Hoe duurzaam is een elektrische fiets?

Hoe werkt een e-bike?

De elektrische fiets werkt hetzelfde als een gewone fiets: je trapt op de trappers, de wielen draaien rond en je gaat vooruit. Groot verschil is dat er bij de elektrische fiets een tweede aandrijflijn is, naast de benenwagen: een elektromotor. Deze ondersteunt bij het trappen en zorgt voor een deel van de aandrijving. Afhankelijk van de instellingen van de fiets ondersteunt de motor meer of minder.

De elektromotor haalt zijn energie uit een lithium-ionbatterij, die doorgaans in het frame of bij de bagagedrager van de fiets zit. De batterij kun je opladen met een snoer. Of je vervangt de batterij door een opgeladen versie en legt de lege batterij in de lader.

Wat zijn de voordelen van een e-bike?

Een e-bike zorgt ervoor dat je zonder veel spierkracht en uithoudingsvermogen toch hard en ver kan fietsen. Voor mensen die minder fit zijn en niet meer normaal kunnen fietsen geeft de e-bike hun mobiliteit terug. Scholieren die ver van school wonen kunnen met de e-bike toch de fiets pakken.

Duurzaamheid wordt ook vaak genoemd als voordeel van de e-bike. Als een scholier een fiets in plaats van een (benzine)scooter krijgt, scheelt dat veel fossiele brandstof. Wordt de fiets met groene stroom opgeladen dan is het een duurzame vorm van mobiliteit. Beter voor het milieu dan een scooter of auto, maar natuurlijk minder duurzaam dan de normale fiets.

Hoe duurzaam is een e-bike?

Onderzoek naar de uitstoot in de levenscyclus van een elektrische fiets laat zien dat deze meer dan twee keer zoveel CO2 uitstoot als een normale fiets. Dat verschil zit hem vooral in de elektromotor en in de batterij. De productie van een batterij en het winnen van de materialen die nodig zijn, zorgt voor veel CO2-uitstoot.

In vergelijking met een scooter stoot een elektrische fiets echter veel minder CO2 uit. Ook een elektrische scooter, die een grotere batterij heeft en meer weegt, is vervuilender dan een e-bike: meer dan twee keer. De vergelijking met een auto komt helemaal positief uit voor de elektrische fiets.

Lees ook: Deze start-up wil elke fiets elektrisch maken

Welke vervoersmiddelen vervangen e-bikes?

Als je écht wilt weten of de opkomst van de e-bike een zegen is voor duurzaamheid, moet je weten welke voertuigen de e-bikes vervangen. Zijn er meer e-bikes, en daardoor minder scooters en auto’s? Dan is dat netto positief. Vervangt de elektrische fiets vooral normale fietsen? Dan is dat geen goed nieuws voor duurzaamheid. Er is veel onderzoek gedaan naar dit ‘vervangingseffect’. De resultaten zijn niet eenduidig maar wijzen wel naar het negatieve: het zijn vooral gewone fietsen die tegenwoordig vervangen worden.

Maarten Kroesen, onderzoeker van mobiliteitsgedrag aan de TU Delft, onderzoekt onder andere het vervangingseffect in Nederland. In 2021 publiceerde hij met collega’s een onderzoek dat laat zien dat de e-bike minder vaak een OV- of autorit vervangt dan men uit eerder onderzoek dacht. Vooral gewone fietsritjes worden vervangen. Slecht nieuws voor het milieu, gezien de hogere milieulast van elektrische fietsen.

Wie rijden er op elektrische fietsen?

Maar Kroesen heeft een kanttekening. “De markt voor e-bikes is geëxplodeerd sinds ik er voor het eerst onderzoek naar deed in 2017. Inmiddels is meer dan 50 procent van de verkochte fietsen een elektrische”, vertelt hij. “Daarmee is de markt ook veranderd. In het begin waren het vooral ouderen, nu rijden ook scholieren en werkende mensen op een elektrische fiets. Die laatste groepen groeien ook heel hard.”

Dat is een belangrijke verschuiving. Want waar de ouderen misschien vooral een e-bike nemen als alternatief voor de fiets, die ze misschien niet meer kunnen gebruiken, geldt dat niet voor scholieren en werkenden. “Zeker voor woon-werkverkeer kan de e-bike veel betekenen. Bedenk je: van alle ritten die mensen maken tussen de nul en vijf kilometer, pakken we voor een kwart de auto. Als je die vervangt door een (elektrische) fiets, maak je grote milieuwinst.” Uit het onderzoek van Kroesen bleek ook dat voor forenzen de e-bike wél autoritjes vervangt.

Lees ook: Elektrische fiets van de zaak stimuleert duurzaam woon-werkverkeer

Let wel: het gaat hier om het vervangen van ‘gereden kilometers’. Er lijken weinig mensen te zijn die een e-bike aanschaffen in plaats van de auto. Maar de auto blijft wel vaker staan, waardoor er minder CO2 vrijkomt uit de uitlaat.

Is een e-bike gezond?

Kroesen denkt trouwens dat er meer is dan alleen duurzaamheidswinst. “Onderzoek laat zien dat de e-bike geldt als gematigde activiteit. Mensen bewegen er meer door, en dat is goed voor allerlei dingen.” Aan de andere kant: Kroesen werkte mee aan een onderzoek waaruit eigenlijk geen verband bleek tussen fysieke gezondheid (in het bijzonder een gezond BMI) en (elektrisch) fietsen. Sterker: dat onderzoek vond een positief verband tussen e-bike en obesitas. Waarschijnlijk omdat een e-bike voor zwaardere mensen makkelijker te gebruiken is dan een normale fiets.

Een onderbelicht en weinig onderzocht aspect van fietsen is het mentale welzijn. “Mensen die bijvoorbeeld weer mobiel worden door een e-bike voelen zich mentaal beter. Daar zou meer onderzoek naar moeten worden gedaan”, denkt hij.