Don’t look up: mislukte film, geslaagde metafoor voor klimaatverandering

Het is het einde van de film: onze helden die we in de loop van twee uur leren kennen zitten samen aan tafel. Ze spreken hun dank uit, terwijl een onvermijdelijke apocalyps letterlijk door de muren komt. “I’m thankful that we tried”, zegt Kate Dibiasky (Jennifer Lawrence) tegen de groep. Een paar minuten later is de hele mensheid dood.

Ik ben blij dat we het geprobeerd hebben. De zin vat het fatalisme waar Don’t Look Up van regisseur Adam McKay mee speelt goed samen. Het verhaal in het kort: Kate Dibiasky ontdekt een komeet die recht op aarde afkomt en al het leven uit zal roeien. Ze probeert met haar baas Randall Mindy (Leonardo diCaprio) de Trump-achtige president van de Verenigde Staten (Meryl Streep) te overtuigen om in actie te komen. Uiteindelijk leidt dit tot een plan van een multimiljardair met een techbedrijf om de komeet op te blazen en de kleinere stukjes naar aarde te brengen om de waardevolle grondstoffen in de ruimtesteen te oogsten, voor geld.

Metafoor voor klimaatcrisis

De film is overduidelijk een metafoor voor de huidige klimaatcrisis. In de eerste plaats door de apathie van de machthebbers, die in deze film constant als ongeïnteresseerd, incompetent, geldlustig en agressief dom worden neergezet. Een herkenbare echo van de afgelopen jaren in het Witte Huis. Maar ook door de twee astronomen die samen met Teddy Oglethorpe (Rob Morgan), de baas van het Planetary Defense Coordination Office, proberen de wereld te overtuigen dat snelle actie nodig is. De wereld reageert met een tweespalt, tussen hen die zeggen ‘Just look up’, en de komeet steeds helderder aan de hemel zien staan. En de groep die zegt: ‘Don’t look up’, en het bestaan van de naderende komeet ontkennen.

Klinkt bekend. Maar zoals het vaker is met de films van Adam McKay (bekend van The Big Short en Vice), verzuipt de politieke boodschap in een combinatie van te veel plot en te veel activisme. McKay wil graag een plasje doen over álle problemen. De film kan namelijk net zo goed gelezen worden als een kritiek op de pandemiepolitiek, of de talloze andere problemen die de wereld tegenwoordig plagen.

We're all going to fucking die

Het plot en script zijn net te warrig om echt te boeien. Een comedy, een drama en een apocalyps tegelijk. Ook in zijn manier van filmen hinkt de regisseur de hele tijd op verschillende benen. Wat overblijft is de boodschap van de film: het loopt slecht af als we niks doen. Op een zeker moment in de film breekt Kate Dibiasky, wanneer ze tijdens een populair praatprogramma schreeuwt “We are all going to fucking die”. DiCaprio doet later in de film precies hetzelfde. We snappen het. De frustratie van McKay over de wereldleiders en het gebrek aan actie tegen existentiële crises is voelbaar en begrijpelijk. En de film raakt een snaar: volgens Netflix (overigens altijd ondoorzichtig over de kijkcijfers) is de film de op twee na meest succesvolle ooit van het streamingplatform.

Maar het eens zijn met de politieke boodschap betekent niet dat de film goed is. Het laatste half uur, waar Lawrence snel een liefdesrelatie ontwikkelt met Hollywoods nieuwe golden boy Timothee Chalamet (Yule in de film), is het sterkst. Het is ook het deel waar McKays activisme iets naar de achtergrond verdwijnt en de film minder luid is.

Heel even dacht ik: wat als het gestoorde plan van de tech-ondernemer (Mark Rylance) lukt, en de komeet verdwijnt. Dit zou een interessante boodschap opleveren: het grootkapitaal levert uiteindelijk een oplossing, maar de risico’s die erbij pasten waren onverantwoord. Het zou de film een verrassender, ambiguer einde geven, waarin het nog steeds duidelijk is dat de techbro en Meryl Streep fout zaten, maar met mazzel resultaat bereikten. Want uiteindelijk is een mazzelende, onkwetsbare elite realistischer dan het einde van de mensheid.

Marc Seijlhouwer is redacteur van Change Inc.