Van het gas af: 5 oplossingen die Nederland van het aardgas afhalen

1. Van aardgas naar all-electric

Zonder aardgasaansluiting moeten mensen op andere manieren koken en hun huis verwarmen. Elektriciteit biedt daarvoor een uitkomst. Een combinatie van energieopwekking met zonnepanelen en warmte-koudeopslag (WKO) maakt het mogelijk om huizen all electric op te leveren. Woningen die compleet in hun eigen energieverbruik kunnen voorzien, staan bekend onder de naam nul-op-de-meter (NOM). 

Op termijn kunnen deze huizen gezamenlijk kleine energiecentrales vormen. Door slimme sturing met warmtepompen en het opvangen van opwek-pieken met accu’s, is het dan voor de netbeheerder mogelijk om kostbare investeringen ten behoeve van capaciteit op het elektriciteitsnetwerk te minimaliseren of soms zelfs te voorkomen. In Woerden heeft BAM zo’n soort wijk als proef neergezet.

“De belangrijkste conclusie uit ons onderzoek is dat slimme, energieneutrale wijken technisch haalbaar zijn”, zei Dennis van Goch, projectmanager Innovatie bij BAM daarover. “Met aangepaste wet- en regelgeving die voorziet in flexibele energieprijzen is onze business case in Nederland sluitend te maken.”

2. Warmtenetten: hergebruik van warmte

Meer dan de helft van het energieverbruik in Nederland is bestemd voor warmte. Warmtenetten kunnen dat verbruik in potentie sterk verduurzamen. Warmtenetten verbinden duurzame(re) warmtebronnen zoals geothermiebronnen en biomassacentrales met bijvoorbeeld stadswijken, ziekenhuizen of bedrijventerreinen. Ook restwarmte van industriële spelers en afvalcentrales kan als warmtebronnen worden ingezet.

“De duurzaamheidswinst die je met warmtenetten kan behalen, is erg groot. Bij veel duurzame warmtebronnen is de uitstoot relatief erg laag”, zei Martijn Duvoort, directeur energiemarkten bij DNV GL in een eerder interview met DuurzaamBedrijfsleven.

Momenteel komen dergelijke projecten vaak moeilijk van de grond. “Er is geen gebrek aan geld, maar een gebrek aan goede businesscases” zei Matthijs Visser, senior business developer bij Alliander Duurzame Gebiedsontwikkeling (Alliander DGO) in hetzelfde artikel. Wellicht brengen de huidige ontwikkelingen daar verandering in. “Warmtenetten zijn een heel belangrijk topic in Nederland, gedreven door het Klimaatakkoord van Parijs en de gasproblematiek in Groningen.”

3. Geen aardgas maar groen gas

Duurzame ambities hoeven niet het einde van gas te betekenen. Zo kan groen gas een alternatief zijn voor aardgas. Hoewel er nog wel CO2 vrijkomt bij de verbranding ervan, ligt de uitstoot ongeveer 35 procent lager dan bij aardgas.

'De duurzame voordelen van groen gas zijn nog nauwelijks bekend'

Volgens Roel Hopmans, portfoliomanager duurzame energie bij GreenChoice zijn de duurzame voordelen van groen gas nog nauwelijks bekend bij consumenten en bedrijven. Ook is er verwarring over de betekenis: “Er zijn verschillende soorten gas die je als ‘groen’ kan bestempelen, maar slechts in één geval praat je over groen gas.”

CO2-gecompenseerd gas is bijvoorbeeld aardgas waarbij de CO2-uitstoot die het veroorzaakt, gecompenseerd wordt. Hoewel dit gas een groen karakter heeft, is het geen groen gas. Ook biogas, dat in een vergister wordt opgewekt uit organische reststromen mag officieel geen groen gas heten. “Pas als het biogas is gedroogd en gezuiverd, kan het opgewaardeerd worden naar de kwaliteit van aardgas”, zegt Hopman. “Dan spreken we over groen gas.” Deze opwaardering is belangrijk, want daardoor kan het groen gas direct geïnjecteerd worden in het bestaande aardgasnetwerk.

4. Geothermie: ondergrondse verwarming

Hoe dieper onder de grond hoe warmer het wordt. Die warmte kan ingezet worden voor verwarming van huizen, fabrieken en voetbalstadia. In verschillende regio’s zijn onderzoeken gaande naar de toepassing van geothermie om klimaatambities te behalen. Geothermie kan een belangrijke rol spelen in de transitie naar een aardgasvrije samenleving. Zo kan een geothermiebron jaarlijks warmte leveren voor ongeveer 10.000 woningen, stelt de gemeente Zwolle.

Hoewel geothermische energie een duurzaam alternatief is voor gas, is het niet volledig zonder problemen. Zo stelde Martin Norman, sustainable finance specialist bij Greenpeace, eerder tegenover CTV News: “Tijdens het boorproces heb je te maken met zwavel- en CO2-uitstoot. Daar moet ook een oplossing voor komen."

5. Van aardgas naar waterstof

Voor sommige oplossingen blijft het huidige gasnet nuttig. Zo blijkt uit onderzoek van Kiwa dat het  huidige gasnet op eenvoudige wijze geschikt kan worden gemaakt voor de distributie van waterstof. Dat is goed nieuws voor mensen die kansen zien in de overstap op waterstof, want efficiënte distributie is noodzakelijk om van waterstof een schaalbaar alternatief voor aardgas te maken.

'Het aardgasnet ligt er, dat kunnen we hergebruiken'

Een groot voorstander van waterstof is Ad van Wijk, de deeltijd-Professor Future Energy Systems aan de TU Delft. Zo ziet Van Wijk grote kansen voor Groningen om van een aardgas-probleemgebied een (internationale) waterstofhub te worden: Dichtbij wind-op-zee-locaties waar het relatief hard waait en gaspijpleidingen die tegen weinig extra kosten zijn om te bouwen naar waterstofpijpleidingen. Bovendien kunnen met een transitie naar een waterstofeconomie veel van de 20.000 tot 25.000 banen in de gassector behouden blijven, zo verwacht de hoogleraar.

“Ik zou een fusie tussen Gasunie en TenneT willen bereiken en er zo voor zorgen dat energie, onder andere in de vorm van waterstof, via het omgebouwde aardgasnet kan worden verspreid”, stelt Van Wijk in onderstaande podcast. “Het aardgasnet ligt er, dat kunnen we hergebruiken. Als we het moeten opruimen zijn we miljarden kwijt, op deze manier kunnen we er nog wat nuttigs mee doen.”

Meer podcasts? Ga naar onze podcastpagina.

Afbeeldingen: Adobe Stock en BAM