Bomen en water – of groene en blauwe infrastructuur – zijn de eenvoudigste maar meest optimale maatregelen om stedelijke hitte tegen te gaan. Om de bronnen zo efficiënt mogelijk in te zetten, moet er wél een strategie zijn. Architecten en stedenbouwkundigen ontwerpen ruimtes en oplossingen die aan alle behoeften van een stedelijk gebied kunnen voldoen.
Hoewel een tool als een digitale tweeling een manier is om te bekijken welke delen van een stad het meest te lijden hebben onder hitte, zijn het de daadwerkelijke planningsstrategieën die het verschil maken. Van ventilatiecorridors tot baanbrekende architectuur: Hierbij een aantal voorbeelden op een rijtje om een binnenstad koel te houden.
Ventilatiegangen in Frankfurt
In de afgelopen jaren zag de Duitse stad Frankfurt haar gemiddelde jaartemperatuur stijgen. De gemeente erkende het probleem en zag dat de manier waarop de stad is gebouwd het microklimaat van de stad sterk beïnvloedt. Daarom creëerde de stad een Climate Plan Atlas, waarin alle klimaatinformatie van de stad op een kaart werd samengevat. Gegevens die cruciaal zijn bij de beslissing van de gemeente over welke gebieden wel of niet moesten worden ontsloten.
In 1991 stelde de gemeenteraad de Frankfurter Grüngürtel (de ‘groene gordel’ van Frankfurt) in, een cirkelvormige ruimte rond de kern van de stad. De gordel beslaat achtduizend hectare – ruwweg een derde van de oppervlakte van Frankfurt – en bevat uitgestrekte bossen die zijn uitgesloten van stedelijke ontwikkeling.
Om het verkoelende effect van groen te maximaliseren, creëerde de stad ventilatiecorridors om frisse lucht in de heetste stedelijke gebieden te laten stromen. Deze corridors zijn stukken land rond de stad waar geen hoge gebouwen of grote bomenbossen staan, zodat de lucht van de omliggende gebieden naar het centrum kan stromen. De corridors verbinden warme en koude delen van de stad met elkaar. Onderzoek heeft aangetoond dat er een temperatuurverschil van tien graden Celsius is tussen het centrum en de buitenwijken. De corridors langs de rivier de Nidda transporteren tot 40.000 m3 koele lucht per seconde naar het stadscentrum.
Europe battling the heat
Europa breekt deze zomer hitterecord na hitterecord. ESA voorspelt temperaturen van 49 graden, de bodemtemperatuur in Spanje steeg tot boven de 60 graden Celsius en in 2022 stierven meer dan 60.000 mensen door de hitte.
Er gaat iets mis. Dat de aarde blijft opwarmen, om te beginnen, maar daarnaast zijn de hitteplannen van de EU-lidstaten ontoereikend, terwijl de behoefte daaraan groeit.
In de serie ‘Europe battling heat’ staat de vraag centraal: hoe wapent Europa zich tegen hitte? De komende weken kunt u elke woensdag een artikel verwachten waarin Innovation Origins een gedeelte van die vraag oplost. Vandaag: innovatieve manieren om klimaatbestendige steden te bouwen
Hoogwaardige architectuur
Bosco Verticale (Verticaal Bos) van Boeri Studio is niet alleen een uitstekend voorbeeld van moderne architectuur – en erkend als het meest innovatieve gebouw ter wereld – maar ook een waardevolle bondgenoot in de strijd tegen hitte. Het project, gelegen in de wijk City Life in MIlan, bestaat uit 2 woontorens met in totaal 113 appartementen. Op elke gevel van het gebouw staan verschillende planten. Het aantal struiken, bomen en planten dat de gebouwen bedekt is gelijk aan ongeveer zevenduizend vierkante meter bos.
Al het groen draagt bij aan het filteren van de lucht en het absorberen van veel CO2 in een drukke en dichtbebouwde stad als Milaan, maar biedt ook bescherming tegen de zomerse hitte. Het effect is ook te zien op een snapshot van Milaan van vorig jaar, gemaakt door de Sentinel-satelliet van de Europese ruimtevaartorganisatie. Rondom het Bosco Verticale complex kon een bel met een lagere temperatuur van het landoppervlak worden waargenomen.
Na het succes van het project in Milaan heeft Boeri Studio het concept naar verschillende andere locaties in de wereld gebracht. Dezelfde studio zit achter het Trudo Vertical Forest in Eindhoven en het Wonderwoods project dat in Utrecht wordt gebouwd. Eind vorig jaar werd in Huanggang ook China’s eerste verticale bos voltooid en er zijn ook plannen voor Liuzhou forest city. Het gebied zal onderdak bieden aan 30.000 mensen, 40.000 bomen en meer dan een miljoen planten. Naast alle biofilia-effecten die verbonden zijn aan het leven in een omgeving met veel planten, zullen bewoners ook koeler blijven tijdens de warmste dagen.
Mist sproeien
De Oostenrijkse hoofdstad Wenen heeft zichzelf in de voorhoede geplaatst van stedelijke planning om de hitte in de stad tegen te gaan. Wenen was zelfs een van de eerste Europese steden die een klimaatplan aannam. Als onderdeel van de inspanningen om de stad leefbaarder te maken, werd een strategie ontwikkeld om de hitte in de stad te bestrijden.
Een van de ideeën is het creëren van zogenaamde “koele straten” (cool straßen). In deze straten kunnen burgers afkoelen wanneer de temperaturen te hoog oplopen, en zich opfrissen met mistdouches van fijne nevel. De technologie achter deze koude douches komt van Raintime, een bedrijf gespecialiseerd in mistkoeling. Hun sproeisysteem bestaat uit verschillende nevelsproeiers die de omgevingstemperatuur tot vijf graden kunnen afkoelen. Bij gebruik in een straat met bomen kan het koelingseffect oplopen tot tien graden. Het systeem heeft ook een temperatuursensor, die pas wordt ingeschakeld vanaf een omgevingstemperatuur van 25 graden Celsius.
Daarnaast plantte de gemeente Wenen ook nieuwe bomen in de straten die betrokken zijn bij het initiatief, waardoor er meer schaduw langs de straten komt. Het initiatief ging in 2020 van start met 22 straten. 18 daarvan waren tijdelijk, terwijl de overige – meer vatbaar voor hittestress – volledig opnieuw werden ontworpen, ook met lichtgekleurd asfalt om het licht zoveel mogelijk te reflecteren.
Nog meer in het verschiet
Groen en water blijven de belangrijkste opties om de temperatuur in de stad te verlagen. De groene gordel van Frankfurt herbergt honderden bomen, maar het potentieel ervan zou onderbenut blijven als er geen ventilatiecorridors zouden zijn. Tegelijkertijd kan het gebruik van mist in straten nuttig zijn om de impact van ernstige hittegolven te verzachten. Deze en nog veel meer oplossingen in stedelijke planning zullen steden helpen in de strijd tegen hitte.
Het artikel 'Hoe bouwkundige oplossingen en architectuur helpen om steden af te koelen', verscheen oorspronkelijk op Innovations Origins.
Meer lezen?
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
