Actie tegen massale energieverspilling gebouwen

Sinds 1 januari moeten alle kantoren in Nederland energielabel C hebben. Anders mogen ze officieel niet meer verhuurd worden. Hoewel dat al vijf jaar bekend is, had volgens de laatste cijfers van RVO (op 1 oktober vorig jaar), vlak voor de deadline, slechts 50 procent label C of beter. Een op de tien kantoren had D of slechter en vier op de tien had helemaal geen label. Gemeenten en omgevingsdiensten moeten dat dit jaar gaan handhaven. Zij mogen boetes opleggen of zelfs kantoorpanden sluiten.

Wonder nodig

Volgens het CBS zorgt de gebouwde omgeving in Nederland voor 15 procent van alle CO2-uitstoot, vooral door het stoken van aardgas voor verwarming. Ook slurpt die 34 procent van het energieverbruik op, het meest van alle sectoren. Daarom is in het Klimaatakkoord afgesproken om tot 2030 miljoenen woningen en gebouwen van het aardgas af te halen, beter te isoleren en energie te besparen. Volgens actiegroep Gideon draagt het produceren van bouwmaterialen nog eens 11 procent bij aan de totale CO2-emissie van de sector, bijvoorbeeld door de productie van cement, wat veel energie kost. De beweging wil de bouwsector verduurzamen door een radicaal andere manier van ontwerpen, bouwen en onderhouden. Er is namelijk een wonder nodig om de klimaatdoelen van Parijs te halen. In het huidige tempo gaat de bouwsector het doel van 60 procent minder CO2-uitstoot in 2030 zeker niet halen. De nieuwe actie van Gideon is opgezet om op korte termijn veel meer energie te besparen in kantoren en bedrijfsgebouwen.

Energiebesparingsplicht

Want terwijl alle media zich focusten op het energielabel, was er de afgelopen jaren weinig aandacht voor een andere wet, de informatieplicht energiebesparing voor bedrijven. Die geldt per juli 2019 en verplicht bedrijven die per jaar meer dan 50.000 kilowattuur elektriciteit of 25.000 kubieke meter aardgas verbruiken om energiebesparende maatregelen te nemen die ze binnen vijf jaar kunnen terugverdienen. Vorig jaar is de plicht aangescherpt en uitgebreid en vallen ook grotere energieverbruikers er voortaan onder.

Alle bedrijven moeten eens in de vier jaar aan RVO rapporteren welke besparingen ze hebben uitgevoerd. Ze kunnen daarbij kiezen uit een lijst van erkende maatregelen. De eerste deadline was 1 juli 2019 en de volgende is op 1 december 2023. Hiermee denkt het kabinet 2 miljoen ton aan CO2-uitstoot per jaar te kunnen besparen. Ook hierop moeten omgevingsdiensten toezicht houden en handhaven. Zij kunnen bijvoorbeeld dwangsommen opleggen. Daarvoor is tot 2026 een bedrag van 56 miljoen euro extra beschikbaar. Handhaven is echter lastig omdat energiebedrijven op basis van privacywet AVG niet zomaar het energieverbruik van bedrijven en gebouwen mogen doorgeven.

Meeste bedrijven ontduiken wet

In Nederland vallen ongeveer 90.000 bedrijven en instellingen onder die informatieplicht. Eigenlijk is dat een aanscherping van de energiebesparingsplicht, die al sinds de jaren negentig geldt. Uit antwoorden van minister Rob Jetten van Klimaat en Energie op Kamervragen blijkt dat ruim 68 procent zo’n rapportage heeft ingediend bij RVO. Slechts een minderheid van ruim 14 procent voldoet echter volledig aan de energiebesparingsplicht. Volgens Gideon is dat percentage nog veel lager, namelijk zo’n 8 procent.

Dat kan iedereen zelf berekenen op de RVO-website die alle rapportages registreert. Van de 90.000 gebouwen voldoen er slechts 7.273 aan alle plichten, moeten er 14.903 nader beoordeeld worden en hebben 38.772 gebouwen de hoogste prioriteit bij toezicht. Dan zijn er nog 29.052 gebouweigenaren die geen rapportage hebben ingediend. “Van alle bedrijven is er dus maar 8 procent die zijn informatieplicht is nagekomen en maatregelen heeft genomen. Dat is heel weinig als je bedenkt dat die plicht al 3,5 jaar geleden is ingevoerd”, zegt Marjet Rutten van het supportteam van Gideon.

Helft besparing mogelijk

Gideon noemt het schrijnend dat zo weinig bedrijven de wet naleven, zowel qua energielabels als de besparingsplicht. Uit onderzoek van Taskforce Label A blijkt bijvoorbeeld dat een kantoor met een label G gemiddeld meer dan vier keer zo veel gas verbruikt als een gebouw met een label A. Het verwarmen van alle bedrijfs- en overheidsgebouwen in Nederland kost circa 1,5 miljard kuub gas per jaar. Als alle gebouwen label A zouden hebben kan daarvan de helft bespaard worden. Het schort volgens de beweging aan urgentie bij kantooreigenaren en aan toezicht en handhaving bij de overheid. Door het uitvoeren van verplichte energiebesparende maatregelen kunnen eigenaren 1 miljard kuub aardgas en 5 miljard kilowattuur elektriciteit besparen. Dat scheelt 4 miljoen ton CO2-uitstoot.

Energie verspillen is asociaal

Met zijn nieuwe actie wil Gideon mensen bewuster maken. “Mensen moeten zich realiseren dat we in kantoren en utiliteitsgebouwen meer energie verspillen dan een miljoen huishoudens in een jaar verbruiken. Er is nog ongelooflijk veel winst te behalen. Grotendeels met zaken die al meerdere jaren of sinds kort verplicht zijn. Daar zou gewoon meer aan moeten gebeuren”, stelt Rutten. Behalve dat gebouweigenaren en ondernemers boetes en sluiting riskeren, spelen volgens haar nog een andere aspecten mee. Bijvoorbeeld kostenbesparing, een groen imago om personeel aan te trekken of geopolitieke redenen om minder gas te verbruiken. “Wat veel mensen zich niet realiseren is dat energie op dit moment een schaars product is. De prijzen zijn hoog, maar als er minder vraag is, gaat de prijs omlaag. Door de verspilling van de ene partij betaalt de vrouw met een bijstandsuitkering drie hoog achter meer voor gas. Dus is het eigenlijk asociaal om energie te verspillen.”

Toren C

Gideon wil niet schoppen, maar helpen en prikkelen. Bijvoorbeeld met ludieke acties. Zo heeft de beweging voor de campagne een video opgenomen van de fictieve bezetting van een kantoor. Daarbij staan twee dames voor de deur - types zoals uit sketchprogramma Toren C – die zeggen: “Jij mag er niet in. Jij moet besparen.”

De honderd eigen klimaatburgemeesters die bij Gideon zijn aangesloten gaan gemeentebesturen vragen om meer inzicht in de lokale situatie te krijgen en aandringen op betere handhaving. Huurders gaan brieven sturen aan verhuurders om aan te dringen op energiebesparing. Werknemers doen dat aan hun werkgever. Ook voert Gideon campagne op social media, staat er informatie op de website, bijvoorbeeld over wat bedrijven kunnen doen, en gaat de beweging lobbyen bij de rijksoverheid. Zo wil de beweging bedrijven helpen en op hun verantwoordelijkheid wijzen en tegelijkertijd de overheid vragen in te grijpen. “Want bedrijven die volgend jaar geen plan hebben moet je gaan beboeten”, stelt Rutten.

NGO voor de bouw

Gideon bestaat anderhalf haar en is geïnitieerd door hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans van de Erasmus Universiteit. Hij riep ooit in Cobouw dat er een soort Urgenda voor de bouw moest komen, die de complexiteit en regelgeving van de sector begrijpt en kan doorgronden. “Hij vond dat er eigenlijk een NGO voor de bouw moet zijn, die het klimaat en het milieu als belangrijkste doel heeft, maar die wat meer kennis heeft over de bouwsector. Daar kwamen honderden brieven op als reactie. Daarom dachten we: laten we daar wat mee doen”, vertelt Rutten. Al het werk wordt door vrijwilligers uitgevoerd, soms meerdere dagen per week, al heeft Gideon ook wat donaties gekregen. “Het is puur vanuit de passie opgericht door mensen die denken: we kunnen in de bouwsector echt beter. Er is heel veel onbekendheid. Als je op een feestje vertelt dat je naar Ibiza bent gevlogen, word je met de nek aangekeken. Maar als je zegt dat je een woning van beton betrekt, zegt niemand daar wat over”, zegt ze.

Lees meer over energiebesparing in de bouw:

• Zijn energie slurpende en lekkende gebouwen straks nog iets waard?
• Klinkerarm cement ACT kan wereldwijde uitstoot met 70 procent verlagen
• Circulaire bouwers krijgen per 2023 voorrang van het Rijksvastgoedbedrijf
• Zo bouw je een kantoor om van energielabel G naar A
• Nederlandse betonsector wil volgend jaar al 15 tot 20 procent CO2 besparen