Ecologische bouw: innovatiekans of hippiedroom?

Volgens Claudia Bouwens van de Vereniging van Nederlandse Projectontwikkeling Maatschappijen (NEPROM) richt de woningbouw zich op dit moment vooral op energiebesparing. Daar worden nu grote stappen in gezet. Voor 2020 moeten Nederlandse nieuwbouwwoningen netto geen energie meer verbruiken. Met de ‘green deal’ de Stroomversnelling is het plan om voor diezelfde tijd ook 111.000 bestaande huurwoningen energieneutraal te maken.

Maar aan de duurzaamheid van bouwmaterialen wordt voorlopig minder aandacht besteed.

Een project zoals de Stroomversnelling is er nog niet voor de toepassing van duurzame bouwmaterialen. Certificeringsystemen zijn niet verplicht en er worden geen eisen gesteld aan milieuprestaties van materialen. “Er zijn ontwikkelingen in Cradle to Cradle technologie, maar daar gebeurt nog weinig mee in de bouwwereld,” zegt Bouwens.

Hernieuwbaar

Joop Bensdorp van de Vereniging voor Integrale Bio-logische Architectuur (VIBA) is architect. “Een aantal jaar geleden hoorde ik dat we binnen 30 jaar tijd 30 procent van onze grondstoffen hebben opgemaakt. Toen dacht ik: dat kan zo niet doorgaan. We moeten op een andere manier gaan bouwen.”

VIBA staat voor integraal bouwen met natuurlijke, hernieuwbare materialen zoals stro, leem en duurzaam hout. De vereniging organiseert hier regelmatig lezingen over. Ook niet-leden zijn hierbij welkom.

 

Toen dacht ik: dat kan zo niet doorgaan. We moeten op een andere manier gaan bouwen. Joop Bensdorp

 

Volgens Michel Post van Orio Architecten is een ecologisch huis bouwen niet lastiger dan het bouwen van een regulier huis, maar er gelden wel andere spelregels. “Je moet op een wezenlijk andere manier denken. Een gewoon huis mag absoluut geen vocht in de muren hebben. Een gebouw met wanden van bijvoorbeeld stro isoleert beter als er wel vocht in zit. En tijdens de bouw is vocht juist een grote vijand, daarom bouw je eerst het dak.”

Onderhoud is volgens Post geen probleem: “Buitenwanden zijn vaak van kalk of hout. Dat heeft pas na vijftien jaar een onderhoudsbeurt nodig.”

Imago

De ecologische bouwsector kampt volgens Bensdorp met een imagoprobleem. “Ecologische bouw is opgekomen in de jaren ’70, daaraan kleeft nog een geitenwollensokken-imago. Dat snap ik heel goed, maar tegelijkertijd is het publiek echt veranderd. Het is ook veel groter geworden.”

Een voorbeeld hiervan is de opkomst van ‘eco-wijken’, zoals het aardehuizen-project bij Olst. Dit zijn 23 woningen gemaakt van leem, stro, aarden wallen en zelfs autobanden. Dit project is uniek in Nederland, maar volgens architect Post is het principe voor alle ecologische huizen hetzelfde: “Je zorgt dat het gebouw geen impact op de natuur heeft, bij productie en gebruik. Dus geen fossiele brandstoffen, maar oriëntatie op de zon. En je gebruikt organische bouwmaterialen.”

Gezond

Volgens Bensdorp is veel materiaal in de bouw mogelijk schadelijk voor mens en milieu. Een voorbeeld daarvan is PUR-schuim, dat als goedkoop isolatiemateriaal wordt gebruikt. Bouwens kan zich hier in vinden. “Het is een lapmiddel en het is bovendien slecht scheidbaar. Met betere detaillering kun je het gebruik ervan vermijden.”

Transitie

De reden dat ecologisch bouwen niet vaker wordt toegepast is duidelijk: “Het is voornamelijk onbekendheid,” merkt Bouwens op. “Voor verduurzaming moet je altijd door een transitietraject. Dat is duurder en er zijn veel kinderziektes.”

Michel Post ziet een sterke rol weggelegd voor alternatieve bouwers: “De bouwwereld werkt het liefst met producten die zich al bewezen hebben. Daarom heb je pioniers nodig die ontwikkelingen oppakken.”

 

Grotere bouwbedrijven kijken nu serieus naar het toepassen van stro en leem. Michel Post

 

Bensdorp wil dat proces graag versnellen. “Ik denk dat ecologisch bouwen makkelijker is dan niet-ecologisch, als je weet hoe het in elkaar zit. Bouwbedrijven moeten alleen een nieuw kunstje leren.” De voorzitter nodigt geïnteresseerden uit om te praten met architecten en bewoners. “Ik denk dat dat nog te weinig gebeurt.”

Kentering

De VIBA-voorzitter ziet een mooie toekomst weggelegd voor ecologisch bouwen. “Op het gebied van duurzaamheid is het onontkomelijk dat we gebruik gaan maken van herwinbare materialen. Ik heb de indruk dat er een toename van belangstelling naar het concept is. In mijn huis komen regelmatig mensen op bezoek om te kijken hoe dat gedaan is.”

Bouwbedrijf BAM is betrokken bij de bouw van de aardehuizen in Olst. “Ze leveren expertise, maar tegelijkertijd leren ze ook hoe het werkt en welke voordelen er zijn. Het is wel bijzonder dat zo’n groot bouwbedrijf daar energie in wil steken.”

De nadruk zal volgens Bouwens van NEPROM steeds meer komen te liggen op renovatie. “Het materiaalgebruik blijft vrijwel hetzelfde, maar hergebruik speelt een belangrijkere rol in het ontwerp. Zo wordt er gezorgd dat bij het uit elkaar halen meer materialen elders opnieuw gebruikt kunnen worden.”

Ook Michel Post ziet een voorzichtige kentering. “Grotere bouwbedrijven zoals Heijmans kijken nu serieus naar het toepassen van stro en leem.” De architect is met het bedrijf in gesprek over een mogelijk project in Rijswijk.

Daarnaast ziet Post ook technologische ontwikkelingen: “Je ziet grote ontwikkeling in biobased materialen en composieten.” Hij noemt als voorbeeld Nova Lignum, een bedrijf dat gevelplaten maakt van plantaardige reststromen. Deze platen hebben dezelfde eigenschappen als hout, maar met een zeer lage CO2-voetafdruk, hoge stevigheid en weinig onderhoud. Een innovatie die wellicht kan helpen een oude hippiedroom om te zetten in reële kansen voor de bouwsector.

Foto boven: Sander de Kraker bij Eco-wijk Zonnespreng, Driebergen.