Michel Baars van 'circulair sloopbedrijf' New Horizon: “Duurzaam is morgen concurrerend als we bedrijven voor vervuiling laten betalen”

Volgens demissionair minister Kajsa Ollongren moet de overheid de komende jaren met zo'n 20 miljard euro bijdragen aan grootschalige woningbouw- en infrastructuurprojecten in veertien gebieden. Anders zou er onvoldoende en in een lager tempo dan gepland kunnen worden gebouwd. Daarnaast waarschuwt zij in een Kamerbrief dat gebouwde woningen minder betaalbaar worden. Maar hoe ziet de nabije toekomst van de bouwsector eruit, en wat vindt de sector er zelf van?

Veel innovaties maar weinig tempo

Michel Baars van New Horizon, dat bouwmaterialen levert voor een circulaire economie, is optimistisch, al is er volgens hem nog veel te doen. Voor zover hij het kan overzien, zit het grootste probleem niet in vernieuwing of innovatie of technologische ontwikkelingen, maar vooral in het gebrek van het adaptief vermogen van grote bedrijven, inclusief de overheid. Hij wil maar zeggen: de bouw- en vastgoedsector puilt uit van de innovaties, maar het omarmen daarvan duurt “ongelooflijk lang”.

Je moet in ieder deel van de keten een koploper hebben die het gewoon gaat doen.

Baars stelt: “We hebben met elkaar een systeem gebouwd dat ervan uitgaat dat bedrijven voor miljarden euro’s verantwoordelijk zijn voor het tot stand komen van de gebouwde omgeving en daar maar een half procent winst aan over houden.” Dat is volgens Baars veel te laag ten opzichte van de grote risico’s die deze bedrijven lopen, omdát die die winstmarges zo laag zijn. “Dan moet je niet gek kijken dat er vanuit die bedrijven mannen werken die constant controleren hoe het gaat. Als er maar iets fout gaat, is de winst weg. Dus ondernemen en innoveren is er niet bij.”

Te langzame stappen in de bouw

Baars vindt het lastig om te praten over de hele vastgoedsector omdat deze keten uit zoveel spelers bestaat: institutionele en particuliere beleggers, projectontwikkelaars, bouwbedrijven, groothandels, onderaannemers, leveranciers, makelaars, taxateurs en alle aanverwante beroepen die horen bij verkoop en financiering van vastgoed. Als je dan bedenkt dat de sector een enorme transitie moet doormaken om het Parijsakkoord te behalen én miljoenen woningzoekenden aan een huis moet helpen, dan heb je een interessante uitdaging voor de toekomst. De nabije toekomst, om precies te zijn. En om die doelen te behalen, is een ander economisch model nodig op een tempo die nu lijkt te missen.

Volgens Baars komt dat omdat we ons op dit moment in de Circle of Blame bevinden. “Iedereen wijst naar elkaar. Ik wil wel een ander model, maar de ander wil het niet, of: het wordt te duur en de belegger wil er niet voor betalen. Maar de belegger zegt weer dat er geen taxateur is die kan vertellen dat het object meer waard wordt door duurzaam te bouwen. Dus in die Circle of Blame (COB), houdt iedereen elkaar in de greep en kom je geen meter vooruit.” Volgens Baars zijn er twee trucs om die COB te doorbreken: “Je moet in ieder deel van de keten een koploper hebben die het gewoon gaat doen. Ik probeer dat met mijn productie van circulaire grondstoffen.”

De andere truc is onvoorwaardelijk kennis delen. Baars: “En daar zijn we niet goed in, in Nederland. Want kennis is macht en dus een verdienmodel. Maar als we daar niet anders mee omgaan, gaat de leercurve in de sector niet snel genoeg omhoog.”

Ondernemers in de kopgroep, overheid in de bezemwagen

Er gaan ondertussen ook stemmen op dat de overheid een rol zou kunnen spelen in de transitie van de bouw. Ollongren legde bijvoorbeeld deze week haar plan voor de miljardeninvestering neer. Baars: “De overheid is de grootste vastgoedeigenaar van het land, zij bezit 11 procent. Als ze wil: de staat kan in haar eentje de klimaatdoelstellingen voor de bouw halen.”

Ik kan gewoon concurreren omdat wij beton leveren vanuit eigen land

Maar Baars voegt daar nadrukkelijk aan toe dat hij de beweging daar niet ziet. Hij denkt dat ondernemers het beste behept zijn om de klimaatdoelen te halen, vooral ondánks de overheid. “Ik was vier jaar geleden bij Rijksvastgoed om te vertellen over mijn bedrijf New Horizon. De directeur zei toen: ‘Wij van Rijksvastgoed worden koploper in deze transitie. Ik heb meteen gezegd dat ik niet denk dat dat gaat gebeuren. Dat vonden ze niet fijn.”

Volgens Baars moeten ondernemers in de kopgroep zitten, omdat die innovatief zijn en gedreven, dat zit in hun DNA. Wel zou Baars graag zien dat de overheid met de zogeheten bezemwagen rijdt, om de ondernemers die afvallen of ondernemers die moeite hebben de transitie bij te benen, vooruit te helpen om de kopgroep bij te houden. “En dan is het doel niet om de wedstrijd te winnen, maar om te laten zien dat het anders kan. Om het samen te doen.” Want er is een ander probleem dat Baars graag wil benoemen: “Het draait om meer dan circulariteit, we hebben ook nog wat te herstellen, omdat we in de afgelopen 25 jaar zoveel hebben vernield.”

Urban mining voor een schoon bouwklimaat

Baars was voorheen eigenaar van een adviesbureau met 300 man personeel. Maar hij had daar naar eigen zeggen te weinig invloed op een bijdrage aan het verhelpen van het klimaatprobleem. Dus besloot hij het roer om te gooien en daadwerkelijk te werken aan die transitie en het herstel. Hij richtte zijn, platgezegd, sloopbedrijf op. “Ik dacht, ik ga een bedrijf neerzetten die het anders doet, maar wel tegen competitieve prijzen. Dan kiezen bouwbedrijven voor de voor hen overzichtelijke beslispunten en werken we tegelijkertijd circulair.” Dus Baars ontmantelt gebouwen met als doel zoveel mogelijk materialen te oogsten voor hergebruik. Ze noemen die sloopgebouwen ook wel donorgebouwen.

De inspiratie haalde Baars uit een lezing van Herman Wijffels, die de woorden sprak: het stenen tijdperk eindigde niet omdat er geen stenen meer waren, er kwam gewoon een beter alternatief. Baars: “Nu zitten we op eenzelfde punt in het lineaire tijdperk: er is een beter alternatief, zowel maatschappelijk, als sociaal als financieel. Het wachten is alleen op het tipping point.”

Heffing op vervuiling

Baars probeert dit punt zelf te forceren en hij is heel dichtbij. “Ik kan gewoon concurreren omdat wij beton leveren vanuit eigen land en geen onzintoeslagen nodig hebben zoals laagwaterstand-toeslagen (om door de waterstand producten over de weg in plaats van over water te vervoeren, red.). Dus onze prijzen zijn lager en onze producten zijn volledig circulair. Urban mining is een groot onderdeel van de oplossing van het bouwprobleem.”

Daarnaast voorziet Baars dat modulair bouwen, industrialisatie en digitalisering gezamenlijk gaan bijdragen aan de oplossing van het bouwtekort en het behalen van de klimaatdoelstellingen. En het is niet zo dat een nieuwe regering helemaal niet kan helpen aan duurzame bouw. “Wat de overheid wel kan doen, is een heffing zetten op vervuiling. Duurzaam is morgen concurrerend als we bedrijven voor vervuiling laten betalen.”