Tijdens het opleverfeestje voor pers en genodigden vertelt initiatiefnemer Gerard Comello van Lingotto trots over het project. Hoe het idee in 2016 ontstond om een iconisch gebouw neer te zetten dat ook nog eens zo duurzaam mogelijk moest worden. Van het aanvankelijke plan een 21 verdiepingen tellende toren te bouwen en hout met staal te combineren werd de realiteit toch anders. In de hout-staalcombinatie zou zoveel staal moeten dat de CO2-uitstoot hoger uitkwam dan wanneer er deels beton werd gebruikt.
Het gebouw kreeg hierdoor alsnog een kern van beton, zoals elke conventionele woontoren. Maar daaromheen zit een heleboel hout: het zogeheten Cross Laminated Timber (CLT), een vorm van kruislings verlijmd hout dat veel steviger is dan gewone planken. In het trappenhuis (de treden zijn om brandveiligheids- en kostenredenen ook van beton) zie je de scheidingswanden gemaakt van CLT. Naar schatting is er bovengronds zo’n 70 procent hout en 30 procent beton. De kelder is wel helemaal beton, vanwege de drassige Amsterdamse bodem.
Brandveiligheid en hout
Het lastigste aan houtbouw is de brandveiligheid. Hout brandt immers beter dan beton. En dan zit er ook nog lijm in CLT, die kan loslaten waardoor er brokken brandend hout naar beneden kunnen storten. Voor Babette Verheggen, adviseur bouwfysica en brandveiligheid was Haut een project waar ze veel van leerde. “De regels in Nederland zijn gebaseerd op gebouwen zonder hout. Dus moeten we alles opnieuw bekijken: zijn er extra risico’s en zo ja, hoe beheers je die.” Dat betekent dat alles zorgvuldiger ging dan bij traditionele gebouwen. “Maar nu hebben we iets waar de brandweer op vertrouwt, en wat verzekeraars willen verzekeren. Dat laat voor mij zien dat het goed is gegaan. We hebben er zelfs voor gezorgd dat de wet- en regelgeving rondom brandveiligheid voor gebouwen tussen de 30 en 70 meter hoog wordt aangepast."
Interessant punt is dat de hoge duurzaamheidseisen soms conflicteren met brandveiligheidseisen. “Voor Breeam (een duurzaamheidskeurmerk voor de bouw, red.) moet je zo min mogelijk materiaal gebruiken. Maar wel genoeg materiaal om de brand te vertragen. Dat zijn interessante spanningen.”
Bouwen met hout is nu nog een niche, maar in 2016 was het helemaal onbekend. Daar komt bij dat de bouwsector aartsconservatief is; die doen het hoe het al jaren gaat. Er zijn pioniers nodig om anders te kijken en durven doen. Voor de architecten en ingenieurs was HAUT een feest. Nieuwe uitdagingen voor ontwerp, een iconisch project op een prominente plek. Maar was het niet frustrerend dat de plannen helemaal anders moesten? En dat je door houtgebruik allerlei kunstgrepen moest toepassen in ontwerp en bouw? Ja, het was zeker complex, maar voor architect Bo Janne Vermeulen gelukkig niet té complex. “Ik vond het fantastisch. Het is zo mooi om met iets echt nieuws bezig te zijn.”
Bouwen met hout is populair
Houtbouw is sinds 2016 erg veranderd. Inmiddels begint het normaal te worden. Triodos kreeg in de tussentijd een hoofdkantoor van hout. Inclusief een houten kern, iets dat de hoogte van Haut niet toelaat. Kleine bedrijven zoals Sustainer Homes claimen al betaalbaar met hout te kunnen bouwen, door de houtblokken in een fabriek om maat te maken. Dat was voor de woontoren niet mogelijk; daar is alles speciaal gemaakt voor dát gebouw.
Lees hier ons verhaal over Sustainer Homes
Volgens de ingenieur die eraan werkte, Mathew Vola van Arup, is het project als een vuurtoren voor de hele bouwsector. De woontoren moet een baken zijn dat andere bouwers kunnen volgen om te leren hoe je een duurzaam pand bouwt. En duurzaam is het. Hout is ten eerste al veel milieuvriendelijker dan beton of staal. Beton is een van de vervuilendste producten om te maken. Door in hout te bouwen sla je een dubbelslag: bij de productie van hout als bouwmateriaal komt geen CO2 vrij, maar wordt juist CO2 opgeslagen en leg je de CO2 decennia lang vast. Dat is pas een duurzaam gebruik van ‘biomassa’.
Zo duurzaam mogelijk
Maar er is meer. Haut wilde per se een prestigieus duurzaamheidscertificaat: de zogenoemde BREAAM Outstanding. Dat vraagt tijdens ontwerp, bouw én eindresultaat de hoogste duurzaamheid op elk gebied. Dus zitten er kleine gaatjes in de gevel, her en der, zodat vogels en andere vliegende dieren kunnen nestelen. En stonden er een heleboel verschillende containers op de kleine bouwplaats om het afval netjes te scheiden.
Uiteindelijk zijn er 52 koopwoningen opgeleverd, 2 a 3 per verdieping. En: “Voor Amsterdamse prijzen verkocht”, zoals architect Vermeulen het zegt. Naar verluid gaat om 1 tot 1,6 miljoen, inclusief garage. Het is een hoge prijs. “Dit soort projecten zou je niet kunnen maken als er ook sociale huur in moet komen. Maar het is wel een inspiratie voor de toekomst; als houtbouw normaler wordt, zullen er ook sociale huurwoningen van hout komen.” En dat dat gaat gebeuren, ziet Vermeulen wel. “Ik denk dat hout een nieuw basismateriaal wordt, naast staal en beton. We moeten wel, als we duurzamer willen worden.”
Schrijf je in voor onze Newsbreak: iedere dag rond 12 uur het laatste nieuws
Wil jij iedere middag rond 12 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan! Schrijf je hier in voor onze Newsbreak.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
