Een crisis willen beheersen met kleine stapjes en voorzichtige risico's is een keuze, daar kun je over twisten. Maar boven de discussie staat dat je duidelijk moet zijn en je van willekeur moet onthouden. Vraag het maar aan kleine ondernemers die hun levenswerk en pensioen zien vervliegen. Die hebben al heel lang het idee dat ze aan een lijntje worden gehouden dat op knappen staat. Waarom kappers en rijscholen openen, maar de zwaar getroffen kleding- en schoenenbranche geen soelaas bieden?
De lijst tegenstrijdigheden is groot, de communicatie laat te wensen over. Juist nu Nederland naar de middenmoot van het vaccineren is opgeklommen zou je een ander verhaal van het kabinet verwachten. Hoogleraar publieke instituties en governance in Leiden Arjen Boin begrijpt het niet: 'Het kabinet heeft een succesverhaal in handen. Het is wonderbaarlijk als je daar niks mee doet en in plaats daarvan het zoveelste verhaal houdt dat we geduld moeten hebben.'
'Chaos is niet gediend met onduidelijkheid'
De hoogleraar vermoedt dat het kabinet de burgers onderschat. 'Het lijkt of het kabinet denkt dat als ze vertellen dat het de goede kant op gaat, we feestjes gaan bouwen. Dat Nederlanders zelf niet kunnen nadenken. Het kabinet gaat uit van modellen en het enige model dat gecommuniceerd wordt, is het worstcasescenario. Van daaruit bezien is elke versoepeling een stap naar de afgrond.'
In de week voorafgaand aan de laatste persconferentie overleed Jan Mans, die in een necrologie in NRC Handelsblad wordt geprezen als 'ervaren bestuurder en een gedegen crisisburgemeester tijdens de vuurwerkramp in Enschede.' In reflecterende speeches en lezingen na zijn bestuurderscarrière, sprak Mans wijze woorden over hoe je moet optreden tijdens een crisis: 'Chaos is niet gediend met onduidelijkheid.' Op de website Burgemeesters.nl staat een lang interview met veel meer wijze lessen. Nog een belangrijke: 'Wees als je persconferenties geeft altijd duidelijk, klip en klaar. (...) Zorg dat je datgene wat je kunt zeggen ook met overtuiging over kunt dragen. En zeg ook wat je niet weet. Ga er niet omheen draaien. Wees helder.'
Macht én tegenmacht niet sterk genoeg
Die duidelijkheid verwacht je ook van de critici op het beleid die het voortouw nemen. De groep professionals van Herstel NL (onder meer economen en artsen) schroefden de druk flink op, liet posters in de stad hangen ('Er is een plan waarmee Nederland open kan.') en prominent lid en oud CPB-directeur Coen Teulings riep vrijdag voor de persconferentie in het AD op het land op 1 maart weer open te gooien. Maar opeens stapten ze op (hij en Barbara Baarsma), zonder duidelijke uitleg. Een klassiek gevalletje van voer voor speculatie. Was er druk uit Den Haag? Van wie dan? En waarover precies? Zijn ze geschrokken van de kritiek van virologen, ziekenhuisdirecteur Marcel Levi en Arjen Lubach? Vrezen ze voor hun reputatie? Heeft Rabobank topeconoom Baarsma van de hoogste baas Wiebe Draaijer een standje gekregen?
Wie sterk in zijn schoenen staat heeft niets te vrezen. Te vrezen valt dat zowel macht (kabinet) als tegenmacht (Baarsma/Teulings) niet sterk genoeg zijn. De remedie: diep ademhalen en de wijze lessen van Jan Mans nog eens nalezen. Anders schep je een klimaat waarin iedereen alles aangrijpt om zich, al dan niet terecht, miskend te voelen. Met als culminatiepunt dit briefje in Het Parool: 'Ik ben 70-plus en mag mijn stem daarom op de bus doen. Ja, u wordt bedankt, maar de brievenbus is verder lopen dan mijn stembureau.'
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
