“Aan de ene kant zoeken we het probleem op, omdat we in overstromingsgevoelige gebieden wonen, maar we zien ook dat in kortere tijd meer regen valt en dat de kracht van orkanen toeneemt”, zegt David van Raalten, Europees directeur watermanagement bij advies- en ingenieursorganisatie Arcadis.
Extreme regenbuien, overstromingen en zeespiegelstijging
Van Raalten is gespecialiseerd in de klimaateffecten die met water te maken hebben: extreme regenbuien, overstromingen en zeespiegelstijging. Het gaat hem niet om het voorkomen van klimaatverandering, maar om de voorbereiden van bedrijven, steden en landen op de gevolgen. Alles draait om resilience: veerkracht.
Om dit te bereiken pleit Van Raalten voor klimaatadaptieve maatregelen. Dit zijn maatregelen die de negatieve effecten van extreme weersomstandigheden voorkomen, zoals daken bedekt met planten, wadi’s in woonwijken waar water tijdelijk wordt opgevangen en loskoppeling van het riool waardoor regenwater niet direct afgevoerd wordt naar het rioolstelsel. Deze oplossingen helpen gezamenlijk tegen overstroming bij extreme regenval.
Verschillende soorten wateroverlast
Van Raalten herinnert zich een situatie waarin sprake was van wateroverlast in een aantal wijken. De wijken bevonden zich in de buurt van een rivier, waardoor een journalist zich afvroeg hoe er sprake kon zijn van wateroverlast in de wijken terwijl het water in de rivier laag stond.
Dit voorbeeld toont aan dat er nog onduidelijkheid bestaat over de effecten van klimaatverandering. Zodra het effect helder is kan de juiste oplossing worden gezocht. “Het ging daar om wateroverlast door extreme neerslag, waardoor een aantal wijken blank kwam te staan. Dat was een heel lokaal probleem waar je lokaal een oplossing voor moet vinden”, vertelt Van Raalten.
'Voor een lokaal probleem moet je een lokale oplossing vinden'
“Kijken hoe het water in de uiterwaarden staat, slaat dan nergens op. Rivieren die uit andere landen naar ons toe stromen, bepalen de waterstand. Dus heel veel regen in de Alpen bepaalt na een aantal dagen of bij ons de uiterwaarden blank staan.”
Kortom: wateroverlast in de wijk en overstroming van een rivier zijn twee totaal verschillende problemen die een andere aanpak vragen, maar wel beide gerelateerd zijn aan wateroverlast.
Passende oplossingen voor klimaatproblemen
Bij elke situatie zoekt Arcadis naar de beste oplossing. David van Raalten noemt verschillende soorten projecten, zoals de kustversterking bij Katwijk, het landelijke Ruimte voor de Rivier programma en een klimaatadaptieve renovatie van een Almeerse woonwijk. “Elk project had een ander klimaatprobleem waarvoor we een passende oplossing zochten.’’
In Katwijk verbeterde Arcadis samen met Okra Landschapsarchitecten de waterveiligheid door een dijk in een duin aan te leggen. In de ruimte die daardoor ontstond realiseerde ingenieursbureau Royal HaskoningDHV vervolgens een parkeergarage. Het afgegraven zand is gebruikt bij de zanduitbreiding van de kust.
“Daarmee loste we de parkeerproblematiek voor het centrum van Katwijk op, creëerden we waterveiligheid en realiseerden we een landschappelijk kunstwerk”, aldus Van Raalten. Het project leverde meerdere nominaties en prijzen op; waaronder De Rijnlandse Architectuurprijs, de Falco Award Beste Openbare Ruimte 2015 en de World Architecture News Infrastructure Award.
Combinatie van klimaatbestendigheid en ruimtelijke kwaliteit
Om wateraanvoer door de rivieren vanuit Duitsland en andere landen op te vangen, werkte Van Raalten mee aan meerdere projecten binnen het Ruimte voor de Rivier programma: “Wat ik daar mooi aan vind, is de combinatie van waterveiligheid en ruimtelijke kwaliteit.’’ Het toont voor hem aan dat mensen klimaatverandering kunnen zien als kans in plaats van een bedreiging.
Bij het klimaatbestendig maken van steden en landschappen verbetert vaak tegelijkertijd de leefbaarheid en aantrekkingskracht van een gebied. “Iedereen wordt blij van groen in de stad, leuke waterpartijen of wonen aan het water. Daarom werkt klimaatadaptatie vaak waarde-verhogend. Dus omarm het”, vindt van Raalten.
‘Klimaatrisico’s vanaf het begin meenemen’
Van Raalten pleit er voor bij nieuwbouw en renovatie al in de beginfase na te denken over klimaatadaptatie. Dit gebeurt volgens hem nog veel te weinig. “De ene keer realiseert een projectontwikkelaar een prachtig iconisch klimaatneutraal project, terwijl diezelfde ontwikkelaar op een andere plek een gebouw volgens de oude standaard ontwikkelt.”
“Aan de voorkant meenemen is veel goedkoper dan achteraf repareren”
Dit komt doordat een ontwikkelaar vaak simpelweg voldoet aan de vraag van de klant. Als de klant klimaatverandering niet noemt, doet de ontwikkelaar er niets mee. Daarom stelt Van Raalten voor om een ‘KAMVI’ in te stellen, als variatie op de ‘EMVI’.
‘EMVI’ staat voor de economisch meest voordelige inschrijving en ‘KAMVI’ betekent klimaatadaptief meest voordelige inschrijving. Door een ‘KAMVI’ in te stellen staat klimaatverandering al vanaf het begin centraal. Dit is niet alleen risico-verlagend, maar bespaart ook geld. “Aan de voorkant meenemen is veel goedkoper dan achteraf repareren”, zegt Van Raalten.
Een aantal gemeenten geeft al het goede voorbeeld, zoals Rotterdam, Amsterdam, Zwolle, Dordrecht en Almere. “Wat ik sterk vind aan Almere is dat zij al in de selectiecriteria voor de aannemer klimaatadaptatie meenemen”. Hij doelt op de renovatie van de Regenboogbuurt, met daarbij maatregelen voor de aanpak van wateroverlast, bodemdaling en hittestress.
De gevolgen van klimaatverandering voor het bedrijfsleven
Naast landen en steden krijgt ook het bedrijfsleven steeds vaker te maken met de gevolgen van klimaatverandering. Dat varieert van een bedrijventerrein dat onderloopt door een hoosbui tot een transportbedrijf dat de weg niet op kan vanwege hevige storm. Voor het bedrijfsleven levert dat steeds vaker hinder en schade op. Soms brengt het zelfs de continuïteit van hun activiteiten in gevaar.
Arcadis voert voor een aantal bedrijven al testen uit rondom de kwetsbaarheid voor de gevolgen van klimaatverandering. Vaak gebeurt dit rondom een vastgoedtransactie. “Ligt het bedrijventerrein dichtbij een rivier, waar gaat het water naartoe als het heel hard regent? Dat soort risico’s brengen wij in kaart”, legt Van Raalten uit. Vervolgens wordt het mogelijk om voor deze risico’s passende maatregelen te bedenken.
“Klimaatrisico’s worden steeds belangrijker"
“Het is zonde als geproduceerde vrachtauto’s, die klaarstaan op een opstelplaats, na een flinke hoosbui een meter onder water staan”, legt Van Raalten uit.
Ondanks dat alle bedrijven aan risicomanagement doen nemen ze klimaatrisico’s vaak nog niet mee. Van Raalten verwacht dat dit de komende jaren verandert. “Klimaatrisico’s worden steeds belangrijker. Het is niet voor niets dat het World Economic Forum extreme weersomstandigheden als topprioriteit heeft benoemd.”
Op weg naar een duurzame, klimaatbestendige toekomst
Wat klimaatbescherming betreft doet de Nederlandse overheid het goed in vergelijking met andere landen. “Wij wonen in de best beveiligde delta ter wereld,” zegt Van Raalten trots. Toch is er ook in Nederland nog voldoende te verbeteren.
“Wij wonen in de best beveiligde delta ter wereld”
“Ik denk dat wij in Nederland gezegend zijn met een overheid die haar verantwoordelijkheid neemt en zorgt voor waterveiligheid langs rivieren en kusten, maar als je kijkt naar het andere aspect van klimaatverandering, extremere neerslag, dan staan we aan het begin.”
Nederland onderneemt wel al stappen op dat vlak. Zo kondigde de regering aan dat alle Nederlandse gemeenten de komende twee jaar een klimaatstresstest moeten doen. Het beleid is erop gericht dat klimaatadaptatie tegen 2020 is verankerd en in 2050 klimaatbestendig en ‘waterrobuust’ is ingericht, weet Van Raalten.
Goede ontwikkelingen, vindt hij, maar het moet nog sneller. “Om ervoor te zorgen dat we ook in de toekomst gewoon ongestoord kunnen ondernemen en over straat kunnen gaan, moeten we klimaatverandering vanaf het begin meenemen.”
Afbeeldingen: Adobe Stock
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
