffect veel groter

Sinds 1990 is de CO2-uitstoot van vluchten die uit Nederland vertrekken met 260 procent gestegen: van 4,6 miljoen ton in 1990 naar 12 miljoen toen in 2019. De luchtvaart is daarmee verantwoordelijk voor ongeveer 6 procent van de totale Nederlandse CO2-uitstoot. In 2020 daalde die uitstoot door de coronapandemie naar 6,7 miljoen ton, maar dat effect is alweer teniet gedaan. Bovendien hebben de broeikasgassen die vliegtuigen uitstoten op grotere hoogte meer negatieve effecten op het klimaat. Het totale klimaateffect van de Nederlandse luchtvaart is daardoor waarschijnlijk ongeveer 15 procent van het totaal.

Buiten Klimaatakkoord

Europa en Nederland hebben vooralsnog geen beleid voor het reduceren van het klimaateffect van vliegen. Ook hoeft de luchtvaart niet te voldoen aan de afspraken die met andere sectoren zijn gemaakt in het nationale klimaatakkoord. Daarin is afgesproken om de uitstoot van broeikasgassen in 2030 te halveren ten opzichte van 1990. Met de luchtvaart zijn aparte afspraken gemaakt om in 2070 klimaatneutraal te zijn, de uitstoot in 2050 te halveren en in 2030 op het niveau van 2005 te brengen. Die doelen zijn niet vastgelegd in de wet en kunnen daardoor niet gehandhaafd worden. De verwachting is zelfs dat het vliegvolume en daarmee het totale energieverbruik en de emissies van de luchtvaart sterk zullen toenemen. Een van de actiepunten in het rapport is dan ook om de luchtvaart ook aan die afspraken te binden.

Lees hier meer over de afspraken en de voortgang van het Klimaatakkoord

Plafond voor CO2-uitstoot

Er zou ook een CO2-plafond voor de luchtvaart moeten komen. Dat staat in het regeerakkoord, maar de milieuorganisaties willen dat dit al in de zomer van 2023 wordt ingevoerd, als een soort garantie dat afgesproken doelen ook behaald worden. Dat plafond moet in lijn zijn met de klimaatafspraken van Parijs om de opwarming van de aarde op 1,5 graad te houden. Dan mag de luchtvaart in totaal nog maar 172 megaton CO2 uitstoten voordat er emissieloos gevlogen moet worden en moet de uitstoot jaarlijks met 5 procent afnemen. Dat schept ruimte voor circa 300.000 tot 360.000 vluchten per jaar, heeft het rapport berekend. Minder dus dan de 440.000 die het kabinet voorstelt.

Belasting op tickets en brandstof

Andere actiepunten in het rapport zijn onder meer het verhogen van de vliegbelasting volgens het principe ‘de vervuiler betaalt’. Alle negatieve kosten van vliegen – zoals CO2, stikstof, geluid, ultrafijnstof, landgebruik – zouden in de prijs van een ticket terug moeten komen. Ook zou het duurder moeten worden naarmate iemand verder vliegt. De invoering van energiebelasting op vliegtuigbrandstof zou de gemiddelde ticketprijs met slechts 10 procent verhogen, maar de CO2-emissie van de luchtvaart met 11 procent verlagen, aldus het rapport.

Belasting op Frequent Flyer Miles

Nu maakt 8 procent van de Nederlanders 40 procent van alle vliegreizen, vooral zakelijk. Om dat te ontmoedigen zou het kabinet naar Duits voorbeeld de Frequent Flyer Miles moeten belasten als inkomen. Om toerisme minder vliegafhankelijk te maken zou het kabinet voorlichtingscampagnes moeten opzetten om mensen de klimaatimpact van vliegen duidelijk te maken en reclame voor fossiele brandstoffen moeten verbieden. Nu nemen Nederlanders voor een kwart van hun vakanties het vliegtuig en veroorzaken ze daarmee bijna tweederde van de vakantie-uitstoot. Verder zou het kabinet innovatie en de ontwikkeling van stillere en schonere vliegtuigen meer moeten stimuleren. In 2050 werkelijk klimaatneutraal vliegen kan alleen op 100 procent niet-fossiele brandstoffen, maar tot 2050 is elektrisch vliegen of vliegen op waterstof waarschijnlijk alleen op korte afstanden mogelijk.

Lees hier meer over de uitstoot van privéjets, zoals die van Max Verstappen

Schadelijk en oneerlijk

Volgens de milieuorganisaties is het maatschappelijk en ecologisch onhoudbaar om het luchtvaartbeleid op deze manier voort te zetten. “Met onze agenda dragen wij oplossingen aan waarmee de luchtvaart opereert binnen de grenzen van het klimaat en onze leefomgeving én voorziet in de vliegbehoefte van de inwoners van Nederland én de economie. De luchtvaart moet meer en sneller verduurzamen. Voor het klimaat, de natuur en iedereen die in de omgeving van luchthavens woont, werkt en leeft”, zegt directeur Marjolein Demmers van Natuur & Milieu. “De luchtvaart in haar huidige vorm, met zelfs groeiplannen, past totaal niet in de huidige werkelijkheid. Het is schadelijk en oneerlijk dat de sector uitgezonderd is van maatregelen om binnen de anderhalve graad opwarming te blijven en bovendien ook nog vele belastingvoordelen geniet die voor andere sectoren niet gelden.”