Het nieuwe werken: ‘Behoud van minder reizen is veel meer dan een mobiliteitsvraagstuk’

In Nederland wordt 27 procent van alle CO2-uitstoot veroorzaakt door mobiliteit; goederen en personenverkeer. Die laatste groep is voor een derde verantwoordelijk voor de CO2 uitstoot, met de auto als voornaamste boosdoener. Van personenvervoer over de weg is 56 procent zakelijk verkeer. Werkgevers vormen een belangrijke schakel in dit systeem; de helft van alle autokilometers in Nederland wordt betaald of bepaald door de werkgever.

Anders Reizen onderzoekt anders werken

“Daarom is onze missie: een gezonder en schoner Nederland door de CO2-uitstoot van zakelijk verkeer te halveren”, vertelt Hugo Houppermans, directeur van Anders Reizen. Anders Reizen is een coalitie van ruim vijftig grote organisaties met een vertegenwoordiging van bijna een half miljoen medewerkers die zich hebben gecommitteerd aan CO2-reductie. De coalitie is sinds 2015 actief met het verduurzamen van mobiliteit, maar sinds een paar maanden hebben de ontwikkelingen een nieuwe dimensie gekregen. “Natuurlijk was de welwillendheid er al wel bij onze leden om meer thuis te werken, maar voor velen van hen is pas de afgelopen maanden duidelijk geworden dat dit ook daadwerkelijk kan, zonder dat de organisatie daaronder lijdt. Niet reizen is bovendien de beste manier om CO2 te besparen.”

Anders Reizen heeft een infographic ontwikkeld, waarmee werkgevers eigen beleid kunnen opstellen voor effectief tijd- en plaatsonafhankelijk werken. Daarin zitten ook praktische adviezen voor werknemers. Benieuwd naar de infographic? Ga dan naar Anders Reizen

Anders Reizen onderzocht wat er voor nodig is om de nieuwe manier van werken zoveel mogelijk te behouden nu Nederland steeds meer open gaat. Want hoe zorgen we dat we niet weer massaal de weg op gaan als de maatregelen worden opgeheven? “Het belangrijkst is dat werknemers de mogelijkheid krijgen om tijd- en plaatsonafhankelijk te blijven werken”, vertelt Houppermans. “En om dat goed in te richten moet je verder kijken dan alleen goede werkvoorzieningen thuis. Er moet gekeken worden naar de spelregels die dit faciliteren, maar ook de organisatiecultuur en intrinsieke motivatie vormen een essentieel onderdeel. Behoud van minder reizen betekent feitelijk herinrichting van werkprocessen. Dit gaat veel verder dan een mobiliteitskwestie. Het is in feite een organisatievraagstuk geworden.”

Lees ook: Werken tijdens corona: “De vraag is of we ooit weer allemaal terug naar kantoor gaan”

Gedragsverandering in de organisatie

Om iedereen in de organisatie mee te krijgen zijn gedragsveranderingen nodig. “Het is belangrijk dat mensen de voordelen van thuiswerken hebben ervaren”, gaat Houppermans verder. Voor de werknemer ligt dit voor de hand. Geen reistijd betekent geen filestress en meer tijd voor werkgerelateerde activiteiten. “En we ontdekten ook dat mensen zich over het algemeen thuis beter konden concentreren dan op werk, waardoor de productiviteit hoger lag. Werkgevers zien deze hogere efficiëntie ook terug en besparen bovendien reis- en verblijfkosten. Nu zowel werkgevers als werknemers weten wat thuiswerken kan opleveren, is er momentum om gedrag blijvend te veranderen.”

Vertrouwen en betrokkenheid

Volgens Houppermans is er in de volgende fase een grote rol weggelegd voor leiderschap. “Het is de taak van de werkgever om duidelijke richtlijnen uit te zetten over wat de nieuwe standaard wordt; bijvoorbeeld twee dagen op kantoor, drie dagen thuis. Vervolgens zal de focus van de werkgever veel meer op resultaten moeten liggen, dan op aanwezigheid. Hier speelt vertrouwen een belangrijke rol. Natuurlijk moet er eerst gekeken worden naar de kernactiviteiten van een organisatie, maar wij denken dat met name de dienstensector gebaat kan zijn bij deze aanpak.”

En hoe zit het dan met mensen die juist veel waarde hechten aan een kantoor of thuiswerken vervelend vinden door persoonlijke omstandigheden? Houppermans: “Dat is inderdaad een heel belangrijke groep om rekening mee te houden. Als leidinggevende heb je de verantwoordelijkheid deze werknemers te identificeren en wel een plek te bieden. Je moet die stip op de horizon houden naar het nieuwe normaal en tegelijkertijd in contact blijven met je mensen om te checken of iedereen nog binnenboord is. Wat ons betreft ligt de grootste uitdaging bij engagement; hoe houd ik mensen betrokken bij mijn organisatie? Leidinggevenden zullen zich moeten bezighouden met de vraag wat de binding van werknemers met het bedrijf is, buiten dat het een transactionele relatie is. Dat wordt een grote uitdaging.”

Lees ook: Duurzame mobiliteit: hoe zorgen we dat mensen straks niet massaal de auto pakken?

Flatten the curve

Een andere conclusie van het onderzoek van Anders Reizen is dat mobiliteit veel meer gespreid moeten worden. “We leggen steeds meer asfalt en spoor aan doordat de drukte op piekmomenten te hoog is”, zegt Houppermans. “En veel mensen rijden in de spits zodat ze dan een parkeerplaats, werkplek of laadpaal kunnen bemachtigen.” Dit is logisch gedrag maar een onwenselijke prikkel, vindt Houppermans. “Ik denk dat we veel meer garanties moeten bieden, zoals het aanbieden van een  reserveringsysteem. Vanaf het moment dat je vertrekt met een deelauto of het openbaar vervoer tot aan je werkplek. Als deze keten naadloos op elkaar aansluit, kunnen we de capaciteit van onze infrastructuur veel beter spreiden. De werknemer wordt ontzorgd en krijgt de garantie dat vervoer en werkplek of ontmoetingsplek beschikbaar zijn.”

Misvattingen

En wat als werkgevers nog steeds denken dat de productiviteit van hun werknemers omlaag gaat wanneer ze thuis werken? Houppermans: “Aan die werkgevers wil ik vragen waar die angst precies zit. Is deze angst uitgekomen tijdens de corona-periode? Zo niet, breng dan eens in kaart wat het mogelijk aan kostenbesparing kan opleveren als reiskostenvergoeding wegvalt of minder kantoorruimte nodig is. Soms is de trigger om te veranderen nog zo plat, maar uiteindelijk draagt het bij aan een schoner Nederland en waarschijnlijk ook gezondere en vitale werknemers.”

Houppermans erkent ook dat het lastig is om leidinggevenden te overtuigen die echt niet in flexwerken geloven. “Uiteindelijk heb je hier weinig invloed op. Maar ik denk dat je hier als werkgever op de lange termijn last van gaat krijgen. Je wordt simpelweg een minder aantrekkelijke organisatie om voor te werken.”

Lees ook: De weg uit de crisis: Peter Bakker over de transitie naar een nieuw systeem

Overkoepelende aanpak

Voor alle organisaties die op dit moment de werkverdeling thuis of op kantoor aan het heroverwegen zijn heeft Houppermans een heldere aanbeveling. “Kijk breder dan alleen de reisbewegingen. Tijd- en plaatsonafhankelijk werken biedt meer voordelen: mensen gaan efficiënter te werk, de concentratie is beter en we zien meer creativiteit en innovatie op kantoor, doordat samenwerken nu meer op de activiteit is afgestemd. De beste kans op behoud van thuis- en flexibel werken is een mix van de juiste spelregels, faciliteiten, organisatiecultuur en motivatie. Elke laag in de organisatie - directie, leidinggevende, teamniveau en individuele werknemer – heeft hierin zijn eigen rol te spelen.”

Tot slot benadrukt Houppermans dat we er nog niet zijn als het nieuwe werken werkelijkheid is geworden. “De CO2-uitstoot van zakelijk reizend Nederland moet nog steeds drastisch omlaag. We hebben nu het onderwerp werken afgepeld, maar mensen blijven zich hoe dan ook verplaatsen. Daarom raden wij aan: als je reist, doe dat dan zo duurzaam mogelijk. Met Anders Reizen zullen we vervolgens altijd kijken hoe we de volgende transitie kunnen faciliteren en de CO2-uitstoot nog verder kunnen verlagen.”

Bron: Anders Reizen | Beeld: Adobe Stock, Anders Reizen