‘Het Dorp van de toekomst stelt sociale duurzaamheid voorop’

In november 1962 presenteerde Mies Bouwman de inzamelingsactie 'Open het Dorp'. Gedurende 23 uur zamelde de televisiepresentatrice geld in voor de opening van de eerste Nederlandse woongemeenschap en zorginstelling voor mensen met een verstandelijke en lichamelijke beperking. Bouwman wist ruim 12 miljoen gulden in te zamelen, waarna woongemeenschap Het Dorp in Arnhem tot stand kwam.

55 jaar na dato vragen de hedendaagse inzichten in de zorg en de technologie om een grondige vernieuwing. Daarvoor werd Academy Het Dorp in het leven geroepen. “In Academy Het Dorp gaan we op zoek naar slimme oplossingen die mensen met een ernstige handicap of chronische ziekte minder gedwongen afhankelijk maken van anderen”, vertelt Rob Hoogma, CEO van zorginstelling Siza en medeoprichter van Academy Het Dorp. De Arnhemse woongemeenschap is een locatie van Siza.

Inmiddels hebben de Ministeries van Economische Zaken (EZ) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) samen met zo’n vijftig bedrijven, kennisinstellingen, start-ups en overheidsorganisaties een zogenoemde Healthdeal ondertekend. Deze deal maakt het mogelijk om geldbronnen aan te boren om de innovaties binnen de Academy waar te maken.  

Klaar voor de toekomst

“We zetten in op technologische innovaties, nieuwe businessmodellen en de bouw van woningen die zowel duurzaam als toekomstbestendig zijn. De technologische innovaties worden in Academy Het Dorp ontwikkeld en getest, waarna ze direct toepassing vinden in de woongemeenschap Het Dorp. Tegelijkertijd wordt de woonwijk volledig vernieuwd, om te kunnen voldoen aan de zorgbehoeften van onze cliënten en aan de eisen op het gebied van duurzaamheid.”

Slimme rolstoelen die de mobiliteit van mensen met een lichamelijke beperking vergroten door gebruik van sensoren en GPS-systemen, huishoudelijke apparatuur die de zorgbehoevenden zelf kunnen bedienen en smart homes die met slimme sensoren bijdragen aan zorg wanneer dat nodig is. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van wat Academy Het Dorp samen met gebruikers, bedrijven, kennisinstellingen en zorgprofessionals voor ogen heeft.

De slimme oplossingen die binnen Academy Het Dorp worden ontwikkeld, zijn toegepast in twee zogenaamde Paswoningen in de wijk Het Dorp. De samenwerking tussen de betrokken partijen voor de totstandkoming van de Paswoningen, vormde de basis voor de oprichting van de Academy. In een Paswoning kunnen gebruikers de innovaties testen. Zo kunnen bewoners in de Paswoning onder andere de muren, keuken, verlichting, ramen en deuren met hun ogen aansturen. Dit stelt bewoners van Het Dorp in staat om minder afhankelijk te zijn van zorgverleners.

Zorginnovaties opschalen

Er zijn nauwelijks academische centra die zich richten op het ontwikkelen en onderzoeken van innovaties voor mensen die langdurig en vaak hun hele leven afhankelijk zijn van de zorg van anderen, meent Hoogma. “UMC’s zijn academische instituten die zich vooral richten op het genezen van ziektes. Maar dat is voor veel mensen niet voldoende”, zegt hij. “Wij proberen in Het Dorp een centrum te ontwikkelen voor technologische innovaties die mensen minder afhankelijk maakt van langdurige zorg, maar ook zorg bewezen efficiënter en effectiever maakt.”

Door de zorginnovaties direct toe te passen in de vernieuwde woongemeenschap, ziet de Siza-CEO kansen voor de bedrijven om hun technologie verder op te schalen. Hoogma: “10 procent van de wereldbevolking heeft te maken met een lichamelijke of verstandelijke beperkingen. Dat zijn 250 miljoen mensen wereldwijd en deze groep is groeiende. Dit betekent dat de innovaties die binnen Academy Het Dorp worden ontwikkeld interessant zijn voor een wereldwijde doelgroep.”

“Sociale duurzaamheid gaat over alle zaken die invloed hebben op de bewoners of gebruikers van een gebouw.”

Sociale duurzaamheid in Het Dorp

Juist vanwege deze doelgroep van zorgbehoevenden wegen duurzaamheid, welzijn en comfort zwaarder mee in de vernieuwing van Het Dorp. Zo werkt Siza volgens de bouwmethode Active Housing. In tegenstelling tot de passiefhuis-bouwmethode, die goed geïsoleerde gebouwen oriënteert op de zon om warmte effectief vast te houden, reageert een Active House op zijn omgeving.

Binnen een Active House werken verschillende bouwpartijen samen om zoveel mogelijk CO2-reductie, energie-efficiëntie, wooncomfort en duurzaamheid te realiseren. Denk aan een woning die uit duurzame materialen bestaat, zonnestroom opwekt en is voorzien van technologische installaties om zaken als energieverbruik en binnenklimaat zo goed mogelijk te houden voor de bewoner en het milieu.

“Het Dorp werd in 1962 opgericht vanuit de gedachte: ‘je bent geen invalide, je bent een mens. Net zoals ieder ander’”, zegt Louis Cleef, werkzaam bij Rockwool Public Affairs. “Gebouwen zijn bedoeld voor mensen om te wonen, werken en recreëren. Dat is in Het Dorp niet anders. Bij duurzaam bouwen wordt vaak gedacht aan energiebesparing en duurzame materialen. Dat zijn uiteraard noodzakelijke elementen binnen een duurzaam bouwwerk. Maar helaas zien we dat de focus op energiebesparing of CO2 vaak zo sterk is dat de sociale duurzaamheid, ofwel het comfort en het welzijn van de mensen wordt vergeten. Terwijl energie, comfort en welzijn juist prima hand in hand gaan.”

De isolatieleverancier is inhoudelijk betrokken binnen de herontwikkeling van woongemeenschap Het Dorp. Hiervoor past Rockwool de zogeheten AQSI-tool (Assessing and Qualifying on Social Impact of Buildings) toe. “AQSI is een hulpmiddel om de sociale duurzaamheid van gebouwen in beeld te brengen”, vertelt Cleef. “Sociale duurzaamheid gaat over alle zaken die invloed hebben op de bewoners of gebruikers van een gebouw.” Thema’s als veiligheid, gezondheid, wooncomfort, onderhoud, aanpasbaarheid, toegankelijkheid en impact op het milieu zijn in de AQSI-tool kenbaar gemaakt.

"De technologie is er al. En in Het Dorp gaat het zich bewijzen."

De eindgebruiker staat centraal

Volgens Rockwool staat de eindgebruiker van gebouwen te allen tijde centraal. Door deze gedachte vroeg in het bouwproces te integreren, stimuleert het concern andere stakeholders in het proces om beslissingen te maken op basis van sociale duurzaamheid. “Gebouwen hebben een grote invloed op mensen, op ons comfort, onze gezondheid, onze veiligheid, kortom op ons welbevinden. De invloed van de gebouwde omgeving op ons allemaal is dus enorm, en dat is de sociale impact”, meent Cleef.

“Die impact is grotendeels verborgen en weegt onvoldoende mee in de keuzes die we over onze gebouwen maken. Wij geloven dat het gebouw van de toekomst een gebouw moet zijn dat recht doet aan veiligheid, robuustheid tegen de gevolgen van klimaatverandering, gezondheid en comfort. Het moet ook continu aanpasbaar en flexibel zijn aan nieuwe woon- en gebruiksvormen en mee kunnen groeien met de veranderende behoeften van de gebruiker.”

Voeg daar de technologische innovaties van Academy Het Dorp aan toe en de woongemeenschap is klaar voor de toekomst, stelt Hoogma. “Veel vastgoedprojecten in de zorgsector hanteren nog steeds de bouwstandaarden van een aantal jaren terug, maar dat volstaat niet langer. Wij willen werken aan woningen die leren van de bewoner. Woningen die zelf energie opwekken en woningen die bewoners van Het Dorp de regie over hun leven in handen geven. De technologie is er al. En in Het Dorp gaat het zich bewijzen.”

Foto's: Hoofdafbeelding: Ronald Tilleman via Siza, In- tekstafbeelding en voetafbeelding: DoepelStrijkers via Siza (Cropped by DuurzaamBedrijfsleven)