‘Bouwen, bouwen, bouwen’, klinkt het vaak in politiek Den Haag. De vraag naar woningen is hoog, maar het aanbod relatief laag. Volgens ABF Research is het woningtekort in 2024 opgelopen tot ruim 400.000 woningen. Met een nog altijd groeiende bevolking moeten er daarom in rap tempo honderdduizenden woningen bijgebouwd worden om iedereen te kunnen huisvesten. Maar in een dichtbevolkt land als Nederland is dat zo makkelijk nog niet.
Bovendien is er nog een ander groot probleem: de klimaatdoelstellingen hijgen in de nek. In het Klimaatakkoord is vastgelegd dat de CO2-uitstoot in 2030 met 49 procent moet zijn afgenomen. En in 2050 moet de Nederlandse bouwsector volledig CO2-neutraal zijn. Een flinke uitdaging, want de impact van de bouw op het milieu is groot. Geschat wordt dat wereldwijd zo’n 38 procent van de CO2-uitstoot toe te schrijven is aan de bouw.
CO2-intensief beton
De grote boosdoener is beton, ’s werelds meest gebruikte bouwmateriaal. Beter gezegd: het cement dat gebruikt is om dat beton te maken. In 2022 stootte de cementindustrie wereldwijd 1,6 miljard ton CO2 uit, goed voor 8 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. “Je kunt het daarom bijna vergelijken met olie en gas”, vertelt Thijs Huijsmans, programma-manager duurzaamheid bij bouwbedrijf Heijmans. “Als er niet snel iets gebeurt om de CO2-uitstoot van cement omlaag te brengen, krijgt het werken in de cementindustrie nog dezelfde reputatie als werken bij fossiele bedrijven.” Huijsmans gaf eind vorig jaar tijdens een conferentie in de Van Nelle-fabriek in Rotterdam een presentatie over de ontwikkelingen in de betonsector en de rol die Heijmans daarbij speelt.
Hoewel beton duidelijke voordelen heeft – het is goedkoop, flexibel, hittebestendig en ruim voorhanden – is het voor het klimaat wenselijk om over te stappen op biobased bouwmaterialen. Maar die transitie loopt nog niet storm, ziet Huijsmans. “We zijn als samenleving nog zwaar verslaafd aan technische materialen als beton. Slechts 3 procent van de huidige materiaalvoorraad is biobased, dus we zullen er de komende tijd ook nog wel afhankelijk van blijven.” Daarom is het zaak om nu te focussen op het drastisch reduceren van de CO2-uitstoot die met betonproductie gepaard gaat. Want: de klimaatdoelen moeten hoe dan ook gehaald worden, met of zonder beton.
Kiloknallers van de industrie
Eén manier om dat te doen is door het afvangen en ondergronds opslaan van CO2 (CCS). Het is een techniek die in veel sectoren wordt ingezet of aanbevolen, ook in de bouw. Met grote ‘stofzuigers’ wordt CO2 uit de lucht gefilterd en de deeltjes worden dan in tanks of oude gasvelden permanent opgeslagen. Maar velen zien dit slechts als symptoombestrijding waarmee het echte probleem niet wordt aangepakt. Huijsmans: “Je blijft dan namelijk de kiloknallers van de industrie in stand houden, dus CCS is niet dé oplossing.” Beter is het om te kijken naar manieren om de betonproductie te verduurzamen. Dit kan door anders om te gaan met één of meerdere van de hoofdbestanddelen van beton.
Dat zijn er drie: water, een bindmiddel (vaak cement) en een toeslagmateriaal, bijvoorbeeld grind of zand. De CO2-uitstoot van beton kan met name omlaag gebracht worden door andere bindmiddelen te gebruiken. Maar ook het recyclen van toeslagmateriaal kan al een flinke winst opleveren.
Gerecycled grind en zand
Heijmans heeft al aan verschillende projecten gewerkt waar duurzamer beton een rol speelde. Bijvoorbeeld de renovatie van het hoofdkantoor van de Rabobank in Utrecht. De begane grond, eerste verdieping en twee parkeerlagen werden grondig onder handen genomen. Circulariteit was daarbij een belangrijk agendapunt, en samen met bouwbedrijf Rutte Groep werd daarom geëxperimenteerd met duurzaam beton. Het beton bestaat voor 100 procent uit gerecycled grind en voor 64 procent aan gerecycled zand. Daarmee bespaarden de bouwers 36 procent CO2, terwijl ze wel voldeden aan geldende veiligheidsvoorschriften voor beton.
Eenzelfde project wordt momenteel uitgevoerd in Arnhem, bij rijkskantoor De Nieuwe Post. Daar wordt 500 kuub duurzaam beton gestort, dat voor 70 procent bestaat uit gerecycled materiaal. Al het afval dat vrijkomt bij de sloop van het oude gebouw, heeft Heijmans een tweede leven proberen te geven bij andere bouwprojecten in de buurt.
Duurzaam cement-alternatief
In ’s Gravensande werkte Heijmans met zogeheten geopolymeerbeton. Dat is beton waarbij het cement vervangen is door een alternatieve binder. In dit geval waren dat hoogovenslak en vliegas – restproducten uit de staalindustrie – die scheikundig geactiveerd werden door alkalische vloeistoffen in plaats van door water. Heijmans gebruikte het geopolymeerbeton voor het bouwen van twee woningen, wat leidde tot een CO2-besparing van ruim 50 procent. “We wilden graag een pilot doen met een gebouw waarbij we helemaal geen gebruik maakten van cement. Het project is een mooi voorbeeld om te laten zien dat we écht af kunnen van cement, als we dat willen”, vertelde Huijsmans tijdens zijn lezing in de Van Nelle-fabriek.
Biobased materialen
De lezer vraagt zich misschien af: waarom zijn zulke duurzamere toepassingen dan niet al de standaard? Het is een veelgestelde vraag, weet Huijsmans. “Er zit een grote traagheidsfactor in de bouwsector. Vaak vind ik die heel charmant. We denken namelijk goed na over hoe we mensen zo lang mogelijk kunnen laten genieten van de dingen die we maken. Maar het nadeel is dat we traag innoveren. En dat terwijl de maatschappij van ons vraagt om snel te acteren. Dat is dus wel echt een probleem.”
Tot slot benadrukt Huijsmans dat alleen circulariteit in betonsector niet genoeg is om de bouw CO2-neutraal te maken. Daarvoor is ook een flinke opschaling van biobased materialen nodig. “We gebruiken momenteel in de bouw vier keer meer materiaal dan er aan bruikbaar afval bij komt. Als we in de komende jaren het aandeel biobased kunnen opschalen naar 10 tot 15 procent, zou dat heel erg mooi zijn.”
Lees ook:
Dit artikel is gemaakt door een van onze expertredacteuren in samenwerking met onze partner Heijmans. Change Inc. werkt met partners die de klimaattransitie aanjagen. Zij kunnen cases presenteren waar anderen zich aan kunnen optrekken en zijn eerlijk over de uitdagingen. Niet één bedrijf is al 100 procent duurzaam, maar veel zijn onderweg. Dankzij ons partnermodel zijn onze artikelen gratis toegankelijk voor iedereen. Benieuwd naar hoe wij werken? Klik hier.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
