De oplossing voor de emissieloze bouwplaats: neem radicale besluiten

In 2030 verlangt de overheid dat heel Nederland emissie-loos bouwt. En dat terwijl onderzoek van de VN uitwijst dat de bouwsector verantwoordelijk is voor 40 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. Daar is dus actie op nodig. Om tot een emissie-loze bouwplaats te komen is het volgens Gijs Termeer noodzakelijk om stikstofuitstoot terug te dringen en klimaatafspraken en afspraken over schone lucht na te komen.

Als eigenaar  van het aanbestedingsinstrument de CO2 Prestatieladder, is SKAO (Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen) de partij die ziet waar de ontwikkelingen zijn. Termeer: “Onze maatregellijst, onderdeel van de CO2-Prestatieladder, wordt al vijf jaar door ruim 1.000 bedrijven en organisaties ingevuld, en laat zien welke maatregelen zij nemen.”

In die vijf jaar was duidelijk zichtbaar dat het de goede kant op ging met minder emissie en meer maatregelen die werden genomen om letterlijk duurzamer te werken. Termeer: “Je zag een paar jaar geleden elektrificatie opkomen van de machines.” Maar helaas, moet Termeer vertellen: “Je ziet nu dat die beweging wat betreft emissieloos materiaal in 2020 niet doorzet. Dat is raar, want er is veel aandacht voor, er liggen hele bouwprojecten stil omdat ze niet door mogen vanwege die uitstoot.” Termeer had een andere uitslag verwacht. Of het de effecten van corona zijn? Hij kan het niet inschatten. “Het kan zijn dat bedrijven denken het is crisis, dus ik investeer minder. Maar dat kan ik niet goed zien.”

Denk vooruit

De bestuurder van het SKAO ziet een oplossing in het betrekken van alle partijen bij het oplossen van het klimaatprobleem: burgers, overheid, bedrijven. “Er wordt nu gewerkt aan een routekaart emissie-loos bouwen door Rijkswaterstaat, Prorail en machinebouwers. Er wordt veel over gepraat, maar er zijn in de markt nog geen ontwikkelingen.” En dat vindt Termeer zowel begrijpelijk als zorgelijk. Begrijpelijk, omdat hij ook het probleem ziet dat er onvoldoende goed en elektrisch groot bouwmateriaal beschikbaar is wat ook betaalbaar is. “De meeste beschikbare machines draaien nog steeds op diesel. Je ziet ook dat emissie-loos te duur is, dat vergt een investering. En om die te kunnen doen, moet je opdrachtgevers krijgen die daarin willen mee-investeren.”

Termeer ziet een oplossing in de infrasector, omdat 95 procent van de projecten uitgezet wordt door de overheid. “Dus de overheid bepaalt daar voor 100 procent hoe er wordt ingekocht, hoe je die werken uitvoert met publieke gelden! Dus als zij nou zorgen dat er vraag komt naar emissie-loos bouwen, dan komt het in aanbestedingen.” Kwestie van heel vroeg in het aanbestedingsproces, liefst ervoor nog, nadenken over hoe je duurzaamheid gaat aanpakken. Want met elke stap die je al zet, sluit je mogelijkheden uit. Termeer: “Op het moment dat je een weg plant aan te leggen, komt die weg er. Terwijl het misschien ook een treinspoor kan zijn dat veel duurzamer is in alle opzichten.”

Radicale stappen voor de toekomst

Verder is het van belang na te denken binnen bestaande activiteiten. Hoe kun je bijvoorbeeld via criteria aansturen om met ander materiaal te werken? Termeer: “De overheid moet kaders creëren, zeggen: dit mag, dit mag niet en goede acties belonen met gunningvoordeel in aanbestedingen en subsidies voor innovatief materieel, en daarnaast vervuilende machines in de komende jaren verbieden.” Hij ziet heus wel in dat het lef kost om de stap te zetten, want de markt van mobiele voertuigen in de bouwindustrie is vanuit Nederland klein.

“Er moet een bredere poel komen, want als je alleen vanuit Nederland vraagt: doe mij een emissie-loze machine, dan kom je er niet. We moeten doorpakken en investeringszekerheid bieden.” Met andere woorden: als we zorgen dat de vraag op gang komt, gaan de bedrijven als Caterpillar en Volvo die bouwmachines ook maken. Hoe zorgen we ervoor dat bedrijven die niet kunnen investeren, wel nieuw materieel kunnen opkopen en niet met oud materieel blijven zitten? Termeer ziet een oplossing: “Koop oud materieel op met een goede regeling. Als je radicaal emissies naar beneden wilt brengen, moet je radicale besluiten durven nemen. Als burger, als bedrijf en zeker als overheid.”

Meer lezen over de duurzame transitie in de bouw? Lees hier over de versnellende lessen.