Niet alleen boeren en bouwbedrijven kregen woensdag een flinke tik te verwerken na de uitspraak van de Raad van State. Het landelijk nieuws werd uiteraard gedomineerd door het schrappen van de zogeheten bouwvrijstelling. Die maakte het sinds vorig jaar mogelijk om toch woningen, bedrijven en wegen te bouwen, nadat een eerdere stikstofuitspraak van de rechters in 2019 zo’n beetje het hele land platlegde. Volgens het kabinet is de uitstoot tijdens de bouw verwaarloosbaar. Die algemene vrijstelling is nu vernietigd, waardoor bij elk bouwproject weer berekend moet worden hoeveel stikstof er zowel tijdens als na de bouw wordt uitgestoten. Volgens de Raad van State zijn de maatregelen die het kabinet wil nemen om de stikstofuitstoot terug te dringen – van het uitkopen van boeren, tot walstroom in plaats van dieselgeneratoren voor de zeevaart – te onzeker en nog lang niet uitgevoerd. Daarom mogen die niet opgevoerd worden als compensatie voor de stikstof die vrijkomt bij bouwprojecten.
Twee vliegen in een klap
Milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) had de bouwvergunning voor het Porthos project in de Rotterdamse haven aangegrepen om bezwaar te maken tegen de bouwvrijstelling en meteen tegen de opvang en opslag van CO2 (CCS) in lege gasvelden op de Noordzee. Porthos staat voor Port of Rotterdam CO2 Transport Hub and Offshore Storage. De bedoeling is de CO2-uitstoot van bedrijven in de Rotterdamse haven zoals waterstofproducenten Air Liquide en Air Products en oliebedrijven als ExxonMobil en Shell, maar ook andere grote uitstoters en chemische bedrijven in Nederland, af te vangen en via een onderzeese pijpleiding te transporteren naar een oud gasplatform, twintig kilometer uit de kust. Daar wordt het in een leeg gasveld gepompt en op een diepte van drie tot vier kilometer opgeslagen. Porthos zou in 2024/2025 operationeel moeten zijn. Op die manier kan het project jaarlijks 2,5 miljoen ton CO2 uit de lucht halen. Zowel voor de bedrijven als voor het kabinet is dit een belangrijke manier om de klimaatdoelstelling van 55 procent CO2-reductie in 2030 te halen. Voor dit project wordt een compressorstation gebouwd op de Maasvlakte en wordt een gasproductieplatform op zee omgebouwd tot CO2-opslagplatform. Daar is een bouwvergunning voor nodig. Ook is een mijnbouwwetvergunning nodig voor de transportleidingen op land en zee. Tegen deze vergunningen maakte MOB bezwaar.
Lees hier meer over de opvang en opslag van CO2
Streep door geitenpaadje
Volgens de milieuorganisatie zijn de vergunningen in strijd met de wet Natuurbescherming omdat de stikstofuitstoot tijdens de bouw niet is meegerekend. Die stikstof slaat neer in beschermde Natura 2000-gebieden als Solleveld & Kapittelduinen, Voornes Duin en Westduinpark & Wapendal in de buurt en is in tegenstelling tot wat het kabinet zegt helemaal niet verwaarloosbaar, beaamt ook de Raad van State. De zaak tegen de bouwvrijstelling voor de vergunningen heeft MOB gewonnen. Dat zorgt landelijk voor veel vertraging bij bouwprojecten. “De Raad van State heeft vandaag een streep gehaald door één van de geitenpaadjes van het kabinet om vergunningverlening weer op gang te brengen zonder maatregelen te hoeven nemen om de stikstofuitstoot werkelijk omlaag te brengen en verdere achteruitgang van onze natuur te stoppen”, zegt Johan Vollenbroek van MOB.
Lees ook: Wereldwijd mislukken projecten om CO2 op te slaan. Heeft CCS wel een kans in Nederland?
Vertraging Porthos-project
In de zaak tegen de bouw van Porthos-project zelf doet de Raad van State nog geen uitspraak. Het schrappen van de algemene vrijstelling voor bouwprojecten hoeft niet te betekenen dat het project niet kan doorgaan. Uit eerdere rapporten van Royal HaskoningDHV bleek dat er wel degelijk stikstof wordt uitgestoten tijdens de bouw, maar uit een nieuw rapport van Arcadis van maart dit jaar zou blijken dat dit geen gevolgen heeft voor de natuurgebieden. Dat rapport werd echter te laat ingediend, waardoor de rechters en MOB er niet naar konden kijken. Daarom krijgen alle partijen de komende maanden de tijd hierop te reageren, waarna de Raad van State uitspraak doet. Dat leidt tot flinke vertraging van het project en daarmee ook het behalen van de Nederlandse klimaatdoelen. “De route van bouwvrijstelling is nu afgesloten, maar er is door de Raad van State tegelijkertijd een opening geboden in de vorm van een ecologische beoordeling om de effecten van de stikstofdepositie vast te stellen. Porthos heeft deze ecologische toets al gemaakt. Daaruit blijkt dat de geringe en eenmalige stikstofdepositie tijdens de aanleg van Porthos geen significante gevolgen heeft voor Natura 2000 gebieden. Dit betekent wel vertraging voor het Porthos-project”, zegt woordvoerder Sjaak Poppe van het Porthos-project.
Kijk hier naar een samenvatting van de uitspraak van de Raad van State
'Staat spekt Shell'
Vollenbroek ziet liever dat het project helemaal van tafel gaat en dat de rijkssubsidie die het krijgt aan betere doelen wordt besteed. “CCS is een speculatieve techniek. Het proces en opslag kosten heel veel energie. Er zijn veel aanwijzingen dat de slagingskans beperkt is. Deze CO2 is een afvalstof van Shell en de andere betrokken bedrijven die nu onder het tapijt van de Noordzee moet worden geveegd. Waarom moet de belastingbetaler hiervoor opdraaien? Waarom krijgen Shell en de andere betrokkenen hiervoor 2 miljard euro subsidie? MOB ziet dit als een voortzetting van het oude fossiele beleid waarbij de fossiele industrie massaal gesubsidieerd wordt met slechts een relatief klein budget voor echte duurzame projecten”, stelt hij. MOB wijst ook op een eerder mislukt project van Engie en EON/Uniper om de CO2-uitstoot van twee nieuwe kolencentrales in Rotterdam af te vangen en ondergronds op te slaan: het zogenaamde ROAD-project. Dat werd uiteindelijk in 2017 afgeblazen vanwege de hoge kosten. MOB verwacht dat Porthos op dezelfde manier zal eindigen als zijn voorganger ROAD. “De grote vraag is ook wie verantwoordelijk is voor de gevolgen als blijkt dat CO2 toch naar de atmosfeer gaat lekken. Is dat Porthos of de Nederlandse staat? Waarschijnlijk de Nederlandse staat”, aldus Vollenbroek.
Chemelot wacht af
Niet alleen bedrijven in de Rotterdamse haven, ook chemiesite Chemelot in Geleen wil zijn klimaatambities deels halen door 0,5 megaton CO2 af te vangen en op te slaan. Via de aan te leggen Delta Corridor, een bundel van vier pijpleidingen tussen de Rotterdamse haven, Chemelot en het Duitse Rijnland gaat groene waterstof, propeen en LPG naar Limburg en gaat afgevangen CO2 vanuit Chemelot terug naar de haven voor opslag onder de Noordzee. Eventueel kan dit ook per schip. De Delta Corridor zou in 2026 klaar moeten zijn. “Afvang en opslag van CO2 blijft voor ons een optie voor de toekomst, maar die kogel is nog niet door de kerk”, zegt directeur Loek Radix van Chemelot. “Daarom hopen we dat dit project door kan gaan.”
Lees hier meer over de belangrijke verbinding tussen Chemelot en de Rotterdamse haven
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief: iedere dag rond 07.00 uur het laatste nieuws
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan! Schrijf je hier in voor onze dagelijkse nieuwsbrief.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
