Leen Zevenbergen en Ruud Veltenaar liepen beiden al een tijd rond met hetzelfde idee: een boek dat niet alleen de uitdagingen van de 21e eeuw zou beschrijven, maar lezers ook oplossingen zou bieden om zelf in actie te komen. Zevenbergen heeft als serial entrepreneur twee bestsellers over management op zijn naam staan en richt al vijftien jaar duurzaamheidsplatforms op voor ondernemers. Veltenaar is naast filosoof en impact-investeerder een veelgevraagd spreker op klimaatconferenties en ambassadeur van de 17 duurzame werelddoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties.
De heren kennen elkaar uit de IT-wereld, waar zij beiden lange tijd als bestuurder werkten. Nu komen ze elkaar regelmatig tegen in hun rol als spreker op congressen over duurzaamheid. “Ik vroeg Leen op een gegeven moment of hij dit boek met mij wilde schrijven”, vertelt Veltenaar. “Toen bleek dat hij het eerste hoofdstuk al had geschreven.” We vroegen de auteurs naar hun visie op de veranderende wereld en welke kansen zij zien om het tij te keren.
Hoe kijken jullie aan tegen de coronacrisis die de wereld nu in zijn greep houdt?
Veltenaar: “Overheden hebben bedrijven, werkgelegenheid en economische groei decennialang belangrijker gemaakt dan haar burgers en de planeet. Deze crisis is een uitgelezen kans voor politici in en buiten Europa om het vertrouwen van burgers terug te winnen. Dat is niet eenvoudig, gezien de enorme uitdagingen op het gebied van ongelijkheid en klimaat. We moeten onderscheid maken tussen de belangen van landen en de grotere belangen van het internationale en ecologische systeem. Deglobalisering, het sluiten van grenzen en het opzeggen van verdragen zijn niet de oplossing. We moeten juist wereldwijd samenwerken en beter en vaker luisteren naar de wetenschap – en naar ons hart.” 
Waarom hebben jullie dit boek geschreven?
Zevenbergen: “De directe aanleiding om in de pen te klimmen was het boek van de Amerikaanse publicist Thomas Friedman 'Thank you for being late', een inspirerend werk over de angst die de snelle technologische ontwikkelingen teweegbrengt bij mensen. Maar wat ik miste was een totaalverhaal en een oplossing voor de drie grote crises waar we op dit moment mee te maken hebben: de exponentieel ontwikkelende technologie, de snelle ecologische verslechtering en de globalisering. Al deze elementen zijn een bron voor wereldwijde onzekerheid en stress en die wilde ik zo compleet en holistisch mogelijk beschrijven, om orde te scheppen in de chaos.”
Waarom moet iedereen dit boek juist nu lezen? Is dit het moment om in actie te komen?
Veltenaar: “In het Global Risk Report 2020 van het World Economic Forum zijn voor het eerst in vijftig jaar acht van de tien uitdagingen ecologisch van aard. Problemen veroorzaakt door mensen. En bizar genoeg is de allergrootste uitdaging het onvermogen van de mensheid om treffende maatregelen te nemen. Kijk naar ons slappe nationale klimaatakkoord, of naar Trump die zomaar uit het Parijsakkoord vertrekt. Het gevoel van urgentie is er onvoldoende. Terwijl de klimaatverandering nu al een enorme impact heeft op onze biodiversiteit, onze voedselvoorziening en onze gezondheid – en daarmee ook allerlei sociale en politieke spanningen veroorzaakt. We zijn op een punt beland dat de druk in de snelkookpan zó groot wordt dat deze uit elkaar dreigt te barsten, laten we zeggen, binnen een generatie.”
'Leef je idealen, dan gaan anderen je voorbeeld volgen'
Jullie hebben het in Once upon a Future niet alleen over de drie crises, maar bieden ook een aantal scenario's…
Zevenbergen: “We beschrijven een aantal scenario's voor de toekomst. De scenario's van de pessimisten, de optimisten en de realisten – dat zijn pessimisten die nog niet in de gaten hebben dat ze pessimistisch zijn. Maar in het vierde scenario wilden wij onze eigen visie vormgeven. We hebben allerlei bedrijven, families en overheden uitgenodigd om samen met ons een toekomstscenario te ontwikkelen: Expedition 21. Het scenario waarin wij met z’n allen iets gaan veranderen. Een realistisch scenario, want we beschrijven hierin de groep van 'cultural creatives'. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat het veelal kleine ondernemers en ondernemingen zijn die de grote veranderingen in de wereld mogelijk maken, door gebruik te maken van technologie, duurzaamheid en globalisering. Dit is een progressieve, milieubewuste groep die wereldwijd ongeveer 800 miljoen mensen telt. Dat is 10 procent van de wereldbevolking. Zij zijn allemaal op hun eigen manier bezig om de wereld te verbeteren. Het is qua omvang de derde groep wereldwijd. Zij zijn een stimulans en inspiratiebron en komen daarom uitgebreid aan bod in het boek.”
Dus de huidige crisis biedt ook kansen om iets te veranderen?
Zevenbergen: “Ja, we kunnen met de cultural creatives het tipping point bereiken van 15 procent, die nodig is om de grootste veranderingen ooit door te voeren. Als je kijkt naar de verkoopcijfers van Unilever, dan zie je dat producten die bijdragen aan een betere wereld veel beter verkopen dan producten die slecht zijn voor de wereld of onze gezondheid. Bedrijven moeten mee in de veranderingen die nodig zijn, anders verliezen ze hun klanten en daarmee hun bestaansrecht. Als je als bedrijf niet met duurzaamheid bezig bent, ga je ten onder. Mensen stemmen met hun voeten. Dat biedt bedrijven een kans.”
Lees ook: Hier werkt Unilever aan het voedsel van morgen
'Als je als bedrijf niet met duurzaamheid bezig bent, ga je ten onder'
Kunnen we als individu ook iets doen?
Veltenaar: “Zeker! Als individu ben je minimaal een voorbeeld, voor je kinderen, je buurmeisjes, je collega's of je Rotarians. Gewoon door groot te denken, maar vooral klein te handelen. Je huis isoleren, lid worden van een energiecoöperatie, minder eten weggooien, je vleesconsumptie minimaal halveren. En anderen vertellen waarom je het zo leuk vindt. Zonder hen te zeggen dat zij het ook moeten doen, want dat werkt niet. Als je zelf de verandering wordt die je in de wereld wilt zien, dan word je een leider met karakter. Dan neem je deze mindset automatisch mee naar je werk. En voor je het weet zit je in de ondernemingsraad of word je uitgenodigd voor een kopje thee met de CEO. Wij noemen dat reverse-mentoring: zodra je je eigen idealen leeft en onbaatzuchtig bijdraagt, gaan anderen je voorbeeld volgen. Zo creëer je minstens één nieuwe leider per week. En iedere leider creëert iedere week weer één nieuwe leider. Op die manier heb je direct en indirect invloed op honderdduizenden mensen.”
Lees ook: 70 procent van de organisatieveranderingen mislukt. Zo lukt het wél
Portret: Marlous Dirks
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
