Leiderschap overheid blijft achter bij bedrijfsleven

Elke week nomineert Change Inc. drie Changemakers die in hun rol als leider het verschil maken. Het zijn ‘koplopers die kleur bekennen, richting geven en tempo maken’. Echte toekomstmakers, voor de nieuwe economie. De jury selecteert één van de drie om in een podcast haar of zijn verhaal te doen. Elke week kunnen dus leiders worden genomineerd. Ik volg dat met belangstelling. Er ontstaat een kleurrijk pallet aan toekomstmakers.

In de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen onlangs waren er veel verschillen tussen partijen, maar opvallend genoeg niet op het punt van de rol van de overheid. Zelfs de VVD pleitte voor een sterkere overheid. Een sterkere overheid is voor mij niet alleen een goed functionerend overheidsapparaat maar ook leiderschap dat het verschil maakt, zowel politiek als ambtelijk.

Elke week een leider uit de publieke sector

In dat kader probeer ik me in te denken of het mij lukt om een aantal weken achter elkaar leiders uit de politiek en de publieke sector te nomineren als Changemaker van de Week. Ik werk zelf vooral voor de publieke sector en heb een warme belangstelling voor de politiek, met een beroepsmatige ‘afwijking’ om vooral op leiderschap te letten. En ik vind dat ook dat onze overheid in z’n algemeenheid goed functioneert. Dus ik zou er toe in staat moeten zijn. Maar toch lukt het me niet. Het lukt me niet om vier weken achter elkaar drie politici of bestuurders uit de publieke sector te nomineren die als leider echt het verschil maken. Waarom niet, vraag ik me af?

Laat ik voorop stellen dat veel bestuurders uit de publieke sector, zeker in dit coronajaar, een bewonderenswaardige klus hebben geleverd en leveren, vanuit een grote betrokkenheid bij de publieke zaak. Ook zou ik zelf niet in de schoenen van ons kabinet of de Kamer willen staan.

Verbindend, koerstvast, impactvol 

Maar toch. In mijn ogen zijn leiders van nu zich bewust van wie ze zijn en waarvoor ze staan, hebben een langetermijnvisie (‘droom’) en kunnen dit vertalen voor hun organisatie. Ze zijn vernieuwend en tonen lef om echt wat anders te doen, zijn verbindend, koersvast en boeken daadwerkelijk impactvolle resultaten. Het gaat om het totaalpakket; niet uitblinken in een ding. De afgelopen weken valt mij op dat alle genomineerden Changemakers ondanks alle tegenslagen, zowel economisch, maatschappelijk als organisatorisch, vasthouden aan waar ze voor staan. Koersvast zijn. In normen en waarden, en in visie en de route die ze hebben uitgestippeld. Niet dogmatisch, want deze snel veranderende wereld vraagt om aanpassingsvermogen in de uitvoering, maar om koersvastheid in de visie.

Doorlopende crisisaanpak 

Als ik naar politici en leiders uit de publieke sector kijk - vaak aangestuurd door diezelfde politici –, dan overheerst de korte termijn en het ad hoc handelen. Ze zijn veel minder koersvast. Volgens mij komt dit voort uit het gebrek aan een ideologisch kader, een (politieke) visie op het systeem. De laatste jaren is er geen sterke sociaaldemocratische, liberale of christendemocratische ideologie die overheerst, van waaruit (politieke) besluiten worden genomen en overheidshandelen op is gebaseerd. Bovendien is er geen dominante partij meer maar moeten meerdere partijen regeren, waardoor het altijd een compromis is. Het politieke leven is daarnaast veel vluchtiger geworden. Het gaat om resultaten op de korte termijn. Ook door de ultrakorte ‘feedbackloop’ van social media. Geen resultaat bereiken is geen herverkiezing. Er is een soort zero tolerance in onze maatschappij geslopen. Alles moet goed gaan. Er wordt geen fout geaccepteerd. Hierdoor wordt vrijwel continu gehandeld om fouten te herstellen. Een soort doorlopende crisisaanpak, met ook weinig ambtelijke mogelijkheden.

Dit biedt weinig ruimte  voor de langere termijn en voor een heldere koers om aan vast te houden. Je kunt bij wijze van spreken ook niet koersvast zijn als de grond daarvoor niet aanwezig is.

Politiek gebaat bij sterke ambtenaren

Toch denk ik dat we zijn gebaat bij een overheid met een veel sterker leiderschap, gebaseerd op de langere termijn, stevige normen en waarden, waaraan ook sterk wordt vastgehouden. Dat vraagt leiders die ook ‘blijven staan’, niet wijken voor de korte termijn en ad hoc handelen. Ik besef dat dit ingewikkeld is, zeker in een snel veranderende wereld en een politiek klimaat dat bepaalt wat de overheid doet. Maar ook het bedrijfsleven is onderdeel van deze snel veranderende wereld en daar zie ik het wel. En de politiek is gebaat bij sterke ambtenaren.

Dit vraagt echt leiderschap. Laten we dat veel meer waarderen, waardoor we over een tijdje met gemak vier weken achter elkaar leiders uit de publieke sector kunnen nomineren als Changemaker van de Week.

Niels van Tent, partner bij Ebbinge en toezichthouder in de publieke sector