Stel je het zo voor: je bent een autodealer. Er komt een klant binnen die niet vraagt naar één auto, maar naar een miljoen auto’s. Ze moeten volledig duurzaam zijn en het liefst gisteren geleverd. Dus of je een paar nieuwe fabrieken wilt bouwen?
Zo moet het ongeveer gevoeld hebben voor energieleveranciers toen NS en de andere spoorbedrijven, verenigd in VIVENS, in 2012 aankondigden over te willen stappen op groene stroom. In één klap 1,4 miljard kilowattuur die volledig hernieuwbaar moest worden. De grootste aanbesteding van groene stroom in de Nederlandse geschiedenis.
De eerste geluiden die we hoorden: wat jullie willen kan gewoon niet. We hebben toch doorgezet.
“Het was af en toe heel spannend,” zegt Ralph Luijt, manager Energie & Milieu bij NS Reizigers en nauw betrokken bij de aanbesteding. “De eerste geluiden die we hoorden: wat jullie willen kan gewoon niet. We hebben toch doorgezet. En het is kicken om te zien wat we nu in beweging hebben gebracht.”
Vandaag maakte VIVENS bij monde van NS bekend Eneco de aanbesteding te gunnen. In Nederland rijden treinreizigers vanaf 2018 volledig klimaatneutraal. Het jaarlijkse stroomverbruik van 1,4 miljard kilowattuur zal dan hernieuwbaar zijn. Dagelijks 1,2 miljoen treinreizen worden klimaatneutraal.
Nieuwe stroom
Dat ging niet zonder slag of stoot. Een grote uitdaging was de eis dat het nieuwe, dus additionele, groene stroom betrof. Geen gedoe met twijfelachtige certificaten van bestaande waterkrachtcentrales die de opwekking van energie niet verduurzamen. Een ook geen bijstook van biomassa waar elders bossen voor worden gerooid. “We willen daarbij geen groene stroom wegkapen bij bestaande gebruikers,” aldus Luijt. “Zij zouden gedwongen zijn grijs in te kopen.”
De elektriciteit die alle spoorvervoerders bij elkaar gebruiken is namelijk één procent van het totaal in Nederland. Dat is enorm. Het leverde een groot dilemma op. Carola Wijdoogen, verantwoordelijk voor duurzaam ondernemen bij NS: “We wilden écht nieuwe groene stroom. Maar dat is er nog niet, dus daarvoor moet de leverancier parken bouwen. Tegelijkertijd wil je wel zo snel mogelijk.
Er zijn de afgelopen jaren niet veel windparken gerealiseerd. We willen wel nieuwe stroom, maar ook de zekerheid dat het gerealiseerd gaat worden.
Het afbreukrisico is dan groot. “Er zijn de afgelopen jaren bijvoorbeeld niet veel windparken gerealiseerd,” zegt Wijdoogen. “We willen wel nieuwe stroom, maar ook de zekerheid dat het gerealiseerd gaat worden.”
Eneco biedt die zekerheid, denkt de spoorsector. Ralph Luijt: “Als er een paar parken onverhoopt niet doorgaan, dan zit er voldoende fallback in de pijplijn om toch voor 2018 ons doel te behalen.”
Alles is wind
Voor de goede orde: het gaat om een gezamenlijke inspanning van de spoorsector. De spoorbedrijven hebben zich voor de inkoop van stroom en diesel verenigd in VIVENS. NS – die ongeveer 95 procent van het stroomverbruik voor zijn rekening neemt – nam namens VIVENS de lead bij de aanbesteding.
Vanaf het begin is de markt betrokken. Zo zijn NGO’s geconsulteerd over de kwaliteitscriteria voor groene stroom. “Meteen was duidelijk dat kernenergie niet groen is. Maar hoe gaan we met biomassa om? Met de bijstook van biomassa houd je kolencentrales open.”
Uiteindelijk komt biomassa niet voor in het portfolio van duurzame projecten dat Eneco zal uitvoeren. “Het is allemaal wind,” aldus Luijt. “In 2018 zijn we over op 100 procent groene stroom. De helft daarvan komt uit Nederland. De andere helft uit Scandinavië en België.” Zonne-energie is de grote afwezige: het schaalt niet snel genoeg op.
Dit jaar maken de spoorbedrijven al een reuzenstap. Per 1 januari 2015 is 50 procent van het stroomverbruik waarlijk groen te noemen.
Dit jaar maken de spoorbedrijven al een reuzenstap. Per 1 januari 2015 is 50 procent van het stroomverbruik waarlijk groen te noemen. Dit is te danken aan windmolenparken in Nederland en het buitenland, waaronder een park in de Noordoostpolder.
Uiteindelijk zal er zo’n 500 megawatt aan capaciteit worden bijgebouwd, oftewel zo’n 100 tot 120 windmolens. In het Energieakkoord is afgesproken dat in Nederland de komende jaren 4.000 megawatt aan windenergie zal bijbouwen. De spoorsector draagt daar dus zo’n 6 procent aan bij.
De prijs van een treinkaartje
Groene stroom is nog wel wat duurder. “Hoe krijg je het voor elkaar tegen acceptabele kosten?” mijmert Luijt. “Dat was wel een opgave.”
Energiebesparing is de sleutel. “Het treinkaartje wordt door deze aanbesteding absoluut niet duurder. Dit gaat ook op geen enkele manier ten koste van de dienstverlening. In het energiedossier creëren we de ruimte om te investeren in groene stroom door energiebesparing.” NS wil voor 2020 zijn stroomverbruik per reizigerskilometer met de helft hebben verminderd ten opzichte van 2005.
Het treinkaartje wordt door deze aanbesteding absoluut niet duurder. Dit gaat ook op geen enkele manier ten koste van de dienstverlening.
Maar alleen energiebesparing is niet genoeg. Er was ook een veel grotere systeemverandering nodig. Wijdoogen: “Het is usance om op korte termijn stroom in te kopen op de commodity markt. Daar wilden we vanaf. Wat we wilden is een partner voor langere termijn, om deze de kans te geven nieuwe parken te ontwikkelen. Dat was niet alleen nieuw voor ons, maar ook voor de markt.”
Dat leidt tot duurzame én financiële winst. “Door een langdurige overeenkomst aan te gaan zet je assets van NS in die voor de ontwikkeling van duurzame energie interessant zijn,” aldus Wijdoogen. “We weten hoe ons elektriciteitsprofiel er over een lange periode uitziet. We hebben een hoge kredietwaardigheid. Door van commodity inkoop naar een langetermijncontract te gaan, geven we Eneco de mogelijkheid om ook langjarige investeringen te doen die horen bij het investeren in duurzame energie.
Luijt voegt toe: “Eneco heeft nu de zekerheid dat ze de windparken kunnen bouwen. Het gesprek met een financier wordt een stuk makkelijker als je kan zeggen dat een klant de komende tien jaar 1,4 miljard kilowattuur per jaar zal afnemen.”
Hefboom
“Dit is de kroon op drie jaar werk,” concludeert Wijdoogen. “Waar kun je als bedrijf het verschil maken? Door groene stroom te gebruiken voor alle treinen. Zo vermijden we 600 kiloton aan CO2-uitstoot per jaar. Door klimaatneutrale treinreizen aan te bieden vanaf 2018, kunnen reizigers een groot verschil maken als ze de trein nemen en de auto laten staan.”
Mobiliteit zorgt voor 20 procent van de CO2-uitstoot in Nederland. Het effect hoeft daarbij niet beperkt te blijven tot de sector mobiliteit. NS en de andere spoorvervoerders zoeken expliciet de samenwerking. Wijdoogen: “We hebben heel veel geleerd. We willen kennis over deze aanbesteding beschikbaar stellen. Dat kan de impact enorm vergroten. We willen de hefboom zo groot mogelijk maken. Andere bedrijven kunnen volgende week bellen. Graag zelfs.”
Foto: E. Dronkert via Flickr.com
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
